kunteper
Member
ANKARA– Macaristan’da Ukrayna- Rusya krizinin gölgesinde gerçekleştirilen hafta sonundaki seçimin sonuçları Türkiye’de de geniş yankı uyandırdı. Macaristan tarihinin en uzun soluklu Başbakanı olan Viktor Orban’a karşı altı muhalefet partisinin ittifak kurarak ön seçimle belirlediği Peter Marki-Zay yarıştı. Seçim öncesinde kamuoyu anketlerinin 2-3 puan fark göstermesine rağmen Orban’ın partisi Fidesz (Macar Yurttaş Birliği) ve Hristiyan Demokratik Halk Partisi (KDNP) koalisyonu yüzde 18 fark atarak yüzde 53 oyla genel seçimi kazandı.
Seçim öncesi Macaristan ile Türkiye’nin misal dinamiklere sahip olduğu açıklandı, ayrıyeten muhalefetin aday belirleme süreçleri ve Orban iktidarının yapısı çerçevesinde birfazlaca kıyaslama yapıldı. Seçim sonuçlarını pahalandıran siyaset bilimcilere bakılırsa Türkiye’deki muhalefetin Macaristan seçimlerinden çıkaracağı dersler bulunuyor. CHP, HDP, DÜZGÜN Parti ve DEVA temsilcileri ise seçim neticelerina dair farklı değerlendirmeler yapıyor.
‘TÜRKİYE’DEKİ MUHALEFETİN SEÇİMLERDE TANINAN ADAYDAN VAZGEÇMEMESİ GEREKİYOR’
Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun’a göre Macaristan seçimleri kamuoyu araştırmalarının güvenilirliği konusunda önemli bir sorgulamaya niye olacak nitelikte. Macaristan’daki seçimlerdilk evvel iki tarafı başa baş gösteren kamuoyu araştırmalarının bulgularına ihtiyatla yaklaşmak gerektiğinin açığa çıktığını söyleyen Tosun, bunun bilhassa kutuplaşmış toplumlarda seçmenlerin parti tercihlerini açıklamak yerine gizlemeyi tercih edebildiğini gösterdiğini söylemiş oldu. Tosun’a nazaran Macaristan’daki seçmenin tavrı büyük kentlerle taşra içinde farklılaşıyor ve bu noktada Türkiye’ye benziyor.
Altı muhalefet partisi Orban’a karşı birleşirken bir ön seçime gitmiş, Budapeşte Belediye Lideri Gergely Karacsony son seçimlerde muhalefet ismine yarışan Zay’i destekleyerek çekilmişti. Budapeşte Belediye Lideri Karacsony’nin daha tanınan bir figürken daha az tanınan olan Zay’in aday gösterilmesinin dezavantaj yarattığını belirten Tosun’a nazaran ‘Türkiye’deki muhalefetin önümüzdeki seçimlerde tanınan adaydan vazgeçmemesi’ gerekiyor. Tanınan adayların kitleleri sürükleyen bir aktör olabildiğini, bunun yanında birikiminin ve donanımının da kıymetli olduğunu vurgulayan Tosun Türkiye’deki muhalefetin Macaristan seçimlerinden çıkaracağı derslere dair şunları kaydetti:
“Macaristan, Türkiye’deki muhalefetin potansiyel cumhurbaşkanı adayı için partiler üstü bir kimliğin seçim kazanma ihtimalinin düşük olacağının sinyallerini verdi. Muhalefetin adayı Zay, her ne kadar siyasetin içerisinde olsa da epey politik bir figür değildi. Politik figür olmadan, kitleleri peşinden sürükleyecek bir aday olmadan, yalnızca toplumun bedelleriyle özdeşleşiyor diye o pahaların içerisine oturan bir adayla yola çıkmanın riskli olduğunu Macaristan örneği de göstermiş durumda.”
‘MUHALEFETİN SİYASAL ÖNERMELERİNİN TESİRLERİNİ SEÇMENE ANLATMASI ÇOK ÖNEMLİ’
Macaristan’da oluşan muhalefet ittifakının “Orban karşıtlığı” üzerinden süreci götürdüğünü, hedeflerinin “Seçimi kazandırmamak” olduğunu belirten Tosun’a bakılırsa Türkiye’de de “Erdoğan karşıtlığı” üzerinden işleyen bir muhalefet var. Türkiye’deki muhalefetin Macaristan muhalefetinden farklı olarak politik önermeleriyle bu aykırılığı doldurduğunu, bunu da “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” üzere tekliflerle yaptığını söz eden Tosun, “Bundan daha sonra Türkiye’deki muhalefetin, seri bir biçimde bu siyasal önermeleri gündelik hayatta tesirleri ne olacak sorusuna karşılık vererek seçmene anlatması gerekiyor. Bunu kesinlikle ekonomik önermelerle de destek etmesi lazım” dedi.
