1974’te silah ambargosu, 2021’de F-35
ABD’nin bilindik işlerinden…
Vakanüvis
ABD’nin Türkiye siyaseti, “züccaciye dükkanındaki fil” performansıyla devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Birlemiş Milletler Genel Heyeti toplantısını müteakiben yaptığı açıklamalar, akabinde Soçi’de Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le yaptığı görüşmenin sonuçları Türkiye – ABD çizgisinde muhtemelen yeni açılımlara yol açacak.
ABD’nin bu son krizde F-35 projesinin genelindeki hali, parası ödenmiş uçaklara el koyması, uçaklar için Türkiye’de üretilen 5 bin civarındaki modülün alımına son vermesi, Türkiye’nin projeye sağladığı bir milyar doları aşkın harcamanın üzerine yatma uğraşı ise geçmişine bakıldığında hiç de şaşırtan değil.
12 MART CUNTACILARI ABD’Yİ MUTLU ETMEK İÇİN HAŞHAŞ EKİM YASAĞI GETİRMİŞTİ
Türkiye ile münasebetlerinde, her vakit ve koşulda kendi çıkarlarına uygun davranmasını sık sık en kaba yollarla ortaya koyan ABD, bu doğrultuda temel hukuk prensiplerini bile çiğnemekte beis görmüyordu. 1970’lerin başlarında, Türkiye’de haşhaş ekiminin yasaklanmasını isteyen, bir süre bunun uygulanmasını da sağlayan lakin sonunda yasağın kaldırılması şokunu yaşayan ABD, kısa bir süre daha sonra da Kıbrıs Barış Harekatı’nı gorecekti. Bütün bu gelişmeler, iki ülke içinde ucu silah ambargosuna kadar uzanan yeni bir krize yol açacaktı.
ABD, 1930’lardan itibaren Türkiye’nin haşhaş ekimininden duyduğu rahatsızlığını sık sık ortaya koyuyordu. Amerikan idaresi, Türkiye’nin haşhaş ekimini kısıtlamasını, giderek de yasaklamasını istiyordu.
Başta “Amerikan ömür tarzı”, 68 gençlik hareketlerinin nihilist ve hippi gençleri arttırması, Vietnam Savaşı sendromunu yaşayan eski askerler içerisinde depresyona girenlerin oldukcaluğu üzere niçinlerle artan uyuşturucu tüketimine odaklanan ABD, kendi yanılgıları yapısal sıkıntıları ve yanlışları yerine hatalı aramaya başlamıştı.
Hükümet kanadı ve Senato’da, ABD’deki uyuşturucu kullanması artışında, Türkiye’deki haşhaş üretiminin tesirli olduğu görüşü çoğunlukla lisana getiriliyordu. Bu bahiste Türk hükümetlerine yıllar boyunca baskı yapan ABD idaresi, 1971’de iş başına gelen darbeci idare sırasında ise nihayet muradına erecekti.
12 Mart darbesini yapan cuntacıların kurdurduğu orta rejim hükümeti, Nihat Erim’in Başbakanlığındaki idare, 26 haziran 1971’de ABD’nin talebi doğrultusunda haşhaş ekim yasağını başlatmıştı. Haşhaş ekiminden geçinen yaklaşık 1,5 milyon insan bu yasaktan hayli olumsuz etkilenmişti.
TÜRK HÜKÜMETİ YASAĞI KALDIRINCA…
ABD’nin talebini yerine getiren darbecilerin bu sonucu millet nezdinde ise reaksiyonla karşılanmış, 1973 seçimlerine giderken CHP ve MSP, haşhaş ekim yasağını kaldıracaklarını beyan etmişlerdi. Seçimler daha sonrasında Bülent Ecevit’in Başbakan, Neccmettin Erbakan’ın Başbaşkan Yardımcı olduğu koalisyon hükümeti, 1 Temmuz 1974 tarihindeki Bakanlar Şurası sonucu ile 1974 sonbaharından itibaren ilaç hammaddesi muhtaçlığının sağlanması ve geçimi büyük ölçüde haşhaş üretimine bağlı olan çiftçilerin hayat koşullarının düzeltilmesi gayesiyle haşhaş ekimi ve ham afyon üretimini 7 vilayet ve 4 ilçede hür bırakmıştı.
“Asia Minor Studies”te mevzuyu işleyen Dr. Macide Başlamışlı’nın verdiği bilgiye bakılırsa, Türk Hükümeti mevzuyu o kadar sıkı ve bilinmeyen tutmuştu ki, ABD, kelam konusu sonucu lakin TRT radyolarının yayınından öğrenmişti. ABD’nin Ankara Büyükelçisi William Macomber, bu biçimdesine hassas bir mevzuyu Türk kamuoyuyla tıpkı anda öğrendiği için fazlaca rahatsız olmuştu.
