kunteper
Member
ANKARA – Cumhuriyet Halk Partisi, UYGUN Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ile Demokrasi ve Atılım Partisi’nin, “Yarının Türkiye’si” sloganıyla kamuoyuna duyurduğu ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’nin yankıları sürüyor. 6 siyasi parti genel liderinin imza attığı mutabakat metninde, Kürt seçmenlerin iradesinin yok sayıldığı değerlendirmesine yol açan kayyım uygulamasına ‘son verileceği’ taahhüdü yer alırken, Kürt problemine ait daha geniş çerçevede bir tahlil tanımı yapılmadığı tenkitleri gündeme geldi.
‘METİNDE KÜRT SORUNUNUN TEMELİNE DAİR BİR ŞEY YOK’
Rawest Araştırma’dan Roj Girasun’a nazaran altı siyasi parti başkanının imzaladığı mutabakat metninde Kürt sorunu ve tahliline dair ‘özel bir gündem’ yer almadı. Metnin, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde Kürt problemine yönelik baskıcı adımların kısmen de olsa azaltılmasına dönük olduğunu belirten Girasun, “Metinde Kürt probleminin temeline dair bir şey yok” dedi.
Mutabakatın, 28 Şubat 2015’te AK Parti ile HDP içinde imzalanan Dolmabahçe Mutabakatı’nın ‘gerisinde seyrettiğini’ tabir eden Girasun kelamlarını şu sözlerle sürdürdü:
“Kürt seçmen, Kürt sorununda 2014 yılında kimi limitleri gördü. Bu limitlerin gerisine düşecek bir muhalefet, ilerisi için Türkiye’de Kürt sorununun tahliline dair bir itimat oluşturamaz. Kürt seçmende, altılı mutabakat açısından, muhalefetin Kürt sorununu çözebileceğine dair bir itimat hasıl olmuş değil. Lakin tıpkı vakitte olağanüstü durumdan daha olağan bir duruma geçmeye, Kürt sorununun konuşulmasına dair bir beklenti var. Bu mutabakatla Kürt sıkıntısının çözülmesi beklentisi, inancı oluşmaz. Lakin ‘Kürt sıkıntısının konuşulabileceği bir tabana dair itimat icrası sağlanır’ umudu var. Kürtlerin, Kürt problemini çözmekten fazla bunun olağan biçimde konuşulmasını sağlayacak yere gereksinimi var. Bu mutabakat da ‘Kürt problemini çözmeyi değil lakin konuşulmasını sağlayacak alan oluşturur’ üzere bir beklenti kelam konusu.”
‘METİN KÜRT SEÇMENİN ÖZEL GÜNDEMİNİ OLUŞTURMAZ’
Altı siyasi partinin üzerinde uzlaştığı mutabakat metninin Kürt seçmenlere nasıl yansıdığı ve nasıl karşılık bulacağı da merak konusu. Metnin, minimum demokratikleşmeyi, Türkiye’nin olağanüstü kaidelerden olağan kaidelere geçişini önnazarann birtakım adımları içeren bir yapısının olduğunu belirten Girasun, “Bu Kürt seçmenin özel gündemini oluşturmaz. Öte yandan muhalefetin bir ortada görünürlüğü seçmenin geneline inanç verdiği üzere Kürt seçmende de muhalefetin seçimleri kazanabileceğine dair inancı pekiştirir” dedi.
Kürt seçmenlerin, bilhassa de HDP seçmeninin, partilerinin nasıl hal alacağını yakından takip ettiğini belirten Girasun’a bakılırsa bu tıp protokollerle ‘AK Parti’nin gidebilme ihtimali’ daha görünür olduğu için kararsız muhafazakâr seçenlerin muhalefete yönelimi kolaylaşıyor.
Kürt seçmenler içinde, ‘muhalefetin Türkiye’yi yönetebileceği’ne dair itimadın, seçimi kazanabileceklerine olan inanç kadar çabucak hemen pekişmediğini belirten Girasun, şu biçimde devam etti:
“Burada tek bir Kürt profili yok. HDP’li seçmenlerde, bunun bir mecburî hal olduğuna dair genel bir kanaat var. HDP’nin bu protokolün haricinde olmasından bir rahatsızlık olmakla birlikte beraberinde mecburilik olduğuna dair de bir kabul var. En nihayetinde bu muhalefetin geneli için bir mutabakat değil. Bu Millet İttifakı partilerinin, ittifak mukavelesi üzere nitelendirilebilir.”
