kunteper
Member
15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde KHK ile nazaranvlerinden ihraç edilenlerin işlerine iade edilip edilmeme sonucunı vermek üzere kurulan OHAL Süreçleri İnceleme Kurulu (OHALİİK) 6. yılına giriyor. Kurul hakkında konuşan CHP İstanbul Milletvekili ve Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu “Komisyon, 6 yıldır hak arama yolunu kilitlemenin ötesinde adeta Anayasa’yı daima olarak reddeden bir kuruma dönüştü” dedi.
OHAL KHK’LERİ TEK KİŞİ İDARESİNE YOL HAZIRLIĞI
15 Temmuz darbe teşebbüsü daha sonrası 20 Temmuz’da üç ay için ilan edilen OHAL, 19 Temmuz 2018’de bitmiş oldu. Bu süreçte 37 OHAL KHK’si yürürlüğe konuldu. Anayasal olarak husus, vakit ve maksat bakımından “fevkalade hali gerektiren durumlar” ile ilgili olması gereken OHAL’in, kanun kararında kararnamelerle (KHK) maksadı haricinde uygulandığını belirten Kaboğlu, “OHAL ile ilgili olmayan alanlarda, olağan hukuk nizamına ait esaslı değişiklikler için de araç olarak kullanıldı” dedi.
‘SINIRSIZ YAPTIRIMLAR VE LEKELENMEME HAKKI İHLALİ’
Evrensel’den Şerif Karataş’a konuşan Kaboğlu yaşanan mağduriyetle ilgili şunları söylemiş oldu: “OHAL KHK’leri ile; 125 bin 678’i kamu nazaranvinden çıkarma, toplam 131 bin 922 önlem süreci gerçekleştirildi. KHK’zedelerin pasaportlarına da el konuldu, diğer işlerde çalışmaları engellendi. Hak ihlallerini daima kılacak biçimde, mahkemeye erişim ve savunma hakları ellerinden alındı. Mağdurların isimleri OHAL KHK ek listelerine eklenerek Resmi Gazete’de yayımlandı ve maddeleşti. Adeta bir vesika üzere gelecek jenerasyonlar nezdinde insanların erdem ve prestiji hiçe sayılarak; hakkında mahkumiyet kurulamamasına karşın lekelenmişler ve haksız isnatlara maruz kalmışlardır.”
ÇİFT MAAŞ GARANTİLİ BÜROKRAT ÜYELER
Kaboğlu, ‘OHALİİK’nin yapısına dair ise şunları söylemiş oldu: “OHALİİK faaliyet raporunu incelediğimizde, komite üyelerinin kimler olduğunu da görmekteyiz. Mahkeme kararlarını ve Anayasa Mahkemesini yok sayan kurul üyelerinin Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Ulusal Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığından atanan üyelerinin olduğu görülmektedir. Adeta bir mahkeme üzere çalışan kurumun üyelerinin kimler olacağı konusunda bir standart olmadığı üzere atanan üyelerin nitelikleri de göz gerisi edilmiştir. Ayrıyeten bu üyelere ikili maaş garantisi sağlanmış ve verdikleri kararlara ait sorumluluktan muaf tutulmuşlardır.”
RET KARŞILIĞI İÇİN YILLARCA BEKLETİLME
Kurulun internet sitesinde 31 Aralık 2021 tarihinde toplam müracaat sayısının 126 bin 783 olduğunu duyurduğunu belirten Kaboğlu, “Hakkında karar verilen müracaat sayısı 120 bin 703 iken, hala incelemesi süren müracaat sayısı 6 bin 80’dir. Kararların 16 bin 60’ı kabul, 104 bin 643’ü ise ret tarafında olup, kabul kararlarının 61’i kapatılan kuruluşların açılmasına ilişkindir. İncelenen belgelerin yaklaşık yüzde 13’ü olumlu sonuçlanmıştır. Yani yapılan müracaatların yaklaşık yüzde 87’si üzere büyük bir oranda olumsuz neticelenmiştir” dedi.