AFYON SERBESTİSİ VE KIBRIS HAREKATI daha sonraSI GELEN AMBARGO
Haşhaş ekimiyle ilgili bu gelişmeler yaşanırken, birebir günlerde Kıbrıs’ta Rumların Müslüman Türklere yönelik tedhiş hareketlerinin giderek artması üzerine Türkiye adaya müdahale sonucu almıştı. Necmettin Erbakan’ın Başbakan Yardımcısı olarak büyük inisiyatif aldığı, Başkakan Bülent Ecevit’in tereddütlerini gidererek ikna ettiği harekat, 20 Temmuz 1974’te gerçekleşmişti. Haşhaş ekimi serbestisi üzerine bri de Kıbrıs çıkartması yapılınca ABD idaresi, sert önlemlere yönelmişti. Bu çerçevede, Türkiye’ye savunma niyetli olarak verilen silahların harekatta kullanılmasını münasebet göstererek, 5 Şubat 1975 tarihinden itibaren Türkiye’ye silah ambargosunu başlamıştı.
PARASI ÖDENMİŞ UÇAK VE SİLAHLARI GASP ETTİLER
Ambargoyla ABD üretimi silah sistemleri yedek modüllerinin direkt yahut dolaylı olarak NATO ülkeleri üzerinden de Türkiye’ye satışı engellenmişti. Satın alınan lakin çabucak hemen teslimatı yapılmayan askeri materyal ve silahlar da ambargo kapsamına dahil edilmişti. Hava Kuvvetlerine ilişkin uçaklar ile Deniz Kuvvetlerine bağlı muhrip ve denizaltıların faaliyetleri yedek kesim zahmeti niçiniyle kesintiye uğramıştı.
Türkiye, yaklaşık 6 milyar dolarlık Amerikan silahıyla donatılmış ordusuna yedek modül tedarik edemeyecek pozisyona gelmişti. Almanya ve İngiltere de ABD’nin yaptırım ambargo sonucu doğrultusunda Türkiye’ye yardımı kesmişti. Parası ödenen Fantom uçakları Türkiye teslim edilmemişti.
Bakım için ABD’ye gönderilen C-130 uçakları iade edilmemiş, Türkiye bu uçakların hangarda bulunduğu her gün için para ödemek zorunda kalmıştı. Türkiye de bu hukuksuzluklar karşısında “üsler kartı”nı masaya sürerek, 25 Temmuz 1975 tarihinde İncirlik dışındaki ABD üslerinin faalilyetlerini durdurmuştu.
ŞERDEN GELEN HAYIR: YERLİ SAVUNMA ENDÜSTRİNİN TEMELLERİ ATILDI
ABD’nin zorbaca hayata geçirdiği ambargo, Türk Silahlı Kuvvetleri’ni hayli güç duruma sokmuştu. Üç yıl mühletle uygulanan ambargo niçiniyle Türkiye yasal, resmi askeri faaliyetleri için karaborsadan yüksek fiyatla yedek kesim temin etmeye çalışmıştı.
Ambargo, savunma sanayiinde yerli üretimin ne kadar kıymetli olduğunu da ortaya koymuştu. bu vakitte Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı ve vakıf bünyesindeki Aselsan, Havelsan ve Roketsan üzere ulusal savunma sanayi firmaları ortaya çıkmıştı. Tarih Okulu Mecmuası’nın Şubat 2021 sayısında “ABD’nin Türkiye’ye Silah Ambargosu ve Yahudi Lobiciliği” başlıklı makaleyi kaleme alan Dr. Mehmet Çelik’in verdiği bilgiye göre, silah ambargosunun hayata geçirilmesinde ABD’deki Rum ve Ermeni lobilerinin yanı sıra Yahudi lobisinin de büyük tesiri olmuştu.
“İngiliz Foreign Office kayıtlarında, ‘Türkiye’nin parasını ödediği biçimde el konulan Fantom ve C-130 uçakları ile kimi silahlar ve askeri mühimmatın teslim edilmemesi önerisi ABD Kongresi’nde İsrail’in kuvvetli destekçileri olan liberallerin tesiriyle olmuştu’ değerlendirmesi yapılmıştı.”
Dr. Çelik’e bakılırsa, “Yahudi lobisinin bu takviyesi Türkleri, İsrail ile diplomatik alakaları koparmaya götürecek bir tabanı hazırlamıştı.”
ABD’nin bir dizi hukuksuzlukla uyguladığı ambargo, nihayet Senato’da 26 Temmuz 1978, Temsilciler Meclisi’nde de 2 Ağustos 1978’de yapılan oylamalarla kaldırılmış, Türk Hükümeti de 5 Kasım 1978’de ambargonun bitmiş olduğini açıklamıştı.
