kunteper
Member
İZMİR – TBMM Müsilaj Araştırma Komitesi, aylar süren çalışmalarının akabinde Marmara Denizi başta olmak üzere denizlerdeki müsilaj sorunun sebepleri araştırılarak alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi gayesiyle hazırladığı raporu, TBMM Başkanlığı’na sundu. CHP, HDP ve GÜZEL Parti rapora muhalefet şerhi ekledi.
HDP’nin şerhinde, raporun ayrıntıların eklektik halde art geriye dizilerek hazırlandığı açıklandı. Bu hali ile raporun, müsilajın sebeplerinin araştırılmasına ve önleyici önlemlerin alınmasına katkı sağlayamayacağı tabir edildi. CHP şerhinde de raporun, sorunun kalıcı olarak ortadan kaldırılmasına yönelik önlemler içermediği vurgulandı. UYGUN Parti’nin şerhi ise çabucak hemen paylaşılmadı.
‘MÜSİLAJ’ DÖRT KISIMDA İNCELENDİ
400 sayfadan oluşan ayrıntılı raporda müsilaj kavramı, “Müsilaj sorunu”, “Müsilajın etkileri”, “Müsilajın denetimi ve önlenmesi” ve “Sonuç ve öneriler” olarak dört kısımda incelendi. birinci vakit içinderda müsilajın tarifi yapılan raporda; şu tabirlere yer verildi;
“Müsilaj (deniz salyası, deniz karı); fazla besin tuzu bulanan kuvvetli katmanlaşmış sulara, uygun sıcaklık ve sakin havanın eşlik etmesi ile ortamda bulunan kimi fotosentetik tek hücreli canlıların birey sayısının çok artması, bunun kararı olarak besin tuzlarının süratle tükenmesi, akabinde gelen kitlesel vefatlar ile hücre içeriğinde doğal olarak bulunan büyük şekerlerin (polisakkarit ve öbür hidrokarbonlar) dış ortama çıkması ile oluşan salya gibisi bir yapı olarak tanımlanabilir.”
‘OKSİJEN DÜZEYLERİNDE DALGALANMAYA niye OLUYOR’
Müsilajın su kolonunda oluşabildiği üzere deniz tabanında yaşayan iplik biçimindeki makro alglerden dolayı da meydana gelebileceği belirtilen raporda, müsilaj oluşumunun akabinde devreye giren saprobik canlıların müsilajı parçalamaya başladığı ve bu durumun da ortamın oksijen düzeylerinde dalgalanmalara niye olduğu söz edildi. Müsilajın dünyanın tüm okyanuslarında oluştuğuna da dikkat çekilen raporda, genel olarak yüzey sularının ısınması ve buna bağlı olarak su katmanlarının kararlılığının artmasının başka tetikleyici faktörler ile birleşmesi kararı bu olayın gerçekleştiği açıklandı.
‘İLK SEFER 2007 YILINDA İZMİT KÖRFEZİNDE GÖZLENDİ’
Türkiye’de ise müsilaj hadisesinin birinci sefer 2007 yılının eylül ayında İzmit Körfezi’nde ve Büyükada’da gözlendiği anlatılan raporda, gelinen noktada müsilaj olayının Marmara Denizi özelinde artan deniz suyu sıcaklıkları ve insan kaynaklı baskılar ile tetiklendiği düşünülen organik bir oluşum olarak değerlendirildiği kaydedildi. Raporda, “Ortamda biriken organik hususun insan kaynaklı yollarla artması ve bozulmanın olağan suratının üzerine çıkması ile bozulma mamüllerinin birbirlerine tutunarak, muhtemelen içerisinde biriken gazlar ile denizin içi ve deniz yüzeyinde görünür halde geniş alanları kaplaması müsilaj hadisesini tetikleyen ana niçinler olarak ortaya çıkmaktadır” denildi.
Gün geçtikçe gelişen sanayi ve ziraî faaliyetlere paralel olarak ortaya çıkan çok kullanması ve oluşan kirlilik niçiniyle yaşanan sıkıntıların atık su idaresinin kıymetini ortaya çıkardığına dikkat çekilen raporda, “Evsel, endüstriyel, ziraî ve öteki kullanımlar kararında kirlenmiş atık suların deşarj edildikleri alıcı ortamın fizikî, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özelliklerini değiştirmeyecek hale getirmek için farklı arıtma halleri kullanılmaktadır. Bu konu su kaynaklarının korunmasında değer arz etmektedir” denildi. Global iklim değişikliğinin doğal kaynaklara verdiği ziyanların başında su kaynaklarının azlığı, kıtlığı ve kirliliğinin geldiği belirtilen raporda, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının bütüncül ve sürdürülebilir idaresinin ehemmiyeti de vurgulandı.