Victor Orban’ın seçimi kazanmasında, ülkedeki ekonomik göstergelerin epeyce berbat olmamasının hissesinin olduğunu, Türkiye’deki ekonomik tablonun Macaristan’a nazaran epey daha berbat olduğunu belirten Tosun, “Türkiye’de, partizan seçmen haricinde merkezde konumlanan yüzde 20 oranındaki kararsız seçmenden her partiye gidebilecek seçmen olduğunu düşünüyorum. Macaristan ile Türkiye’ye birebir bakmamak gerekiyor. Macaristan’ın kendine mahsus politik coğrafyası, ekonomik dinamikleri var” diye konuştu.
Prof. Dr. Tanju Tosun
‘ADAY VE İTTİFAK TARTIŞMALARININ YERİNE NET BİR DERS ÇIKARMALI’
Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma nazaranvlisi İlteriş Ergun ise Türkiye’de ittifakın genişletilmesi ve aday üzerine yapılan tartışmalara dikkat çekti, “Macaristan seçimleri, adayın kimliğinden ve muhalefet bloğunun genişleyip genişlememesinden daha değerli ögenin siyasal strateji olduğunu gösterdi” değerlendirmesinde bulundu. Macaristan’da muhalefetin 6 değil de 8 parti ile ittifak kursa da kararın farklı olmayacağını belirten Ergun, Macaristan muhalefetinin Orban iktidarının kurguladığı kutuplaşma ve kamplaşma stratejisinin karşısında “ne bertaraf edecek kurgu” ne de “yeni bir kutuplaşma ekseni kurmadıklarını” söylemiş oldu.
Seçimlerin altı muhalefet partisinin ortak adayı Zay’dan dolayı mı kazanılmadığı tartışmasının yanlışsız olmadığını belirten Ergun’a nazaran ön seçimde yarışan başka adaylar Klara Dobrev ya da Gergely Karacsony ile de seçime gidilse epeyce farklı bir sonuç çıkmayacaktı. Otoriter bir rejimle muhalefetin çaba ettiğini, seçmene ulaşmanın güç olduğunu, adayın kimliğinin “sol, liberal, muhafazakâr milliyetçi” olmasının ikincil bir öge olduğunu vurgulayan Ergun, şunları kaydetti:
“Önemli olan seçmene ulaşabilecek stratejiler ortaya koymak. Burada Türkiye muhalefeti aday ve ittifak tartışmalarının yerine net bir ders çıkarmalı. Burada değerli olan popülarite değil. Orban sıradan bir otoriter başkan de değil. Çok kuvvetli bir stratejiye sahip bir önder. Çok derin bir legalleştirme ve kendi siyasetini kurgulayabilme yeteneğine sahip entelektüel networke sahip. Bu perspektiften bakınca kendi seçmenine vadettiği şeyler, o seçmenin tarihi kimliğinden ve ortak belleğinden de süzülüyor. Macar halkı onların tarih kitaplarından öğrendiği ve tarihte de yazdığı biçimde, Türklerin, Avusturyalıların ve Rusların egemenliği altındaydı. Egemenlik Macarlar için tramvaydı. Artık muhalefet Ukrayna sıkıntısında bir durum aldı. Muhalefet daima olarak AB ve NATO’yu şahit göstererek, Macaristan’ın yerinin burası olduğunu belirterek siyasal telaffuz tutturdu. Buna karşılık Orban karşılık olarak ‘Biz ne Batı ne Rusya dostu, Macar dostuyuz’ telaffuzuyla karşılık verdi. Bu telaffuz belleğe atıf yaptı ve egemenlik travmasını tetikledi.”
İlteriş Ergun
‘MACARİSTAN İLE TÜRKİYE ORTASINDA ZITLAŞAN NOKTA EKONOMİ’
Ergun’a göre sık sık kıyaslanan Orban ile Cumhurbaşkanı Erdoğan içinde iktisat alanında atılan adımlara dair de farklılıklar mevcut. Orban’ın Erdoğan’a nazaran iktisat alanında daha rasyonel olduğunu, Macaristan’da son periyotta faiz artışı, toplumsal refah harcamaları üzere adımlar atıldığını hatırlatan Ergun, “Orban’ın partisi sağ parti lakin toplumsal demokrasiye has ekonomik araçları da kullanan bir sağ parti. Bu ekonomik tabanı kaybetmeden tutabildi. Türkiye’de zıtlaşan nokta bu. Türkiye’de muhalefet ismine burada avantaj var. Türkiye’de bu noktanın üzerine giderek bir sonuç alınma ihtimalini bakılırsabiliriz” dedi.
CHP: SONUÇLARIN TÜRKİYE’YE ÜMİTSİZLİK OLARAK İTHAL EDİLMEYE ÇALIŞILMASI HAKİKAT DEĞİL
Pekala Türkiye’deki muhalefet Macaristan’daki seçimlerin sonuçlarını nasıl okuyor? CHP Genel Lider Yardımcısı İstanbul Milletvekili Fethi Açıkel, dünyanın farklı ülkelerinde yapılan tüm seçimler üzere Macaristan seçimlerini de kampanya süreci ve seçim sonuçları bağlamında etüt ettiklerini söylemiş oldu. Fakat her ülkenin kendine mahsus iç dinamikleri, siyasal ve ekonomik özgünlükleri olduğunu belirten Açıkel, “Macaristan’daki seçim sonuçlarının Türkiye’ye ümitsizlik olarak ithal edilmeye çalışılmasını ve çoğunlukla karşılaştığımız üzere çaresizlik psikolojisine tahvil edilmesini hakikat bulmuyoruz. 2019 Lokal Seçimleri’nin galibinin, CHP ve Millet İttifakı öncülüğünde Demokrasi İttifakı olduğu ve o tarihten bu yana saray iktidarının büyük bir gerileme ve moral çöküş yaşadığını görmemek kusur olur” diye konuştu.