ABD’nin bilindik işlerinden…
Vakanüvis
ABD’nin Türkiye siyaseti, “züccaciye dükkanındaki fil” performansıyla devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Birlemiş Milletler Genel Heyeti toplantısını müteakiben yaptığı açıklamalar, akabinde Soçi’de Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le yaptığı görüşmenin sonuçları Türkiye – ABD çizgisinde muhtemelen yeni açılımlara yol açacak.
ABD’nin bu son krizde F-35 projesinin genelindeki hali, parası ödenmiş uçaklara el koyması, uçaklar için Türkiye’de üretilen 5 bin civarındaki modülün alımına son vermesi, Türkiye’nin projeye sağladığı bir milyar doları aşkın harcamanın üzerine yatma uğraşı ise geçmişine bakıldığında hiç de şaşırtan değil.
12 MART CUNTACILARI ABD’Yİ MUTLU ETMEK İÇİN HAŞHAŞ EKİM YASAĞI GETİRMİŞTİ
Türkiye ile münasebetlerinde, her vakit ve koşulda kendi çıkarlarına uygun davranmasını sık sık en kaba yollarla ortaya koyan ABD, bu doğrultuda temel hukuk prensiplerini bile çiğnemekte beis görmüyordu. 1970’lerin başlarında, Türkiye’de haşhaş ekiminin yasaklanmasını isteyen, bir süre bunun uygulanmasını da sağlayan lakin sonunda yasağın kaldırılması şokunu yaşayan ABD, kısa bir süre daha sonra da Kıbrıs Barış Harekatı’nı gorecekti. Bütün bu gelişmeler, iki ülke içinde ucu silah ambargosuna kadar uzanan yeni bir krize yol açacaktı.
ABD, 1930’lardan itibaren Türkiye’nin haşhaş ekimininden duyduğu rahatsızlığını sık sık ortaya koyuyordu. Amerikan idaresi, Türkiye’nin haşhaş ekimini kısıtlamasını, giderek de yasaklamasını istiyordu.
Başta “Amerikan ömür tarzı”, 68 gençlik hareketlerinin nihilist ve hippi gençleri arttırması, Vietnam Savaşı sendromunu yaşayan eski askerler içerisinde depresyona girenlerin oldukcaluğu üzere niçinlerle artan uyuşturucu tüketimine odaklanan ABD, kendi yanılgıları yapısal sıkıntıları ve yanlışları yerine hatalı aramaya başlamıştı.
Hükümet kanadı ve Senato’da, ABD’deki uyuşturucu kullanması artışında, Türkiye’deki haşhaş üretiminin tesirli olduğu görüşü çoğunlukla lisana getiriliyordu. Bu bahiste Türk hükümetlerine yıllar boyunca baskı yapan ABD idaresi, 1971’de iş başına gelen darbeci idare sırasında ise nihayet muradına erecekti.
12 Mart darbesini yapan cuntacıların kurdurduğu orta rejim hükümeti, Nihat Erim’in Başbakanlığındaki idare, 26 haziran 1971’de ABD’nin talebi doğrultusunda haşhaş ekim yasağını başlatmıştı. Haşhaş ekiminden geçinen yaklaşık 1,5 milyon insan bu yasaktan hayli olumsuz etkilenmişti.
TÜRK HÜKÜMETİ YASAĞI KALDIRINCA…
ABD’nin talebini yerine getiren darbecilerin bu sonucu millet nezdinde ise reaksiyonla karşılanmış, 1973 seçimlerine giderken CHP ve MSP, haşhaş ekim yasağını kaldıracaklarını beyan etmişlerdi. Seçimler daha sonrasında Bülent Ecevit’in Başbakan, Neccmettin Erbakan’ın Başbaşkan Yardımcı olduğu koalisyon hükümeti, 1 Temmuz 1974 tarihindeki Bakanlar Şurası sonucu ile 1974 sonbaharından itibaren ilaç hammaddesi muhtaçlığının sağlanması ve geçimi büyük ölçüde haşhaş üretimine bağlı olan çiftçilerin hayat koşullarının düzeltilmesi gayesiyle haşhaş ekimi ve ham afyon üretimini 7 vilayet ve 4 ilçede hür bırakmıştı.
“Asia Minor Studies”te mevzuyu işleyen Dr. Macide Başlamışlı’nın verdiği bilgiye bakılırsa, Türk Hükümeti mevzuyu o kadar sıkı ve bilinmeyen tutmuştu ki, ABD, kelam konusu sonucu lakin TRT radyolarının yayınından öğrenmişti. ABD’nin Ankara Büyükelçisi William Macomber, bu biçimdesine hassas bir mevzuyu Türk kamuoyuyla tıpkı anda öğrendiği için fazlaca rahatsız olmuştu.