‘DENİZİN KIYILARLA BİRLİKTE BÜTÜNCÜL OLARAK ELE ALINMASI KIYMET ARZETMEKTEDİR’
Marmara Denizi’nde müsilaj oluşumunda en değerli faktörün sudaki besin unsurları (azot, fosfor) oranının artması olduğu belirtilen raporda, “Bitkisel üretim maksadıyla bitkinin gereksiniminden fazla verilen kimyasal gübreler ve hayvancılık işletmelerinde uygun depolanmayan hayvansal dışkılar ve silaj suları içerisinde bulunan besin hususları yüzey akışı ile yer üstü sularına, sızma yolu ile yer altı sularına karışarak kirlilik oluşturmaktadır” denildi.
Marmara Denizi’nde ortaya çıkan müsilaj meselesinin ortadan kaldırılması için kirliliğin azaltılması, izleme çalışmaları ve kontrollerin aktif bir biçimde yapılması gerektiği vurgulanan raporda, “Müsilaj sıkıntısının önlenmesi ve misal problemlerin tekrar yaşanmaması için denizin kıyılarla birlikte bütüncül olarak ele alınması; tedbire çalışmalarının kıyı alanlarının korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması emeliyle yürütülen faaliyetler ile koordineli bir biçimde yürütülmesi kıymet arz etmektedir” tabirlerine yer verildi.
YAPILMASI GEREKENLER 157 UNSURDA AÇIKLANDI
Raporun sonuç ve teklifler kısmında ise müsilajın denetimi, önlenmesi ve tekrar gibisi etraf meselelerinin yaşanmaması için; kentsel, endüstriyel, ziraî, denizcilik üzere faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğin tespit edilmesine, kirlilik kaynaklarının etkisinin ve kirlilik yükünün azaltılması emeliyle su, atık su ve atık idaresi, global iklim değişikliğiyle çaba, su kaynaklarının korunması, kıyıların idaresi, AR-GE çalışmaları ile eğitim ve farkındalık çalışmalarına ait alınması gereken önlemlere yer verildi.
Raporda yapılması gerekenler 157 unsurda sıralandı. Birtakım unsurlar şu biçimde:
– Marmara Denizi’ndeki kirliliğinin giderilmesi gayesiyle 06.06.2021 tarihinde kamuoyu ile paylaşılan 22 unsurluk Marmara Denizi Aksiyon Planının bu bütünlük dikkate alınarak aktif bir biçimde uygulanması, uygulamaların titizlikle takip edilmesi, denetlenmesi ve belirtilen standartlarda işletilmesi ile Marmara Denizi uygun çevresel duruma ulaşabilecektir.
– Aksiyon Planı kapsamında hazırlanan Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planında yer alan faaliyet ve alt faaliyetler, ilgili ve sorumlu kurumlar tarafınca belirtilen müddetler içerisinde hassasiyetle uygulanmalıdır.
-Atık su idaresinde temel prensip “en az kirletme” ve “maksimum geri kazanım” olmalıdır.
– Marmara Denizi Havzası’nda bulunan atık su yükünün azaltılması maksadıyla öncelikli olarak kirliliği kaynağında tedbire prensibine dayanan pak üretim uygulamaları ile atık su debisinin ve kirlilik yükünün azaltılması sağlanmalı; oluşan atık suyun uygun arıtma biçimleri ile arıtıldıktan daha sonra bir daha kullanım alternatifleri değerlendirilmeli ve bu önlemlerin alınması daha sonrasında oluşan atık suyun deşarjı mevzuatta belirtilen standartlara uygun olarak gerçekleştirilmelidir.
– Arıtılmış evsel atık suların endüstride, park, bahçe ve yeşil alan sulamalarında kullanması yaygınlaştırılmalıdır. Kullanılmış suların tekrar kullanılması hakkında yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Gri suyun bir daha kullanması yasal düzenlemelerle teşvik edilmelidir.
– Etrafa saygılı üretim yapan, sıfır atık projesini uygulayan ve ileri biyolojik atık su arıtma tesisini yapıp işleten ve gri su kullanan firmalar ödüllendirilmelidir.
– Deterjan ve şahsi hijyen mamüllerinden kaynaklanan fosfor kirliliğinin azaltılması için fosfor ve yüzey etkin husus içeren paklık gereçlerinin kullanması evreli olarak azaltılmalı, fosforsuz mamüllerin üretimine yönelik mevzuat düzenlemeleri yapılmalıdır.
– Paklık gereçlerinde etraf etiketli mamüllerin kullanması yaygınlaştırılmalı, etraf etiketli mamüllerin duyurulması için bir web sitesi ve toplumsal medya hesabı kullanıma açılmalıdır.