Türkiye kamuoyunda, “Macaristan Modeli” ya da “Finlandiya Modeli” üzere modellerin “yüceltilip”, “beklenti” oluşturulup, akabinde “umutsuzluk” pompalanmasını yanlış bulduklarını belirten Açıkel, “Gerek bizler, gerekse bu alanda çalışan akademisyen ve uzman arkadaşlarımız ile bir arada Macaristan seçimlerinin Viktor Orban’ın kazanacağını öngörmüştük. Ukrayna savaşı ve berbat geçen kampanya devri, Macaristan seçim sistemi ile birleşince beklenen sonuç gerçekleşti” dedi.
Fethi Açıkel
‘KILIÇDAROĞLU MODELİNİN BAŞARISI’
Farklı ülke tecrübelerini önemsediklerini lakin Türkiye açısından ‘Kılıçdaroğlu Modeli’ne farklı bir nitelik ve ehemmiyet atfedilmesi gerektiğini belirten Açıkel, “Genel Liderimiz Kemal Kılıçdaroğlu’nun ve CHP’nin öncülüğündeki ittifak, Türkiye’de diyalog ve iş birliği siyaseti ile kazandığı lokal seçim başarısı niçiniyle dünyadaki başka siyasi partilere ve emsal ittifak arayışlarına model oldu” dedi.
Millet İttifakı olarak hem cumhurbaşkanlığı tıpkı vakitte genel seçimleri kazanacaklarını AK Parti iktidarının da bildiğini söyleyen Açıkel, “Genel Liderimizin uzun yıllardır sabırlı, kararlı ve itidalli bir biçimde yürüttüğü otoriter popülist iktidara karşı Millet İttifakı ve vatansever demokratlar dayanışması önümüzdeki birinci seçimde bu rejime son verecektir. Zira kucaklayıcı ve birleştirici bu siyaset şekli; Türkiye’de demokrasiden yana olan tüm yurttaşlarımızı ve toplumsal bölümleri bir ortaya getirmiştir” dedi. Açıkel kelamlarını şu biçimde sürdürdü: “Bu samimi diyalog ve kucaklaşma siyasetini Kılıçdaroğlu’nun misyona geldiği birinci senelera kadar götürmemiz mümkün. Yani, her ne kadar Siyasi Partiler Kanunu’na bakılırsa siyasi partiler içindeki ittifaklar 2018 yılından itibaren yapılabiliyor üzere gözükse de Genel Liderimizin yürüttüğü samimi diyalog, kucaklaşma ve beraberlik siyaseti, farklı formüllerle 2014 mahallî seçimlerinde ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de 2015 seçimlerinde de Adalet Yürüyüşü’nde de referandumdaki ‘hayır’ kampanyasında da vardı. Yani ağır olarak son 4 yıl üzere gözükse de aslında bugün Millet İttifakı ve altılı önderler beraberliğine yansıyan siyaset anlayışı, aslında epeyce daha öncesine kadar uzanmaktadır. Kılıçdaroğlu Modeli’nin başarısı bu yüzdendir.”
HDP: MACARİSTAN’DAKİ RİSKLER TÜRKİYE’DEKİ MUHALEFET İÇİN DE GEÇERLİ
HDP Diyarbakır Milletvekili, TBMM Dışişleri Komitesi üyesi Hişyar Özsoy’a bakılırsa ise Macaristan seçim neticelerindan Türkiye’deki muhalefetin çıkaracağı dersler var. Macaristan seçimlerinin akabinde “Orban karşıtı” olmanın yetmediğinin görüldüğünü belirten Özsoy, Türkiye’deki muhalefetin bilhassa düşünmesi gereken noktanın bu olduğu görüşünde. Türkiye’deki muhalefetin “Parlamenter sisteme geri döneceğiz”, “Başkanlık sistemini ortadan kaldıracağız” üzere soyut birtakım tartışmaların ötesinde, toplumun önüne koyabildiği net bir projenin olmadığını savunan HDP’li Özsoy, cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olarak “popüler” bir ismin çıkmasından fazla somut telaffuz ve siyasetler geliştirmesi gerektiğini belirterek şunları kaydetti:
“Mesele daha tanınan daha karizmatik birisinin öne çıkması değil. Bunu en çok Ankara’da İstanbul’da gördük. O kadar belediye başkanlığı kazanıldı. Bu insanların şahsî karizması ya da popülerliğiyle ilgili değildi. Çok daha tanınan olan beşerler geçmişte kazanamadılar. Ortada bir siyasal konjonktür var. Toplumda fazlaca önemli bir değişim dileği var lakin bu arzuyu siyasete telaffuz olarak çeviri edecek bir muhalefet hâlâ yok. Muhalefet bu mevzuda net, kararlı, yanlışsız düşünülmüş, adcihazından toplumsal barışına kadar önemli bir projeyle toplumun önüne çıkamazsa Macaristan’daki riskler Türkiye’deki muhalefet için de geçerlidir.”