‘KURULUŞ HEDEFİNE ALIŞILMAMIŞ BİR UYGULAMA’
Mahkemeye erişim haklarından mahrum bırakılan bu şahıslar için tek müracaat yolu olarak OHAL Süreçleri İnceleme Komitesi oluşturulduğunu hatırlatan Kaboğlu, şöyleki devam etti: “22 Şubat 2017’de devrin başbakanı Kurulun ‘birkaç haftaya uygulamaya geçeceğini’ belirtti. İki yıl mühlet faaliyet göstermesi öngörülen Kurulun bakılırsav müddeti, her yıl birer yıl uzatıldığı biçimde, 6’ncı yılına girerken Komite çalışmalarını tamamlayamadı. Hakkında hiç bir soruşturma yahut kovuşturma olmayan ya da takipsizlik yahut beraat sonucu verilen on binlerce mağdur, ret karşılığı aldı. İsimleri, KHK ek listelerinde yer alan bireylerden mahkeme önünde aklanmış olanların bile, kamu nazaranvine hangi münasebetlerle iade edilmediklerinin ve OHAL Komitesinin kararlarını hangi ölçütlere bakılırsa aldığı anlaşılamamaktadır.”
‘ADİL YARGILANMA BÜSBÜTÜN ORTADAN KALDIRILDI’
Kaboğlu, uygulamaya bakıldığında, Komitenin, bir süzgeç olma misyonunun tam bilakis; bir kilitleme ve yargı yolunu kapatma aracına, dahası, fiili bir cezalandırma merciine dönüştüğüne dikkat çekti. Kaboğlu, “Komisyon aracılığıyla mağdurlar, mahkemeye erişim hakkından yoksun bırakıldığı üzere, onlarla yüzleşmekten de kaçınılmaktadır. Mağdurlar, memnu kılındığı haklarına ait karar verecek olan Komite önünde tek bir kelam dahi söyleyememektedirler. Komite sonucunda, iltisakta bulunulduğu teziyle iade talebi reddedilebilmektedir. Doğal hakim prensibine ters biçimde kurulmuş olan ve hukuksal olmayan bir tarif üzerinden karar veren Komite, yargıya başvuruyu engellemektedir” diye konuştu.
‘ANAYASAL SİSTEM ASKIYA ALINDI’
Barış Akademisyenlerinin, OHAL araçsallaştırılarak OHAL KHK’leri ile üniversitelerden uzaklaştırıldığını hatırlatan Kaboğlu şunları söylemiş oldu: “Uzaklaştırma kararlarına münasebet olarak ileri sürülen ‘Barış İçin Akademisyenleri Bildirisi’nin, Anayasa Mahkemesinin 25 Ağustos 2019 tarihindeki Füsun Üstel ve başkaları sonucu ile tabir özgürlüğü kapsamında yer aldı. AYM sonucu daha sonrasında Barış Akademisyenleri davaları beraat kararları ile sonuçlandı. Ama kamuoyuna da yansıdığı üzere Barış Akademisyenlerine yönelik olarak OHALİİK kararlarını, AYM sonucundan iki yıldan fazla vakit geçtikten daha sonra 2021 Ekim prestijiyle ret istikametinde vermiştir. Ne ki; Anayasa Mahkemesinin karar verdiği bu mevzuda dahi OHALİİK olumsuz istikamette kararları öne sürülen nedeniz olarak açıklayabilmektedir. OHALİİK’in AYM ve ceza mahkemeleri kararlarına rağmen vermiş olduğu ret kararları, Anayasa 153’üncü unsurunun altıncı fıkrasının açık ihlalidir. OHALİİK, Anayasa dışı, fiili (de facto) bir kuruluşa bir cins gaz odasına dönüşmüş bulunmaktadır. Hatalı da olsa, ‘Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse hatalı sayılamaz’ kuralı gereği herkes adil yargılanma hakkına sahiptir. Ne var ki, Ağır Ceza Mahkemeleri ve AYM tarafınca verilmiş olan aklama kararlarına rağmen, OHALİİK, Barış Akademisyenlerinin müracaatlarını reddetmek suretiyle, kurul, yargı kararlarının gereklerine ters davranışla, anayasa husus 138 ve 153’ü ihlal ile anayasal nizamı askıya alabilmektedir.”