– Deterjanlar Hakkında Yönetmelik kapsamında piyasa nezareti ve kontrolü daha faal hale getirilmeli, yapılan kontroller kararında tespit edilen inançsız eserler, Ticaret Bakanlığı tarafınca hazırlanan İnançsız Eser Bilgi Sistemi’nden kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
– Öncelikli olarak Marmara Denizi biyoçeşitliliğinin (bakteriden memeliye kadar) tanımlanması ve kayıt altına alınması gerekmektedir. Buradan elde edilen datalar ile tarihî datalar karşılaştırılarak cinslerin yerli/yabancı tıp tespiti yapılmalı, yabancı cinslerin istilacı olma potansiyelleri araştırılmalı ve tüm canlı kümelerini kapsayacak biçimde tertipli izleme çalışmaları yapılarak yeni yabancı çeşitlerin süratli bir biçimde tanımlanması sağlanmalıdır.
– Deniz canlılarını ve besin zinciri sebebiyle o canlıları tüketenleri olumsuz etkileyen plastik ve mikro plastik kirliliklerin önlenmesi konusunda gerekli önlemler alınmalıdır.
– Denizlerimizdeki biyolojik çeşitliliği ve zenginliği koruyacak önlemlerin geliştirilmesi hedefiyle denizel biyolojik çeşitliliğe ait bir data bankası oluşturulmalı.
– Su eserleri ömür ve üreme alanlarının korunması, biyoçeşitliğinin korunması ve artırılması ile stoklarının güzelleştirilmesi için gerekli önlemler (geçici ya da kalıcı kısıtlamalar vb.) alınmalıdır.
– Denizlerimizde canlı envanteri oluşturulmalı, balık stokları belirlenmeli ve avcılık var olan stoklar baz alınarak planlanmalıdır.
– Balıkçılık bölgesel ve lokal olarak düzenlenmeli ve avcılıkta kota sistemine geçiş yapılmalıdır.
– Marmara Denizi başta olmak üzere tüm su eserleri avlanma alanlarında yasa dışı, kayıt dışı ve kural dışı avcılık denetim ve kontrollerinin aktifliği artırılmalıdır.
– Etraf ve deniz paklığı turizmin temel ögelerinden biri olup deniz ekosistemini bozmadan etrafın daima ve istikrarlı bir biçimde yönetilmesi, olası tahribatların vakit kaybetmeksizin önlenmesi için ilgili kurum ve kuruluşlar tarafınca iş birliği içerisinde gerekli önlemler alınmalıdır.
– Turizm merkezleri içerisinde bulunan başta su altı kültür mirası olmak üzere tarihi yapıların müsilaj sıkıntısının niye olabileceği olumsuz tesirlerden korunmasına yönelik detaylı çalışmalar yapılmalı, müsilajın turizme yönelik tesirleri fazlaca boyutlu olarak tahlil edilmelidir.
– Müsilajın halk sıhhati istikametinden muhtemel risklerinin araştırılmasına yönelik çalışmaların artırılması ve bulguların kamuoyuyla paylaşılması yerinde olacaktır.
– Marmara Denizi’nde evsel ve endüstriyel atık suların deşarjları, ziraî faaliyetler, gemi atık suları, kıyı dolguları, maden ve hafriyat atıkları ve atmosferik çökelme kaynaklı kirlenmenin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
– Marmara Bölgesi’nde yüksek teknoloji ve kısıtlı atık üreten kesimlere öncelik verilerek sanayi alanındaki ağırlaşmanın Orta Anadolu üzere yeni bölgelere genişletilmesi sağlanmalıdır.
– MARMOD Projesi neticelerinda da tespit edildiği üzere; Marmara Denizi’nde oksijen eşiğine (hipoksi) çıkılabilmesi için toplam karasal besin yükünün yüzde 40 oranında azaltılması tarafında gerekli çalışmalar hızlandırılmalıdır.
HDP MUHALEFET ŞERHİ SUNDU
HDP’nin muhalefet şerhinde, “Sunumları art geriye dizerek, sunumlardan işine gelen kısımları cımbızlayarak ve bunları eklektik bir formda art geriye yığarak da bir sebep araştırması yapılamaz. Önleyici önlemlere ulaşılamaz. Ayrıyeten bu biçimdesi bir eklektik bilgi bombardımanıyla TBMM’den bütüncül siyasetler oluşturması da beklenemez. Başından itibaren son derece eklektik ve kavram karmaşalarıyla malul bir metnin komite metni diye sunulması da kabul edilemez” denildi.
Muhalefet şerhinde yer alan “Marmara Denizi’ndeki müsilaj probleminin tahlili için öneriler” kısmında ise temel tahlilin Marmara Denizi’ni alıcı ortam olarak kullanmaktan vazgeçilmesi gerektiği vurgulandı. “Marmara Denizi’nde müsilaj sorunu temel olarak insan sebepli (antropjenik) bir sorundur” denilen muhalefet şerhinde, alınması gereken önlemler 23 hususta sıralandı. Kelam konusu 23 unsurdan kimileri ise şu biçimde:
– Marmara Denizi’ni “kirletiliyor olmaktan kurtarmak” başta müsilaj olmak üzere tüm olumsuz ögelerden kurtaracaktır. (Ör: biyotoksin sorunu, ağır metal sorunu, üst su kütlesindeki çok ısınma, biyo-çeşitlilik kaybı, muhtemel insan sıhhati vb.).