Hişyar Özsoy
‘MESELE YALNIZCA NEGATİF BİR AJANDAYLA İKTİDARA KARŞI OLMAK DEĞİL’
“Bittiler, artırımlar geliyor. Bu iktidar gidici, bizler geleceğiz oturacağız’ üzere telaffuzlar epey optimist ve siyaseti bilmemeyle ilgili. Doğal ki Türkiye ile Macaristan farklı ülkeler, ekonomik göstergeler farklı lakin Türkiye’deki muhalefetin bu seçim sonuçlarını bir düşünmesi lazım. 2019’da Budapeşte seçimlerinde İstanbul modeli uygulayan muhalefet kazanmıştı. Lakin bakın Budapeşte’yi kazanmak direkt olarak genel seçimleri belirlemiyormuş. Nereden nereye? Muhalefetin kuru, kaba ve soyut bir Erdoğan tersliğinin ötesinde, ikna edebilecek demokrasi, iktisat, iç barış, hukuk programını toplumun önüne koyması, yanlışsız düzgün bir adayla da bunu sunması lazım. Sorun yalnızca negatif bir ajandayla iktidara karşı olmak değil müspet bir ajandayla mevcut durumdan çıkış yolu göstermek. Bunun umudunu ve motivasyonunu halka götürebilmek.”
GÜZEL PARTİ: TÜRKİYE İLE MACARİSTAN KIYASLAMASI YANLIŞSIZ DEĞİL
ÂLÂ Parti Memleketler arası Siyasetler Lideri Ahmet Kamil Erozan’a bakılırsa ise farklı dinamikleri olan Türkiye ile Macaristan içinde benzerlik kurulması hakikat değil. Macaristan’ın otoriter karakteri ve muhalefet yapısı ile Türkiye’deki iktidar ve muhalefetin yapısının tıpkı olmadığını savunan Erozan, “Bizim direncimiz daha yüksek. Kendimize olan itimadımız de daha farklı. Orban’ın iktidarda kalmayı becermesiyle Türkiye’yle paralellik kurmak hakikat değil” dedi. Erozan bunun sebebini şu tabirlerle deklare etti:
“Macaristan’da enflasyon yüzde 61 miydi? Oradaki adamın ekonomik performansıyla bizdeki adamın ekonomik performansı içinde, Türkiye aleyhine önemli bir fark var. O adam vatandaşına ekonomik ölçüde vadettiklerini bir ölçüde sağlamış ki vatandaşları ona inancını tazelemiş. Ülkeler içinde başta ekonomik olmak üzere datalara bakıldığında bizdekinin bir muvaffakiyet hikayesi üretemediği bir tarafa gelecekte de bir muvaffakiyet hikayesi üretemeyeceği kanaati var. ötürüsıyla önümüzdeki periyot Türkiye’deki seçimler ekonomik performans üzerinden gerçekleşecektir.”
Ahmet Kamil Erozan
DEVA: TÜRKİYE AÇISINDAN ÇIKARILMASI GEREKEN DERSLER VAR
Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA) Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu’na nazaran de Macaristan ile Türkiye’nin sosyo-ekonomik yapısı tıpkı değil. Macaristan’da ekonomik tablonun “çok iyi” kabul edildiğini, işsizlik oranının düştüğünü belirten Yeneroğlu’na bakılırsa Orban’ın uzun yıllardır sürdürdüğü AB aksisi popülist siyasetleri Macaristan halkı nezdinde başarılı kabul edildi. Macaristan’da göç krizinin “demokrasi, hukuk ve insan onuru” açısından epeyce fecî bir propagandasının yapıldığını, bu durumun topluma tesir ettiğini belirten Yeneroğlu’na göre sonuçlara bakarken bunların göz gerisi edilmemesi gerekiyor.
Mustafa Yeneroğlu
Macaristan seçimlerinde asıl sorunun muhalefetin aday belirleme sürecinde yaptığı yanlışlardan kaynaklandığını belirten Yeneroğlu, bu noktada Türkiye açısından çıkarılması gereken dersler olduğunu söylemiş oldu. Macaristan’da toplumun beğenisini kazanabilecek kapasitede bir aday üzerinde muhalefetin uzlaşamadığını, muhalefetin adayları içinde sürtüşmelerin açığa çıktığını söyleyen Yeneroğlu şunları kaydetti:
“Adayın kendisi, kendi memleketinde sevilen kuvvetli bir kişilik değildi. Bu durumda adeta yanlış bir seçimle tüm ülkeye bir biçimde ortak aday olarak sunulmuş oldu. Bu epeyce yanlış oldu. Son aylarda aslına bakarsan anketlerde Orban açık orta öndeydi. Macaristan örneği, tüm toplumun takdir edebileceği, oy verebileceği ve birinci cinste seçimi açık orta kazanabilecek bir aday üzerinde uzlaşma zorunluluğunu ders olarak Türkiye’ye bırakıyor.”