‘KÜRT SORUNUNA AİT BİRÇOK BAŞLIKTA MUTABAKAT OLMADIĞINI AÇIKLAMALARDAN BİLİYORUZ’
Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Vahap Coşkun’a nazaran altı siyasi partinin üzerinde uzlaştığı protokol, birinci metin niteliği taşıyor. Farklı kritik konularda olduğu üzere bu altı parti içinde ‘hükümet sistemi’ konusunda da görüş ayrılıkları olduğunu tabir eden Coşkun, metinde ‘cumhurbaşkanının nasıl seçileceği’, ‘halk tarafınca mı parlamentodan mı’ seçileceği konusunda da bir açıklık olmadığını vurguladı. Bu niçinlerle Coşkun’a nazaran metni, “Sadece hükümet sistemi konusunda uzlaşılan noktaları söz eden bir metin” niteliğiyle pahalandırmak gerekiyor.
Coşkun’a bakılırsa altı siyasi partinin metninde yer alan tekliflerin büyük kısmı, vatandaşların birçoklarının mustarip olduğu “İfade özgürlüğünün kısıtlanması, liyakata muhalif bir kamu idaresinin olması, hak ve özgürlük alanlarının tahrip edilmesi” üzere sorunlara denk düşüyor. Kürtlerin daha ağır hissettikleri mağduriyet alanlarının olduğunu belirten Coşkun şunları kaydetti:
“Kayyım, Kürtlerin en temel hakkı olan seçme ve seçilme hakkını ortadan kaldıran, fiilen onları seçme ve seçilme hakkından yoksun eden bir uygulama. Kayyım sorunu hiç kuşkusuz Kürt sıkıntısıyla direkt bağlı. Bu altı siyasi partinin deklare ettiğı mutabakatta Kürt sorunuyla direkt ilinti kurulabilecek bir konu var ise o da bu kayyımlarla ilgili atılacağı söylenen adım. Bu bahiste demek ki bir mutabakat var. Lakin başka taraftan Kürt sıkıntısının biroldukça başlığı var. Bu başlıklarda bir mutabakatın olmadığı, bu siyasi partilerin kamuoyuna yansıyan görüşlerinden de biliyoruz. “
‘ALTI SİYASİ PARTİNİN KÜRT SIKINTISINA DAİR NET BİR ÇERÇEVE ÇİZEN METNİ KAMUOYUNA SUNMASI GÜÇ BİR İHTİMAL’
Altı siyasi partinin birinci sefer kendilerini kamuoyu önünde ‘bağladığını’ ve bunun kıymetli olduğunu belirten Coşkun’a nazaran bu durum halkta ister istemez ‘beraberlik’ algısı yaratacak. Uzlaşan partilerin bu noktadan daha sonra geri çekilmelerinin sıkıntı olduğunu belirten Coşkun, “Bu birinci uzlaşma yeri. Bundan daha sonra altı parti daha sık bir biçimde bir ortaya gelip öteki konularda da uzlaşmaya çalışacaklar. Örneğin iktisat konusunda bir program açıklamaları beklenir. Kürt problemi konusunda da nasıl bir perspektife sahip olmaları gerektiğini açıklamaları beklenir” dedi.
Kürt probleminin çeşitli alanlarının olduğunu, anadilin kullanılması, mahallî idarelerin düzenlenmesi, vatandaşın eşit bir durum haline getirilmesi ve silahsızlandırma üzere başlıkların bunlar içinde yer aldığını söz eden Coşkun, “Bunlar kritik bahisler. Bu konularda altı siyasi parti içinde uzlaşmanın, en azından seçimlerde kendilerini halkın önünde bağlayacak bir uzlaşmanın olması güç. Çok büyük bir ihtimalle bu cins konularda Türkiye’nin demokratikleşmesi perspektifi içerisinde daha genel tabirlerle geçiştirilecek. Direkt Kürt problemine atıf yapan ve buna dair net bir çerçeve çizen metnin altı parti tarafınca kamuoyuna sunulmasının sıkıntı bir ihtimal olduğu kanaatini taşıyorum” diye konuştu.
‘BÖYLE BİR PARTİDEN KÜRT SORUNUNA TAHLİL BEKLENİR Mİ?’