OHAL daha sonraSI YASAKLAR
Kaboğlu’nun dikkat çektiği OHAL daha sonrası KHK ile bile öngörülmeyen yasaklara ait değerlendirmesi şu biçimde oldu: “7145 sayılı Yasa ile mağdurlar iade sonucu alınsa dahi tazminat talep edilmesi yasaklanmıştır. 7194 sayılı Yasa ile hukuksuz süreçlere getirilen muafiyet ‘kamu nazaranvinden çıkarılmış olan şahıslardan, isimli yahut idari soruşturma yahut kovuşturması devam edenlerin toplumsal güvenlik haklarına ait müracaatları hakkında 31/10/2019 tarihine kadar karar alan, bu kararları yerine getiren yahut süreç yapmayan kamu vazifelilerinin bu karar ve fiilleri niçiniyle tüzel, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmaz.’ (5.12.19 ta.)
7075 sayılı OHALİK Kanunu’nun 2. hususunun üçüncü fıkrasında yer alan “… ek önlemler …” ibaresi Anayasa Mahkemesinin 24/12/2019 tarih 2018/74 temel ve 2019/92 karar sayılı sonucu ile iptal edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi, ek önlemlerin, her vakit için asıl önlemin zarurî bir kararı olmadığını bu sebeple de ayrıyeten bir müracaat imkanının olması ve bu önlemlerin de hukuka uygunluk kontrolünün yapılabilmesi gerekliliğini belirtmiştir. KHK’zedelerin maruz kaldıkları ek önlemlere karşı, dört yıldır hukuksal bir müracaat yolu sağlanmamıştır.”
Fiili yasak ve yaptırımlara ait Kaboğlu, ”Yasaklı T.C. uyarısı ile bankaya havale edilen paranın verilmemesi, Avukatlık yasaktı, Eylül 2020 tarihinde AYM bu hususta karar verene kadar. Toplantı, şov yürüyüşü ve buluşma, silahsız güvenlik işçisi olabilmek, iş sıhhati ve güvenliği uzmanı olabilmek, KHK ile yasaklanmamış konularda lakin her gün KHK’lilerin karşılaştığı onlarca yasak. OHAL bitmiş oldu; beraat kararları verildi; ne var ki, yaptırımlar, gelecek jenerasyonlara aktarılmış bir biçimde devam etmektedir” dedi.
‘DEVLETİN VARLIĞI SORGULAYAN BİR ANAYASA DIŞI KURUM’
Kaboğlu son olarak şunları dedi: “OHALİİK, başta Anayasa husus 2 (hukuk devleti) , 6 (egemenlik yetkisi), 11 (Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü, 36 (adil yargılanma hakkı) ve 37 (kanuni hakim güvencesi), 40 (Temel hak ve hürriyetlerin korunması), 138 (kanunsuz emir) ve 153 (AYM kararlarının bağlayıcılığı) gelmek üzere ihlal ve sorumluluklar zincirini birlikteinde getirmektedir. Bir müracaat yolu olarak öngörülen OHALİİK, 6 yıldır hak arama yolunu kilitlemenin ötesinde adeta Anayasa’yı daima olarak reddeden bir kuruma dönüşmüştür.”
OHAL KHK’LERİ TEK KİŞİ İDARESİNE YOL HAZIRLIĞI
15 Temmuz darbe teşebbüsü daha sonrası 20 Temmuz’da üç ay için ilan edilen OHAL, 19 Temmuz 2018’de bitmiş oldu. Bu süreçte 37 OHAL KHK’si yürürlüğe konuldu. Anayasal olarak husus, vakit ve maksat bakımından “fevkalade hali gerektiren durumlar” ile ilgili olması gereken OHAL’in, kanun kararında kararnamelerle (KHK) maksadı haricinde uygulandığını belirten Kaboğlu, “OHAL ile ilgili olmayan alanlarda, olağan hukuk nizamına ait esaslı değişiklikler için de araç olarak kullanıldı” dedi.