Seçim öncesi Macaristan ile Türkiye’nin misal dinamiklere sahip olduğu açıklandı, ayrıyeten muhalefetin aday belirleme süreçleri ve Orban iktidarının yapısı çerçevesinde birfazlaca kıyaslama yapıldı. Seçim sonuçlarını pahalandıran siyaset bilimcilere bakılırsa Türkiye’deki muhalefetin Macaristan seçimlerinden çıkaracağı dersler bulunuyor. CHP, HDP, DÜZGÜN Parti ve DEVA temsilcileri ise seçim neticelerina dair farklı değerlendirmeler yapıyor.
‘TÜRKİYE’DEKİ MUHALEFETİN SEÇİMLERDE TANINAN ADAYDAN VAZGEÇMEMESİ GEREKİYOR’
Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun’a göre Macaristan seçimleri kamuoyu araştırmalarının güvenilirliği konusunda önemli bir sorgulamaya niye olacak nitelikte. Macaristan’daki seçimlerdilk evvel iki tarafı başa baş gösteren kamuoyu araştırmalarının bulgularına ihtiyatla yaklaşmak gerektiğinin açığa çıktığını söyleyen Tosun, bunun bilhassa kutuplaşmış toplumlarda seçmenlerin parti tercihlerini açıklamak yerine gizlemeyi tercih edebildiğini gösterdiğini söylemiş oldu. Tosun’a nazaran Macaristan’daki seçmenin tavrı büyük kentlerle taşra içinde farklılaşıyor ve bu noktada Türkiye’ye benziyor.
Altı muhalefet partisi Orban’a karşı birleşirken bir ön seçime gitmiş, Budapeşte Belediye Lideri Gergely Karacsony son seçimlerde muhalefet ismine yarışan Zay’i destekleyerek çekilmişti. Budapeşte Belediye Lideri Karacsony’nin daha tanınan bir figürken daha az tanınan olan Zay’in aday gösterilmesinin dezavantaj yarattığını belirten Tosun’a nazaran ‘Türkiye’deki muhalefetin önümüzdeki seçimlerde tanınan adaydan vazgeçmemesi’ gerekiyor. Tanınan adayların kitleleri sürükleyen bir aktör olabildiğini, bunun yanında birikiminin ve donanımının da kıymetli olduğunu vurgulayan Tosun Türkiye’deki muhalefetin Macaristan seçimlerinden çıkaracağı derslere dair şunları kaydetti:
“Macaristan, Türkiye’deki muhalefetin potansiyel cumhurbaşkanı adayı için partiler üstü bir kimliğin seçim kazanma ihtimalinin düşük olacağının sinyallerini verdi. Muhalefetin adayı Zay, her ne kadar siyasetin içerisinde olsa da epey politik bir figür değildi. Politik figür olmadan, kitleleri peşinden sürükleyecek bir aday olmadan, yalnızca toplumun bedelleriyle özdeşleşiyor diye o pahaların içerisine oturan bir adayla yola çıkmanın riskli olduğunu Macaristan örneği de göstermiş durumda.”
‘MUHALEFETİN SİYASAL ÖNERMELERİNİN TESİRLERİNİ SEÇMENE ANLATMASI ÇOK ÖNEMLİ’
Macaristan’da oluşan muhalefet ittifakının “Orban karşıtlığı” üzerinden süreci götürdüğünü, hedeflerinin “Seçimi kazandırmamak” olduğunu belirten Tosun’a bakılırsa Türkiye’de de “Erdoğan karşıtlığı” üzerinden işleyen bir muhalefet var. Türkiye’deki muhalefetin Macaristan muhalefetinden farklı olarak politik önermeleriyle bu aykırılığı doldurduğunu, bunu da “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” üzere tekliflerle yaptığını söz eden Tosun, “Bundan daha sonra Türkiye’deki muhalefetin, seri bir biçimde bu siyasal önermeleri gündelik hayatta tesirleri ne olacak sorusuna karşılık vererek seçmene anlatması gerekiyor. Bunu kesinlikle ekonomik önermelerle de destek etmesi lazım” dedi.
Victor Orban’ın seçimi kazanmasında, ülkedeki ekonomik göstergelerin epeyce berbat olmamasının hissesinin olduğunu, Türkiye’deki ekonomik tablonun Macaristan’a nazaran epey daha berbat olduğunu belirten Tosun, “Türkiye’de, partizan seçmen haricinde merkezde konumlanan yüzde 20 oranındaki kararsız seçmenden her partiye gidebilecek seçmen olduğunu düşünüyorum. Macaristan ile Türkiye’ye birebir bakmamak gerekiyor. Macaristan’ın kendine mahsus politik coğrafyası, ekonomik dinamikleri var” diye konuştu.