Muş Alparslan Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi kısmında vazifeli Prof. Dr. Abdullah Kıran’a göre Türkiye’nin yapısal meseleleri var ve bu yapısal problemlerin da başında Kürt sıkıntısı geliyor. “Türkiye’de Kürt sorunu çözülmeden demokrasi sıkıntısı çözülemez” diyen Kıran’a göre altı siyasi partinin hazırladığı metin Kürt sorununa tahlil üretemeyecek durumda.
Altı siyasi parti içinde ÂLÂ Parti’nin tavrına dikkat çeken Kıran, “İYİ Parti belirli noktalarda Kürt kimliğini, varlığını tanımıyor. bu biçimde bir partiden Kürt sorununa tahlil gelebilir mi? bu biçimde bir parti demokratik bir perspektif geliştirebilir mi? GÜZEL Parti’nin içerisinde olduğu bir sistem güçlendirilmiş bir parlamenter sistem de olamaz, demokratik bir sistem de olamaz” yorumunda bulundu.
“Güçlendirilmiş” denilerek daha yeterli bir sistem kurulacağını düşünmediğini söz eden Kıran’a göre altı siyasi partinin temel emeli AK Parti’den kurtulmak. Altı siyasi partinin temel önceliğinin demokrasi olmadığını savunan Kıran, Kürt sıkıntısına yönelik tavırları ötürüsıyla bu partileri şu sözlerle eleştirdi:
“CHP’ye tekraren söylemiş olduk. Siz ‘Kürt sorununu çözeriz’ diyorsunuz. Pekala tahlil perspektifiniz nedir? Siz anadilde eğitim hakkını noktasında bir şey söylüyor musunuz? Bunu parti programınıza alabiliyor musunuz? Bunu GÜZEL Parti’yle konuşabilir misiniz? DEVA ve Gelecek Partisi anadili parti programlarında gündeme getiriyor. Bu manasıyla olumludur. Lakin burada iki ana partinin, CHP ve GÜZEL Parti’nin bu noktada bir programının olduğunu düşünmüyorum. Bu manada sonuç elde etme manasında olumlu bir adım öngoremiyorum.”
Prof. Dr. Kıran’a göre, ‘parlamenter sistem’ ya da ‘güçlendirilmiş parlamenter sistem’ Kürt sıkıntısının tahlili noktasında ‘etkili ve uygun’ olacak sistemler değil. Başkanlık sisteminin Kürt probleminin tahlilinde daha tesirli olduğunu savunan Kıran, bu noktada mevcut Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi üzere bir başkanlık sisteminden kelam etmediğini de vurguladı.
‘METİNDE KÜRT SORUNUNUN TEMELİNE DAİR BİR ŞEY YOK’
Rawest Araştırma’dan Roj Girasun’a nazaran altı siyasi parti başkanının imzaladığı mutabakat metninde Kürt sorunu ve tahliline dair ‘özel bir gündem’ yer almadı. Metnin, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde Kürt problemine yönelik baskıcı adımların kısmen de olsa azaltılmasına dönük olduğunu belirten Girasun, “Metinde Kürt probleminin temeline dair bir şey yok” dedi.
Mutabakatın, 28 Şubat 2015’te AK Parti ile HDP içinde imzalanan Dolmabahçe Mutabakatı’nın ‘gerisinde seyrettiğini’ tabir eden Girasun kelamlarını şu sözlerle sürdürdü:
“Kürt seçmen, Kürt sorununda 2014 yılında kimi limitleri gördü. Bu limitlerin gerisine düşecek bir muhalefet, ilerisi için Türkiye’de Kürt sorununun tahliline dair bir itimat oluşturamaz. Kürt seçmende, altılı mutabakat açısından, muhalefetin Kürt sorununu çözebileceğine dair bir itimat hasıl olmuş değil. Lakin tıpkı vakitte olağanüstü durumdan daha olağan bir duruma geçmeye, Kürt sorununun konuşulmasına dair bir beklenti var. Bu mutabakatla Kürt sıkıntısının çözülmesi beklentisi, inancı oluşmaz. Lakin ‘Kürt sıkıntısının konuşulabileceği bir tabana dair itimat icrası sağlanır’ umudu var. Kürtlerin, Kürt problemini çözmekten fazla bunun olağan biçimde konuşulmasını sağlayacak yere gereksinimi var. Bu mutabakat da ‘Kürt problemini çözmeyi değil lakin konuşulmasını sağlayacak alan oluşturur’ üzere bir beklenti kelam konusu.”