‘SINIRSIZ YAPTIRIMLAR VE LEKELENMEME HAKKI İHLALİ’
Evrensel’den Şerif Karataş’a konuşan Kaboğlu yaşanan mağduriyetle ilgili şunları söylemiş oldu: “OHAL KHK’leri ile; 125 bin 678’i kamu nazaranvinden çıkarma, toplam 131 bin 922 önlem süreci gerçekleştirildi. KHK’zedelerin pasaportlarına da el konuldu, diğer işlerde çalışmaları engellendi. Hak ihlallerini daima kılacak biçimde, mahkemeye erişim ve savunma hakları ellerinden alındı. Mağdurların isimleri OHAL KHK ek listelerine eklenerek Resmi Gazete’de yayımlandı ve maddeleşti. Adeta bir vesika üzere gelecek jenerasyonlar nezdinde insanların erdem ve prestiji hiçe sayılarak; hakkında mahkumiyet kurulamamasına karşın lekelenmişler ve haksız isnatlara maruz kalmışlardır.”
ÇİFT MAAŞ GARANTİLİ BÜROKRAT ÜYELER
Kaboğlu, ‘OHALİİK’nin yapısına dair ise şunları söylemiş oldu: “OHALİİK faaliyet raporunu incelediğimizde, komite üyelerinin kimler olduğunu da görmekteyiz. Mahkeme kararlarını ve Anayasa Mahkemesini yok sayan kurul üyelerinin Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Ulusal Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığından atanan üyelerinin olduğu görülmektedir. Adeta bir mahkeme üzere çalışan kurumun üyelerinin kimler olacağı konusunda bir standart olmadığı üzere atanan üyelerin nitelikleri de göz gerisi edilmiştir. Ayrıyeten bu üyelere ikili maaş garantisi sağlanmış ve verdikleri kararlara ait sorumluluktan muaf tutulmuşlardır.”
RET KARŞILIĞI İÇİN YILLARCA BEKLETİLME
Kurulun internet sitesinde 31 Aralık 2021 tarihinde toplam müracaat sayısının 126 bin 783 olduğunu duyurduğunu belirten Kaboğlu, “Hakkında karar verilen müracaat sayısı 120 bin 703 iken, hala incelemesi süren müracaat sayısı 6 bin 80’dir. Kararların 16 bin 60’ı kabul, 104 bin 643’ü ise ret tarafında olup, kabul kararlarının 61’i kapatılan kuruluşların açılmasına ilişkindir. İncelenen belgelerin yaklaşık yüzde 13’ü olumlu sonuçlanmıştır. Yani yapılan müracaatların yaklaşık yüzde 87’si üzere büyük bir oranda olumsuz neticelenmiştir” dedi.
‘KURULUŞ HEDEFİNE ALIŞILMAMIŞ BİR UYGULAMA’
Mahkemeye erişim haklarından mahrum bırakılan bu şahıslar için tek müracaat yolu olarak OHAL Süreçleri İnceleme Komitesi oluşturulduğunu hatırlatan Kaboğlu, şöyleki devam etti: “22 Şubat 2017’de devrin başbakanı Kurulun ‘birkaç haftaya uygulamaya geçeceğini’ belirtti. İki yıl mühlet faaliyet göstermesi öngörülen Kurulun bakılırsav müddeti, her yıl birer yıl uzatıldığı biçimde, 6’ncı yılına girerken Komite çalışmalarını tamamlayamadı. Hakkında hiç bir soruşturma yahut kovuşturma olmayan ya da takipsizlik yahut beraat sonucu verilen on binlerce mağdur, ret karşılığı aldı. İsimleri, KHK ek listelerinde yer alan bireylerden mahkeme önünde aklanmış olanların bile, kamu nazaranvine hangi münasebetlerle iade edilmediklerinin ve OHAL Komitesinin kararlarını hangi ölçütlere bakılırsa aldığı anlaşılamamaktadır.”