Prof. Dr. Tanju Tosun
‘ADAY VE İTTİFAK TARTIŞMALARININ YERİNE NET BİR DERS ÇIKARMALI’
Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma nazaranvlisi İlteriş Ergun ise Türkiye’de ittifakın genişletilmesi ve aday üzerine yapılan tartışmalara dikkat çekti, “Macaristan seçimleri, adayın kimliğinden ve muhalefet bloğunun genişleyip genişlememesinden daha değerli ögenin siyasal strateji olduğunu gösterdi” değerlendirmesinde bulundu. Macaristan’da muhalefetin 6 değil de 8 parti ile ittifak kursa da kararın farklı olmayacağını belirten Ergun, Macaristan muhalefetinin Orban iktidarının kurguladığı kutuplaşma ve kamplaşma stratejisinin karşısında “ne bertaraf edecek kurgu” ne de “yeni bir kutuplaşma ekseni kurmadıklarını” söylemiş oldu.
Seçimlerin altı muhalefet partisinin ortak adayı Zay’dan dolayı mı kazanılmadığı tartışmasının yanlışsız olmadığını belirten Ergun’a nazaran ön seçimde yarışan başka adaylar Klara Dobrev ya da Gergely Karacsony ile de seçime gidilse epeyce farklı bir sonuç çıkmayacaktı. Otoriter bir rejimle muhalefetin çaba ettiğini, seçmene ulaşmanın güç olduğunu, adayın kimliğinin “sol, liberal, muhafazakâr milliyetçi” olmasının ikincil bir öge olduğunu vurgulayan Ergun, şunları kaydetti:
“Önemli olan seçmene ulaşabilecek stratejiler ortaya koymak. Burada Türkiye muhalefeti aday ve ittifak tartışmalarının yerine net bir ders çıkarmalı. Burada değerli olan popülarite değil. Orban sıradan bir otoriter başkan de değil. Çok kuvvetli bir stratejiye sahip bir önder. Çok derin bir legalleştirme ve kendi siyasetini kurgulayabilme yeteneğine sahip entelektüel networke sahip. Bu perspektiften bakınca kendi seçmenine vadettiği şeyler, o seçmenin tarihi kimliğinden ve ortak belleğinden de süzülüyor. Macar halkı onların tarih kitaplarından öğrendiği ve tarihte de yazdığı biçimde, Türklerin, Avusturyalıların ve Rusların egemenliği altındaydı. Egemenlik Macarlar için tramvaydı. Artık muhalefet Ukrayna sıkıntısında bir durum aldı. Muhalefet daima olarak AB ve NATO’yu şahit göstererek, Macaristan’ın yerinin burası olduğunu belirterek siyasal telaffuz tutturdu. Buna karşılık Orban karşılık olarak ‘Biz ne Batı ne Rusya dostu, Macar dostuyuz’ telaffuzuyla karşılık verdi. Bu telaffuz belleğe atıf yaptı ve egemenlik travmasını tetikledi.”
İlteriş Ergun
‘MACARİSTAN İLE TÜRKİYE ORTASINDA ZITLAŞAN NOKTA EKONOMİ’
Ergun’a göre sık sık kıyaslanan Orban ile Cumhurbaşkanı Erdoğan içinde iktisat alanında atılan adımlara dair de farklılıklar mevcut. Orban’ın Erdoğan’a nazaran iktisat alanında daha rasyonel olduğunu, Macaristan’da son periyotta faiz artışı, toplumsal refah harcamaları üzere adımlar atıldığını hatırlatan Ergun, “Orban’ın partisi sağ parti lakin toplumsal demokrasiye has ekonomik araçları da kullanan bir sağ parti. Bu ekonomik tabanı kaybetmeden tutabildi. Türkiye’de zıtlaşan nokta bu. Türkiye’de muhalefet ismine burada avantaj var. Türkiye’de bu noktanın üzerine giderek bir sonuç alınma ihtimalini bakılırsabiliriz” dedi.
CHP: SONUÇLARIN TÜRKİYE’YE ÜMİTSİZLİK OLARAK İTHAL EDİLMEYE ÇALIŞILMASI HAKİKAT DEĞİL
Pekala Türkiye’deki muhalefet Macaristan’daki seçimlerin sonuçlarını nasıl okuyor? CHP Genel Lider Yardımcısı İstanbul Milletvekili Fethi Açıkel, dünyanın farklı ülkelerinde yapılan tüm seçimler üzere Macaristan seçimlerini de kampanya süreci ve seçim sonuçları bağlamında etüt ettiklerini söylemiş oldu. Fakat her ülkenin kendine mahsus iç dinamikleri, siyasal ve ekonomik özgünlükleri olduğunu belirten Açıkel, “Macaristan’daki seçim sonuçlarının Türkiye’ye ümitsizlik olarak ithal edilmeye çalışılmasını ve çoğunlukla karşılaştığımız üzere çaresizlik psikolojisine tahvil edilmesini hakikat bulmuyoruz. 2019 Lokal Seçimleri’nin galibinin, CHP ve Millet İttifakı öncülüğünde Demokrasi İttifakı olduğu ve o tarihten bu yana saray iktidarının büyük bir gerileme ve moral çöküş yaşadığını görmemek kusur olur” diye konuştu.