‘METİN KÜRT SEÇMENİN ÖZEL GÜNDEMİNİ OLUŞTURMAZ’
Altı siyasi partinin üzerinde uzlaştığı mutabakat metninin Kürt seçmenlere nasıl yansıdığı ve nasıl karşılık bulacağı da merak konusu. Metnin, minimum demokratikleşmeyi, Türkiye’nin olağanüstü kaidelerden olağan kaidelere geçişini önnazarann birtakım adımları içeren bir yapısının olduğunu belirten Girasun, “Bu Kürt seçmenin özel gündemini oluşturmaz. Öte yandan muhalefetin bir ortada görünürlüğü seçmenin geneline inanç verdiği üzere Kürt seçmende de muhalefetin seçimleri kazanabileceğine dair inancı pekiştirir” dedi.
Kürt seçmenlerin, bilhassa de HDP seçmeninin, partilerinin nasıl hal alacağını yakından takip ettiğini belirten Girasun’a bakılırsa bu tıp protokollerle ‘AK Parti’nin gidebilme ihtimali’ daha görünür olduğu için kararsız muhafazakâr seçenlerin muhalefete yönelimi kolaylaşıyor.
Kürt seçmenler içinde, ‘muhalefetin Türkiye’yi yönetebileceği’ne dair itimadın, seçimi kazanabileceklerine olan inanç kadar çabucak hemen pekişmediğini belirten Girasun, şu biçimde devam etti:
“Burada tek bir Kürt profili yok. HDP’li seçmenlerde, bunun bir mecburî hal olduğuna dair genel bir kanaat var. HDP’nin bu protokolün haricinde olmasından bir rahatsızlık olmakla birlikte beraberinde mecburilik olduğuna dair de bir kabul var. En nihayetinde bu muhalefetin geneli için bir mutabakat değil. Bu Millet İttifakı partilerinin, ittifak mukavelesi üzere nitelendirilebilir.”
‘KÜRT SORUNUNA AİT BİRÇOK BAŞLIKTA MUTABAKAT OLMADIĞINI AÇIKLAMALARDAN BİLİYORUZ’
Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Vahap Coşkun’a nazaran altı siyasi partinin üzerinde uzlaştığı protokol, birinci metin niteliği taşıyor. Farklı kritik konularda olduğu üzere bu altı parti içinde ‘hükümet sistemi’ konusunda da görüş ayrılıkları olduğunu tabir eden Coşkun, metinde ‘cumhurbaşkanının nasıl seçileceği’, ‘halk tarafınca mı parlamentodan mı’ seçileceği konusunda da bir açıklık olmadığını vurguladı. Bu niçinlerle Coşkun’a nazaran metni, “Sadece hükümet sistemi konusunda uzlaşılan noktaları söz eden bir metin” niteliğiyle pahalandırmak gerekiyor.
Coşkun’a bakılırsa altı siyasi partinin metninde yer alan tekliflerin büyük kısmı, vatandaşların birçoklarının mustarip olduğu “İfade özgürlüğünün kısıtlanması, liyakata muhalif bir kamu idaresinin olması, hak ve özgürlük alanlarının tahrip edilmesi” üzere sorunlara denk düşüyor. Kürtlerin daha ağır hissettikleri mağduriyet alanlarının olduğunu belirten Coşkun şunları kaydetti:
“Kayyım, Kürtlerin en temel hakkı olan seçme ve seçilme hakkını ortadan kaldıran, fiilen onları seçme ve seçilme hakkından yoksun eden bir uygulama. Kayyım sorunu hiç kuşkusuz Kürt sıkıntısıyla direkt bağlı. Bu altı siyasi partinin deklare ettiğı mutabakatta Kürt sorunuyla direkt ilinti kurulabilecek bir konu var ise o da bu kayyımlarla ilgili atılacağı söylenen adım. Bu bahiste demek ki bir mutabakat var. Lakin başka taraftan Kürt sıkıntısının biroldukça başlığı var. Bu başlıklarda bir mutabakatın olmadığı, bu siyasi partilerin kamuoyuna yansıyan görüşlerinden de biliyoruz. “
‘ALTI SİYASİ PARTİNİN KÜRT SIKINTISINA DAİR NET BİR ÇERÇEVE ÇİZEN METNİ KAMUOYUNA SUNMASI GÜÇ BİR İHTİMAL’
Altı siyasi partinin birinci sefer kendilerini kamuoyu önünde ‘bağladığını’ ve bunun kıymetli olduğunu belirten Coşkun’a nazaran bu durum halkta ister istemez ‘beraberlik’ algısı yaratacak. Uzlaşan partilerin bu noktadan daha sonra geri çekilmelerinin sıkıntı olduğunu belirten Coşkun, “Bu birinci uzlaşma yeri. Bundan daha sonra altı parti daha sık bir biçimde bir ortaya gelip öteki konularda da uzlaşmaya çalışacaklar. Örneğin iktisat konusunda bir program açıklamaları beklenir. Kürt problemi konusunda da nasıl bir perspektife sahip olmaları gerektiğini açıklamaları beklenir” dedi.