AFYON SERBESTİSİ VE KIBRIS HAREKATI daha sonraSI GELEN AMBARGO
Haşhaş ekimiyle ilgili bu gelişmeler yaşanırken, birebir günlerde Kıbrıs’ta Rumların Müslüman Türklere yönelik tedhiş hareketlerinin giderek artması üzerine Türkiye adaya müdahale sonucu almıştı. Necmettin Erbakan’ın Başbakan Yardımcısı olarak büyük inisiyatif aldığı, Başkakan Bülent Ecevit’in tereddütlerini gidererek ikna ettiği harekat, 20 Temmuz 1974’te gerçekleşmişti. Haşhaş ekimi serbestisi üzerine bri de Kıbrıs çıkartması yapılınca ABD idaresi, sert önlemlere yönelmişti. Bu çerçevede, Türkiye’ye savunma niyetli olarak verilen silahların harekatta kullanılmasını münasebet göstererek, 5 Şubat 1975 tarihinden itibaren Türkiye’ye silah ambargosunu başlamıştı.
PARASI ÖDENMİŞ UÇAK VE SİLAHLARI GASP ETTİLER
Ambargoyla ABD üretimi silah sistemleri yedek modüllerinin direkt yahut dolaylı olarak NATO ülkeleri üzerinden de Türkiye’ye satışı engellenmişti. Satın alınan lakin çabucak hemen teslimatı yapılmayan askeri materyal ve silahlar da ambargo kapsamına dahil edilmişti. Hava Kuvvetlerine ilişkin uçaklar ile Deniz Kuvvetlerine bağlı muhrip ve denizaltıların faaliyetleri yedek kesim zahmeti niçiniyle kesintiye uğramıştı.
Türkiye, yaklaşık 6 milyar dolarlık Amerikan silahıyla donatılmış ordusuna yedek modül tedarik edemeyecek pozisyona gelmişti. Almanya ve İngiltere de ABD’nin yaptırım ambargo sonucu doğrultusunda Türkiye’ye yardımı kesmişti. Parası ödenen Fantom uçakları Türkiye teslim edilmemişti.
Bakım için ABD’ye gönderilen C-130 uçakları iade edilmemiş, Türkiye bu uçakların hangarda bulunduğu her gün için para ödemek zorunda kalmıştı. Türkiye de bu hukuksuzluklar karşısında “üsler kartı”nı masaya sürerek, 25 Temmuz 1975 tarihinde İncirlik dışındaki ABD üslerinin faalilyetlerini durdurmuştu.
ŞERDEN GELEN HAYIR: YERLİ SAVUNMA ENDÜSTRİNİN TEMELLERİ ATILDI
ABD’nin zorbaca hayata geçirdiği ambargo, Türk Silahlı Kuvvetleri’ni hayli güç duruma sokmuştu. Üç yıl mühletle uygulanan ambargo niçiniyle Türkiye yasal, resmi askeri faaliyetleri için karaborsadan yüksek fiyatla yedek kesim temin etmeye çalışmıştı.
Ambargo, savunma sanayiinde yerli üretimin ne kadar kıymetli olduğunu da ortaya koymuştu. bu vakitte Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı ve vakıf bünyesindeki Aselsan, Havelsan ve Roketsan üzere ulusal savunma sanayi firmaları ortaya çıkmıştı. Tarih Okulu Mecmuası’nın Şubat 2021 sayısında “ABD’nin Türkiye’ye Silah Ambargosu ve Yahudi Lobiciliği” başlıklı makaleyi kaleme alan Dr. Mehmet Çelik’in verdiği bilgiye göre, silah ambargosunun hayata geçirilmesinde ABD’deki Rum ve Ermeni lobilerinin yanı sıra Yahudi lobisinin de büyük tesiri olmuştu.
“İngiliz Foreign Office kayıtlarında, ‘Türkiye’nin parasını ödediği biçimde el konulan Fantom ve C-130 uçakları ile kimi silahlar ve askeri mühimmatın teslim edilmemesi önerisi ABD Kongresi’nde İsrail’in kuvvetli destekçileri olan liberallerin tesiriyle olmuştu’ değerlendirmesi yapılmıştı.”
Dr. Çelik’e bakılırsa, “Yahudi lobisinin bu takviyesi Türkleri, İsrail ile diplomatik alakaları koparmaya götürecek bir tabanı hazırlamıştı.”
ABD’nin bir dizi hukuksuzlukla uyguladığı ambargo, nihayet Senato’da 26 Temmuz 1978, Temsilciler Meclisi’nde de 2 Ağustos 1978’de yapılan oylamalarla kaldırılmış, Türk Hükümeti de 5 Kasım 1978’de ambargonun bitmiş olduğini açıklamıştı.