– Bu kapsamda Marmara Denizi hiç bir biçimde alıcı ortam olarak kullanılmamalıdır. esasen etraf mevzuatında da kabul edilmiş olan milletlerarası alıcı ortam standartlarının kabul ettiği 5mg/litre çözünmüş oksijen kıymetinin fazlaca altında olan oksijen seviyesi sebebiyle şu anda Marmara’yı alıcı ortam olarak kabul ederek deşarj yapmak mümkün değildir.
– “Balıkesir Çanakkale Vilayetleri Bütünleşik Kıyı Alanları Planı” üzere deniz ekosistemini olumsuz etkileyecek projelerden vazgeçilmelidir.
– Marmara Adası’nda sürmekte olan ve bir kısmında ÇED raporu dahi olmayan madencilik faaliyetleri kısıtlanmalı, ekolojik gereksinimler doğrultusunda sıkı kontrole tabi kılınmalıdır.
– Bilhassa Susurluk havzasında üretim yapan endüstriyel tesislere Ergene havzasında uygulanan protokolün birebiri uygulanmalı, kesin olarak atık suların derelere yahut denize deşarjı engellenmeli, tesislerde kullanılan suyun geri kazanımı temel olmalıdır.
– Tüm ziraî havzalarda, ziraî kaynaklı kirleticilerin derelere, göllere ve nihayetinde denize girişi önlenmeli. Tarımda agroekolojik prosedürlere kademeli geçiş sağlanmalı, tarım alanları ile dere, göl yahut deniz içinde tampon bölgeler kurulmalı ve sulama hedefli yapay sulak alanlar oluşturulmalı ve acil havza planları devreye sokulmalı
– Marmara Bölgesi’ndeki nüfus artışına sebep olabilecek kentsel ve endüstriyel planlamalar önlenmeli.
– Marmara Denizi’nin özgün özellikleri ötürüsı ile başta ilköğretim olmak üzere, kelam konusu özellikleri içeren ve ötürüsıyla bir denizin ne olduğu ile ilgili ayrıntıların müfredata eklenerek öğrencilerin deniz ve deniz ortamı ile ilgili fikirlerinin oluşabileceği bir müfredat düzenlemesinin yapılması gerekmektedir.
‘MARMARA DENİZİ EKOSİSTEMİ AÇISINDAN YOK EDİCİ BİR ÖBÜR FAKTÖR OLACAK’
Kanal İstanbul Projesi’ne de dikkat çekilen muhalefet şerhinde, “Nüfusun artması, karasal kökenli yeni kirlilik varlıklarının oluşması, kirliliğin denize taşınması, milyonlarca metreküp hafriyatın denize dökülmesi (bu bahiste Marmaray deneyimi hatırlanmalıdır) pak su varlıklarını ve Küçük Çekmece lagününün yok edilmesi, Karadeniz’den gelen kirliliğe ikinci bir yol daha açılması vb. üzere bir epeyce sebeple Kanal İstanbul su yolu ve yeni kent yapılaşması Marmara deniz ekosistemi açısından yok edici bir öbür faktör olacaktır” denildi.
‘KONTROL ALTINA ALINMAMASI DURUMU DAHA BÜYÜK MESELELERİN ORTAYA ÇIMASINA YOL AÇACAK’
CHP Meclis Kümesi ismine hazırlanan muhalefet şerhi de Meclis Başkanlığı’na sunuldu. Müsilajın, muhakkak şartların bir ortaya gelmesi kararı ortaya çıkan değerli bir etraf sorunu olduğu belirtilen muhalefet şerhinde, bu şartlar ortaya çıktığında alglerin deniz ekosisteminde baskın hale gelebildiği söz edildi. Müsilajın denetim altına alınamaması durumunun etraf, biyo-çeşitlilik ve iktisat için daha büyük meselelerin ortaya çıkmasına yol açacağı kaydedilen muhalefet şerhinde, “Raporun sorunu kalıcı olarak ortadan kaldıracak, toplumsal kontrolü gerçekleştirecek önermeleri gereğince içermediği görülmektedir. Oluşturulan rapor olumlu görülmekle bir arada müsilaj meselesini büsbütün ortadan kaldıracak teklifleri kâfi oranda içermediği anlaşılmaktadır” sözleri kullanıldı.