Türkiye kamuoyunda, “Macaristan Modeli” ya da “Finlandiya Modeli” üzere modellerin “yüceltilip”, “beklenti” oluşturulup, akabinde “umutsuzluk” pompalanmasını yanlış bulduklarını belirten Açıkel, “Gerek bizler, gerekse bu alanda çalışan akademisyen ve uzman arkadaşlarımız ile bir arada Macaristan seçimlerinin Viktor Orban’ın kazanacağını öngörmüştük. Ukrayna savaşı ve berbat geçen kampanya devri, Macaristan seçim sistemi ile birleşince beklenen sonuç gerçekleşti” dedi.
Fethi Açıkel
‘KILIÇDAROĞLU MODELİNİN BAŞARISI’
Farklı ülke tecrübelerini önemsediklerini lakin Türkiye açısından ‘Kılıçdaroğlu Modeli’ne farklı bir nitelik ve ehemmiyet atfedilmesi gerektiğini belirten Açıkel, “Genel Liderimiz Kemal Kılıçdaroğlu’nun ve CHP’nin öncülüğündeki ittifak, Türkiye’de diyalog ve iş birliği siyaseti ile kazandığı lokal seçim başarısı niçiniyle dünyadaki başka siyasi partilere ve emsal ittifak arayışlarına model oldu” dedi.
Millet İttifakı olarak hem cumhurbaşkanlığı tıpkı vakitte genel seçimleri kazanacaklarını AK Parti iktidarının da bildiğini söyleyen Açıkel, “Genel Liderimizin uzun yıllardır sabırlı, kararlı ve itidalli bir biçimde yürüttüğü otoriter popülist iktidara karşı Millet İttifakı ve vatansever demokratlar dayanışması önümüzdeki birinci seçimde bu rejime son verecektir. Zira kucaklayıcı ve birleştirici bu siyaset şekli; Türkiye’de demokrasiden yana olan tüm yurttaşlarımızı ve toplumsal bölümleri bir ortaya getirmiştir” dedi. Açıkel kelamlarını şu biçimde sürdürdü: “Bu samimi diyalog ve kucaklaşma siyasetini Kılıçdaroğlu’nun misyona geldiği birinci senelera kadar götürmemiz mümkün. Yani, her ne kadar Siyasi Partiler Kanunu’na bakılırsa siyasi partiler içindeki ittifaklar 2018 yılından itibaren yapılabiliyor üzere gözükse de Genel Liderimizin yürüttüğü samimi diyalog, kucaklaşma ve beraberlik siyaseti, farklı formüllerle 2014 mahallî seçimlerinde ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de 2015 seçimlerinde de Adalet Yürüyüşü’nde de referandumdaki ‘hayır’ kampanyasında da vardı. Yani ağır olarak son 4 yıl üzere gözükse de aslında bugün Millet İttifakı ve altılı önderler beraberliğine yansıyan siyaset anlayışı, aslında epeyce daha öncesine kadar uzanmaktadır. Kılıçdaroğlu Modeli’nin başarısı bu yüzdendir.”
HDP: MACARİSTAN’DAKİ RİSKLER TÜRKİYE’DEKİ MUHALEFET İÇİN DE GEÇERLİ
HDP Diyarbakır Milletvekili, TBMM Dışişleri Komitesi üyesi Hişyar Özsoy’a bakılırsa ise Macaristan seçim neticelerindan Türkiye’deki muhalefetin çıkaracağı dersler var. Macaristan seçimlerinin akabinde “Orban karşıtı” olmanın yetmediğinin görüldüğünü belirten Özsoy, Türkiye’deki muhalefetin bilhassa düşünmesi gereken noktanın bu olduğu görüşünde. Türkiye’deki muhalefetin “Parlamenter sisteme geri döneceğiz”, “Başkanlık sistemini ortadan kaldıracağız” üzere soyut birtakım tartışmaların ötesinde, toplumun önüne koyabildiği net bir projenin olmadığını savunan HDP’li Özsoy, cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olarak “popüler” bir ismin çıkmasından fazla somut telaffuz ve siyasetler geliştirmesi gerektiğini belirterek şunları kaydetti:
“Mesele daha tanınan daha karizmatik birisinin öne çıkması değil. Bunu en çok Ankara’da İstanbul’da gördük. O kadar belediye başkanlığı kazanıldı. Bu insanların şahsî karizması ya da popülerliğiyle ilgili değildi. Çok daha tanınan olan beşerler geçmişte kazanamadılar. Ortada bir siyasal konjonktür var. Toplumda fazlaca önemli bir değişim dileği var lakin bu arzuyu siyasete telaffuz olarak çeviri edecek bir muhalefet hâlâ yok. Muhalefet bu mevzuda net, kararlı, yanlışsız düşünülmüş, adcihazından toplumsal barışına kadar önemli bir projeyle toplumun önüne çıkamazsa Macaristan’daki riskler Türkiye’deki muhalefet için de geçerlidir.”