Kürt probleminin çeşitli alanlarının olduğunu, anadilin kullanılması, mahallî idarelerin düzenlenmesi, vatandaşın eşit bir durum haline getirilmesi ve silahsızlandırma üzere başlıkların bunlar içinde yer aldığını söz eden Coşkun, “Bunlar kritik bahisler. Bu konularda altı siyasi parti içinde uzlaşmanın, en azından seçimlerde kendilerini halkın önünde bağlayacak bir uzlaşmanın olması güç. Çok büyük bir ihtimalle bu cins konularda Türkiye’nin demokratikleşmesi perspektifi içerisinde daha genel tabirlerle geçiştirilecek. Direkt Kürt problemine atıf yapan ve buna dair net bir çerçeve çizen metnin altı parti tarafınca kamuoyuna sunulmasının sıkıntı bir ihtimal olduğu kanaatini taşıyorum” diye konuştu.
‘BÖYLE BİR PARTİDEN KÜRT SORUNUNA TAHLİL BEKLENİR Mİ?’
Muş Alparslan Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi kısmında vazifeli Prof. Dr. Abdullah Kıran’a göre Türkiye’nin yapısal meseleleri var ve bu yapısal problemlerin da başında Kürt sıkıntısı geliyor. “Türkiye’de Kürt sorunu çözülmeden demokrasi sıkıntısı çözülemez” diyen Kıran’a göre altı siyasi partinin hazırladığı metin Kürt sorununa tahlil üretemeyecek durumda.
Altı siyasi parti içinde ÂLÂ Parti’nin tavrına dikkat çeken Kıran, “İYİ Parti belirli noktalarda Kürt kimliğini, varlığını tanımıyor. bu biçimde bir partiden Kürt sorununa tahlil gelebilir mi? bu biçimde bir parti demokratik bir perspektif geliştirebilir mi? GÜZEL Parti’nin içerisinde olduğu bir sistem güçlendirilmiş bir parlamenter sistem de olamaz, demokratik bir sistem de olamaz” yorumunda bulundu.
“Güçlendirilmiş” denilerek daha yeterli bir sistem kurulacağını düşünmediğini söz eden Kıran’a göre altı siyasi partinin temel emeli AK Parti’den kurtulmak. Altı siyasi partinin temel önceliğinin demokrasi olmadığını savunan Kıran, Kürt sıkıntısına yönelik tavırları ötürüsıyla bu partileri şu sözlerle eleştirdi:
“CHP’ye tekraren söylemiş olduk. Siz ‘Kürt sorununu çözeriz’ diyorsunuz. Pekala tahlil perspektifiniz nedir? Siz anadilde eğitim hakkını noktasında bir şey söylüyor musunuz? Bunu parti programınıza alabiliyor musunuz? Bunu GÜZEL Parti’yle konuşabilir misiniz? DEVA ve Gelecek Partisi anadili parti programlarında gündeme getiriyor. Bu manasıyla olumludur. Lakin burada iki ana partinin, CHP ve GÜZEL Parti’nin bu noktada bir programının olduğunu düşünmüyorum. Bu manada sonuç elde etme manasında olumlu bir adım öngoremiyorum.”
Prof. Dr. Kıran’a göre, ‘parlamenter sistem’ ya da ‘güçlendirilmiş parlamenter sistem’ Kürt sıkıntısının tahlili noktasında ‘etkili ve uygun’ olacak sistemler değil. Başkanlık sisteminin Kürt probleminin tahlilinde daha tesirli olduğunu savunan Kıran, bu noktada mevcut Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi üzere bir başkanlık sisteminden kelam etmediğini de vurguladı.