Müsilaj ve başka deniz kirliliği problemlerine ait bilim insanlarınca, bahse hassas çevrelerce çeşitli kezler ikazlar yapıldığı da hatırlatılan muhalefet şerhinde, bu ikazlar karar vericilerce dikkate alınmadığı surece, ülkeyi hayli daha önemli etraf felaketlerinin beklemesi muhtemelliğine da dikkat çekildi. Muhalefet şerhinde bahse ait tahlil teklifleri ise 67 unsurda sıralandı. (DUVAR)
HDP’nin şerhinde, raporun ayrıntıların eklektik halde art geriye dizilerek hazırlandığı açıklandı. Bu hali ile raporun, müsilajın sebeplerinin araştırılmasına ve önleyici önlemlerin alınmasına katkı sağlayamayacağı tabir edildi. CHP şerhinde de raporun, sorunun kalıcı olarak ortadan kaldırılmasına yönelik önlemler içermediği vurgulandı. UYGUN Parti’nin şerhi ise çabucak hemen paylaşılmadı.
‘MÜSİLAJ’ DÖRT KISIMDA İNCELENDİ
400 sayfadan oluşan ayrıntılı raporda müsilaj kavramı, “Müsilaj sorunu”, “Müsilajın etkileri”, “Müsilajın denetimi ve önlenmesi” ve “Sonuç ve öneriler” olarak dört kısımda incelendi. birinci vakit içinderda müsilajın tarifi yapılan raporda; şu tabirlere yer verildi;
“Müsilaj (deniz salyası, deniz karı); fazla besin tuzu bulanan kuvvetli katmanlaşmış sulara, uygun sıcaklık ve sakin havanın eşlik etmesi ile ortamda bulunan kimi fotosentetik tek hücreli canlıların birey sayısının çok artması, bunun kararı olarak besin tuzlarının süratle tükenmesi, akabinde gelen kitlesel vefatlar ile hücre içeriğinde doğal olarak bulunan büyük şekerlerin (polisakkarit ve öbür hidrokarbonlar) dış ortama çıkması ile oluşan salya gibisi bir yapı olarak tanımlanabilir.”
‘OKSİJEN DÜZEYLERİNDE DALGALANMAYA niye OLUYOR’
Müsilajın su kolonunda oluşabildiği üzere deniz tabanında yaşayan iplik biçimindeki makro alglerden dolayı da meydana gelebileceği belirtilen raporda, müsilaj oluşumunun akabinde devreye giren saprobik canlıların müsilajı parçalamaya başladığı ve bu durumun da ortamın oksijen düzeylerinde dalgalanmalara niye olduğu söz edildi. Müsilajın dünyanın tüm okyanuslarında oluştuğuna da dikkat çekilen raporda, genel olarak yüzey sularının ısınması ve buna bağlı olarak su katmanlarının kararlılığının artmasının başka tetikleyici faktörler ile birleşmesi kararı bu olayın gerçekleştiği açıklandı.
‘İLK SEFER 2007 YILINDA İZMİT KÖRFEZİNDE GÖZLENDİ’
Türkiye’de ise müsilaj hadisesinin birinci sefer 2007 yılının eylül ayında İzmit Körfezi’nde ve Büyükada’da gözlendiği anlatılan raporda, gelinen noktada müsilaj olayının Marmara Denizi özelinde artan deniz suyu sıcaklıkları ve insan kaynaklı baskılar ile tetiklendiği düşünülen organik bir oluşum olarak değerlendirildiği kaydedildi. Raporda, “Ortamda biriken organik hususun insan kaynaklı yollarla artması ve bozulmanın olağan suratının üzerine çıkması ile bozulma mamüllerinin birbirlerine tutunarak, muhtemelen içerisinde biriken gazlar ile denizin içi ve deniz yüzeyinde görünür halde geniş alanları kaplaması müsilaj hadisesini tetikleyen ana niçinler olarak ortaya çıkmaktadır” denildi.
Gün geçtikçe gelişen sanayi ve ziraî faaliyetlere paralel olarak ortaya çıkan çok kullanması ve oluşan kirlilik niçiniyle yaşanan sıkıntıların atık su idaresinin kıymetini ortaya çıkardığına dikkat çekilen raporda, “Evsel, endüstriyel, ziraî ve öteki kullanımlar kararında kirlenmiş atık suların deşarj edildikleri alıcı ortamın fizikî, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özelliklerini değiştirmeyecek hale getirmek için farklı arıtma halleri kullanılmaktadır. Bu konu su kaynaklarının korunmasında değer arz etmektedir” denildi. Global iklim değişikliğinin doğal kaynaklara verdiği ziyanların başında su kaynaklarının azlığı, kıtlığı ve kirliliğinin geldiği belirtilen raporda, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının bütüncül ve sürdürülebilir idaresinin ehemmiyeti de vurgulandı.