Hişyar Özsoy
‘MESELE YALNIZCA NEGATİF BİR AJANDAYLA İKTİDARA KARŞI OLMAK DEĞİL’
“Bittiler, artırımlar geliyor. Bu iktidar gidici, bizler geleceğiz oturacağız’ üzere telaffuzlar epey optimist ve siyaseti bilmemeyle ilgili. Doğal ki Türkiye ile Macaristan farklı ülkeler, ekonomik göstergeler farklı lakin Türkiye’deki muhalefetin bu seçim sonuçlarını bir düşünmesi lazım. 2019’da Budapeşte seçimlerinde İstanbul modeli uygulayan muhalefet kazanmıştı. Lakin bakın Budapeşte’yi kazanmak direkt olarak genel seçimleri belirlemiyormuş. Nereden nereye? Muhalefetin kuru, kaba ve soyut bir Erdoğan tersliğinin ötesinde, ikna edebilecek demokrasi, iktisat, iç barış, hukuk programını toplumun önüne koyması, yanlışsız düzgün bir adayla da bunu sunması lazım. Sorun yalnızca negatif bir ajandayla iktidara karşı olmak değil müspet bir ajandayla mevcut durumdan çıkış yolu göstermek. Bunun umudunu ve motivasyonunu halka götürebilmek.”
GÜZEL PARTİ: TÜRKİYE İLE MACARİSTAN KIYASLAMASI YANLIŞSIZ DEĞİL
ÂLÂ Parti Memleketler arası Siyasetler Lideri Ahmet Kamil Erozan’a bakılırsa ise farklı dinamikleri olan Türkiye ile Macaristan içinde benzerlik kurulması hakikat değil. Macaristan’ın otoriter karakteri ve muhalefet yapısı ile Türkiye’deki iktidar ve muhalefetin yapısının tıpkı olmadığını savunan Erozan, “Bizim direncimiz daha yüksek. Kendimize olan itimadımız de daha farklı. Orban’ın iktidarda kalmayı becermesiyle Türkiye’yle paralellik kurmak hakikat değil” dedi. Erozan bunun sebebini şu tabirlerle deklare etti:
“Macaristan’da enflasyon yüzde 61 miydi? Oradaki adamın ekonomik performansıyla bizdeki adamın ekonomik performansı içinde, Türkiye aleyhine önemli bir fark var. O adam vatandaşına ekonomik ölçüde vadettiklerini bir ölçüde sağlamış ki vatandaşları ona inancını tazelemiş. Ülkeler içinde başta ekonomik olmak üzere datalara bakıldığında bizdekinin bir muvaffakiyet hikayesi üretemediği bir tarafa gelecekte de bir muvaffakiyet hikayesi üretemeyeceği kanaati var. ötürüsıyla önümüzdeki periyot Türkiye’deki seçimler ekonomik performans üzerinden gerçekleşecektir.”
Ahmet Kamil Erozan
DEVA: TÜRKİYE AÇISINDAN ÇIKARILMASI GEREKEN DERSLER VAR
Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA) Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu’na nazaran de Macaristan ile Türkiye’nin sosyo-ekonomik yapısı tıpkı değil. Macaristan’da ekonomik tablonun “çok iyi” kabul edildiğini, işsizlik oranının düştüğünü belirten Yeneroğlu’na bakılırsa Orban’ın uzun yıllardır sürdürdüğü AB aksisi popülist siyasetleri Macaristan halkı nezdinde başarılı kabul edildi. Macaristan’da göç krizinin “demokrasi, hukuk ve insan onuru” açısından epeyce fecî bir propagandasının yapıldığını, bu durumun topluma tesir ettiğini belirten Yeneroğlu’na göre sonuçlara bakarken bunların göz gerisi edilmemesi gerekiyor.
Mustafa Yeneroğlu
Macaristan seçimlerinde asıl sorunun muhalefetin aday belirleme sürecinde yaptığı yanlışlardan kaynaklandığını belirten Yeneroğlu, bu noktada Türkiye açısından çıkarılması gereken dersler olduğunu söylemiş oldu. Macaristan’da toplumun beğenisini kazanabilecek kapasitede bir aday üzerinde muhalefetin uzlaşamadığını, muhalefetin adayları içinde sürtüşmelerin açığa çıktığını söyleyen Yeneroğlu şunları kaydetti:
“Adayın kendisi, kendi memleketinde sevilen kuvvetli bir kişilik değildi. Bu durumda adeta yanlış bir seçimle tüm ülkeye bir biçimde ortak aday olarak sunulmuş oldu. Bu epeyce yanlış oldu. Son aylarda aslına bakarsan anketlerde Orban açık orta öndeydi. Macaristan örneği, tüm toplumun takdir edebileceği, oy verebileceği ve birinci cinste seçimi açık orta kazanabilecek bir aday üzerinde uzlaşma zorunluluğunu ders olarak Türkiye’ye bırakıyor.”