‘DENİZİN KIYILARLA BİRLİKTE BÜTÜNCÜL OLARAK ELE ALINMASI KIYMET ARZETMEKTEDİR’
Marmara Denizi’nde müsilaj oluşumunda en değerli faktörün sudaki besin unsurları (azot, fosfor) oranının artması olduğu belirtilen raporda, “Bitkisel üretim maksadıyla bitkinin gereksiniminden fazla verilen kimyasal gübreler ve hayvancılık işletmelerinde uygun depolanmayan hayvansal dışkılar ve silaj suları içerisinde bulunan besin hususları yüzey akışı ile yer üstü sularına, sızma yolu ile yer altı sularına karışarak kirlilik oluşturmaktadır” denildi.
Marmara Denizi’nde ortaya çıkan müsilaj meselesinin ortadan kaldırılması için kirliliğin azaltılması, izleme çalışmaları ve kontrollerin aktif bir biçimde yapılması gerektiği vurgulanan raporda, “Müsilaj sıkıntısının önlenmesi ve misal problemlerin tekrar yaşanmaması için denizin kıyılarla birlikte bütüncül olarak ele alınması; tedbire çalışmalarının kıyı alanlarının korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması emeliyle yürütülen faaliyetler ile koordineli bir biçimde yürütülmesi kıymet arz etmektedir” tabirlerine yer verildi.
YAPILMASI GEREKENLER 157 UNSURDA AÇIKLANDI
Raporun sonuç ve teklifler kısmında ise müsilajın denetimi, önlenmesi ve tekrar gibisi etraf meselelerinin yaşanmaması için; kentsel, endüstriyel, ziraî, denizcilik üzere faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğin tespit edilmesine, kirlilik kaynaklarının etkisinin ve kirlilik yükünün azaltılması emeliyle su, atık su ve atık idaresi, global iklim değişikliğiyle çaba, su kaynaklarının korunması, kıyıların idaresi, AR-GE çalışmaları ile eğitim ve farkındalık çalışmalarına ait alınması gereken önlemlere yer verildi.
Raporda yapılması gerekenler 157 unsurda sıralandı. Birtakım unsurlar şu biçimde:
– Marmara Denizi’ndeki kirliliğinin giderilmesi gayesiyle 06.06.2021 tarihinde kamuoyu ile paylaşılan 22 unsurluk Marmara Denizi Aksiyon Planının bu bütünlük dikkate alınarak aktif bir biçimde uygulanması, uygulamaların titizlikle takip edilmesi, denetlenmesi ve belirtilen standartlarda işletilmesi ile Marmara Denizi uygun çevresel duruma ulaşabilecektir.
– Aksiyon Planı kapsamında hazırlanan Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planında yer alan faaliyet ve alt faaliyetler, ilgili ve sorumlu kurumlar tarafınca belirtilen müddetler içerisinde hassasiyetle uygulanmalıdır.
-Atık su idaresinde temel prensip “en az kirletme” ve “maksimum geri kazanım” olmalıdır.
– Marmara Denizi Havzası’nda bulunan atık su yükünün azaltılması maksadıyla öncelikli olarak kirliliği kaynağında tedbire prensibine dayanan pak üretim uygulamaları ile atık su debisinin ve kirlilik yükünün azaltılması sağlanmalı; oluşan atık suyun uygun arıtma biçimleri ile arıtıldıktan daha sonra bir daha kullanım alternatifleri değerlendirilmeli ve bu önlemlerin alınması daha sonrasında oluşan atık suyun deşarjı mevzuatta belirtilen standartlara uygun olarak gerçekleştirilmelidir.
– Arıtılmış evsel atık suların endüstride, park, bahçe ve yeşil alan sulamalarında kullanması yaygınlaştırılmalıdır. Kullanılmış suların tekrar kullanılması hakkında yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Gri suyun bir daha kullanması yasal düzenlemelerle teşvik edilmelidir.
– Etrafa saygılı üretim yapan, sıfır atık projesini uygulayan ve ileri biyolojik atık su arıtma tesisini yapıp işleten ve gri su kullanan firmalar ödüllendirilmelidir.
– Deterjan ve şahsi hijyen mamüllerinden kaynaklanan fosfor kirliliğinin azaltılması için fosfor ve yüzey etkin husus içeren paklık gereçlerinin kullanması evreli olarak azaltılmalı, fosforsuz mamüllerin üretimine yönelik mevzuat düzenlemeleri yapılmalıdır.
– Paklık gereçlerinde etraf etiketli mamüllerin kullanması yaygınlaştırılmalı, etraf etiketli mamüllerin duyurulması için bir web sitesi ve toplumsal medya hesabı kullanıma açılmalıdır.
– Deterjanlar Hakkında Yönetmelik kapsamında piyasa nezareti ve kontrolü daha faal hale getirilmeli, yapılan kontroller kararında tespit edilen inançsız eserler, Ticaret Bakanlığı tarafınca hazırlanan İnançsız Eser Bilgi Sistemi’nden kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
– Öncelikli olarak Marmara Denizi biyoçeşitliliğinin (bakteriden memeliye kadar) tanımlanması ve kayıt altına alınması gerekmektedir. Buradan elde edilen datalar ile tarihî datalar karşılaştırılarak cinslerin yerli/yabancı tıp tespiti yapılmalı, yabancı cinslerin istilacı olma potansiyelleri araştırılmalı ve tüm canlı kümelerini kapsayacak biçimde tertipli izleme çalışmaları yapılarak yeni yabancı çeşitlerin süratli bir biçimde tanımlanması sağlanmalıdır.
– Deniz canlılarını ve besin zinciri sebebiyle o canlıları tüketenleri olumsuz etkileyen plastik ve mikro plastik kirliliklerin önlenmesi konusunda gerekli önlemler alınmalıdır.
– Denizlerimizdeki biyolojik çeşitliliği ve zenginliği koruyacak önlemlerin geliştirilmesi hedefiyle denizel biyolojik çeşitliliğe ait bir data bankası oluşturulmalı.
– Su eserleri ömür ve üreme alanlarının korunması, biyoçeşitliğinin korunması ve artırılması ile stoklarının güzelleştirilmesi için gerekli önlemler (geçici ya da kalıcı kısıtlamalar vb.) alınmalıdır.
– Denizlerimizde canlı envanteri oluşturulmalı, balık stokları belirlenmeli ve avcılık var olan stoklar baz alınarak planlanmalıdır.
– Balıkçılık bölgesel ve lokal olarak düzenlenmeli ve avcılıkta kota sistemine geçiş yapılmalıdır.
– Marmara Denizi başta olmak üzere tüm su eserleri avlanma alanlarında yasa dışı, kayıt dışı ve kural dışı avcılık denetim ve kontrollerinin aktifliği artırılmalıdır.
– Etraf ve deniz paklığı turizmin temel ögelerinden biri olup deniz ekosistemini bozmadan etrafın daima ve istikrarlı bir biçimde yönetilmesi, olası tahribatların vakit kaybetmeksizin önlenmesi için ilgili kurum ve kuruluşlar tarafınca iş birliği içerisinde gerekli önlemler alınmalıdır.
– Turizm merkezleri içerisinde bulunan başta su altı kültür mirası olmak üzere tarihi yapıların müsilaj sıkıntısının niye olabileceği olumsuz tesirlerden korunmasına yönelik detaylı çalışmalar yapılmalı, müsilajın turizme yönelik tesirleri fazlaca boyutlu olarak tahlil edilmelidir.
– Müsilajın halk sıhhati istikametinden muhtemel risklerinin araştırılmasına yönelik çalışmaların artırılması ve bulguların kamuoyuyla paylaşılması yerinde olacaktır.
– Marmara Denizi’nde evsel ve endüstriyel atık suların deşarjları, ziraî faaliyetler, gemi atık suları, kıyı dolguları, maden ve hafriyat atıkları ve atmosferik çökelme kaynaklı kirlenmenin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
– Marmara Bölgesi’nde yüksek teknoloji ve kısıtlı atık üreten kesimlere öncelik verilerek sanayi alanındaki ağırlaşmanın Orta Anadolu üzere yeni bölgelere genişletilmesi sağlanmalıdır.
– MARMOD Projesi neticelerinda da tespit edildiği üzere; Marmara Denizi’nde oksijen eşiğine (hipoksi) çıkılabilmesi için toplam karasal besin yükünün yüzde 40 oranında azaltılması tarafında gerekli çalışmalar hızlandırılmalıdır.
HDP MUHALEFET ŞERHİ SUNDU
HDP’nin muhalefet şerhinde, “Sunumları art geriye dizerek, sunumlardan işine gelen kısımları cımbızlayarak ve bunları eklektik bir formda art geriye yığarak da bir sebep araştırması yapılamaz. Önleyici önlemlere ulaşılamaz. Ayrıyeten bu biçimdesi bir eklektik bilgi bombardımanıyla TBMM’den bütüncül siyasetler oluşturması da beklenemez. Başından itibaren son derece eklektik ve kavram karmaşalarıyla malul bir metnin komite metni diye sunulması da kabul edilemez” denildi.
Muhalefet şerhinde yer alan “Marmara Denizi’ndeki müsilaj probleminin tahlili için öneriler” kısmında ise temel tahlilin Marmara Denizi’ni alıcı ortam olarak kullanmaktan vazgeçilmesi gerektiği vurgulandı. “Marmara Denizi’nde müsilaj sorunu temel olarak insan sebepli (antropjenik) bir sorundur” denilen muhalefet şerhinde, alınması gereken önlemler 23 hususta sıralandı. Kelam konusu 23 unsurdan kimileri ise şu biçimde:
– Marmara Denizi’ni “kirletiliyor olmaktan kurtarmak” başta müsilaj olmak üzere tüm olumsuz ögelerden kurtaracaktır. (Ör: biyotoksin sorunu, ağır metal sorunu, üst su kütlesindeki çok ısınma, biyo-çeşitlilik kaybı, muhtemel insan sıhhati vb.).
– Bu kapsamda Marmara Denizi hiç bir biçimde alıcı ortam olarak kullanılmamalıdır. esasen etraf mevzuatında da kabul edilmiş olan milletlerarası alıcı ortam standartlarının kabul ettiği 5mg/litre çözünmüş oksijen kıymetinin fazlaca altında olan oksijen seviyesi sebebiyle şu anda Marmara’yı alıcı ortam olarak kabul ederek deşarj yapmak mümkün değildir.
– “Balıkesir Çanakkale Vilayetleri Bütünleşik Kıyı Alanları Planı” üzere deniz ekosistemini olumsuz etkileyecek projelerden vazgeçilmelidir.
– Marmara Adası’nda sürmekte olan ve bir kısmında ÇED raporu dahi olmayan madencilik faaliyetleri kısıtlanmalı, ekolojik gereksinimler doğrultusunda sıkı kontrole tabi kılınmalıdır.
– Bilhassa Susurluk havzasında üretim yapan endüstriyel tesislere Ergene havzasında uygulanan protokolün birebiri uygulanmalı, kesin olarak atık suların derelere yahut denize deşarjı engellenmeli, tesislerde kullanılan suyun geri kazanımı temel olmalıdır.
– Tüm ziraî havzalarda, ziraî kaynaklı kirleticilerin derelere, göllere ve nihayetinde denize girişi önlenmeli. Tarımda agroekolojik prosedürlere kademeli geçiş sağlanmalı, tarım alanları ile dere, göl yahut deniz içinde tampon bölgeler kurulmalı ve sulama hedefli yapay sulak alanlar oluşturulmalı ve acil havza planları devreye sokulmalı
– Marmara Bölgesi’ndeki nüfus artışına sebep olabilecek kentsel ve endüstriyel planlamalar önlenmeli.
– Marmara Denizi’nin özgün özellikleri ötürüsı ile başta ilköğretim olmak üzere, kelam konusu özellikleri içeren ve ötürüsıyla bir denizin ne olduğu ile ilgili ayrıntıların müfredata eklenerek öğrencilerin deniz ve deniz ortamı ile ilgili fikirlerinin oluşabileceği bir müfredat düzenlemesinin yapılması gerekmektedir.
‘MARMARA DENİZİ EKOSİSTEMİ AÇISINDAN YOK EDİCİ BİR ÖBÜR FAKTÖR OLACAK’
Kanal İstanbul Projesi’ne de dikkat çekilen muhalefet şerhinde, “Nüfusun artması, karasal kökenli yeni kirlilik varlıklarının oluşması, kirliliğin denize taşınması, milyonlarca metreküp hafriyatın denize dökülmesi (bu bahiste Marmaray deneyimi hatırlanmalıdır) pak su varlıklarını ve Küçük Çekmece lagününün yok edilmesi, Karadeniz’den gelen kirliliğe ikinci bir yol daha açılması vb. üzere bir epeyce sebeple Kanal İstanbul su yolu ve yeni kent yapılaşması Marmara deniz ekosistemi açısından yok edici bir öbür faktör olacaktır” denildi.
‘KONTROL ALTINA ALINMAMASI DURUMU DAHA BÜYÜK MESELELERİN ORTAYA ÇIMASINA YOL AÇACAK’
CHP Meclis Kümesi ismine hazırlanan muhalefet şerhi de Meclis Başkanlığı’na sunuldu. Müsilajın, muhakkak şartların bir ortaya gelmesi kararı ortaya çıkan değerli bir etraf sorunu olduğu belirtilen muhalefet şerhinde, bu şartlar ortaya çıktığında alglerin deniz ekosisteminde baskın hale gelebildiği söz edildi. Müsilajın denetim altına alınamaması durumunun etraf, biyo-çeşitlilik ve iktisat için daha büyük meselelerin ortaya çıkmasına yol açacağı kaydedilen muhalefet şerhinde, “Raporun sorunu kalıcı olarak ortadan kaldıracak, toplumsal kontrolü gerçekleştirecek önermeleri gereğince içermediği görülmektedir. Oluşturulan rapor olumlu görülmekle bir arada müsilaj meselesini büsbütün ortadan kaldıracak teklifleri kâfi oranda içermediği anlaşılmaktadır” sözleri kullanıldı.
Müsilaj ve başka deniz kirliliği problemlerine ait bilim insanlarınca, bahse hassas çevrelerce çeşitli kezler ikazlar yapıldığı da hatırlatılan muhalefet şerhinde, bu ikazlar karar vericilerce dikkate alınmadığı surece, ülkeyi hayli daha önemli etraf felaketlerinin beklemesi muhtemelliğine da dikkat çekildi. Muhalefet şerhinde bahse ait tahlil teklifleri ise 67 unsurda sıralandı. (DUVAR)