‘ADİL YARGILANMA BÜSBÜTÜN ORTADAN KALDIRILDI’
Kaboğlu, uygulamaya bakıldığında, Komitenin, bir süzgeç olma misyonunun tam bilakis; bir kilitleme ve yargı yolunu kapatma aracına, dahası, fiili bir cezalandırma merciine dönüştüğüne dikkat çekti. Kaboğlu, “Komisyon aracılığıyla mağdurlar, mahkemeye erişim hakkından yoksun bırakıldığı üzere, onlarla yüzleşmekten de kaçınılmaktadır. Mağdurlar, memnu kılındığı haklarına ait karar verecek olan Komite önünde tek bir kelam dahi söyleyememektedirler. Komite sonucunda, iltisakta bulunulduğu teziyle iade talebi reddedilebilmektedir. Doğal hakim prensibine ters biçimde kurulmuş olan ve hukuksal olmayan bir tarif üzerinden karar veren Komite, yargıya başvuruyu engellemektedir” diye konuştu.
‘ANAYASAL SİSTEM ASKIYA ALINDI’
Barış Akademisyenlerinin, OHAL araçsallaştırılarak OHAL KHK’leri ile üniversitelerden uzaklaştırıldığını hatırlatan Kaboğlu şunları söylemiş oldu: “Uzaklaştırma kararlarına münasebet olarak ileri sürülen ‘Barış İçin Akademisyenleri Bildirisi’nin, Anayasa Mahkemesinin 25 Ağustos 2019 tarihindeki Füsun Üstel ve başkaları sonucu ile tabir özgürlüğü kapsamında yer aldı. AYM sonucu daha sonrasında Barış Akademisyenleri davaları beraat kararları ile sonuçlandı. Ama kamuoyuna da yansıdığı üzere Barış Akademisyenlerine yönelik olarak OHALİİK kararlarını, AYM sonucundan iki yıldan fazla vakit geçtikten daha sonra 2021 Ekim prestijiyle ret istikametinde vermiştir. Ne ki; Anayasa Mahkemesinin karar verdiği bu mevzuda dahi OHALİİK olumsuz istikamette kararları öne sürülen nedeniz olarak açıklayabilmektedir. OHALİİK’in AYM ve ceza mahkemeleri kararlarına rağmen vermiş olduğu ret kararları, Anayasa 153’üncü unsurunun altıncı fıkrasının açık ihlalidir. OHALİİK, Anayasa dışı, fiili (de facto) bir kuruluşa bir cins gaz odasına dönüşmüş bulunmaktadır. Hatalı da olsa, ‘Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse hatalı sayılamaz’ kuralı gereği herkes adil yargılanma hakkına sahiptir. Ne var ki, Ağır Ceza Mahkemeleri ve AYM tarafınca verilmiş olan aklama kararlarına rağmen, OHALİİK, Barış Akademisyenlerinin müracaatlarını reddetmek suretiyle, kurul, yargı kararlarının gereklerine ters davranışla, anayasa husus 138 ve 153’ü ihlal ile anayasal nizamı askıya alabilmektedir.”
OHAL daha sonraSI YASAKLAR
Kaboğlu’nun dikkat çektiği OHAL daha sonrası KHK ile bile öngörülmeyen yasaklara ait değerlendirmesi şu biçimde oldu: “7145 sayılı Yasa ile mağdurlar iade sonucu alınsa dahi tazminat talep edilmesi yasaklanmıştır. 7194 sayılı Yasa ile hukuksuz süreçlere getirilen muafiyet ‘kamu nazaranvinden çıkarılmış olan şahıslardan, isimli yahut idari soruşturma yahut kovuşturması devam edenlerin toplumsal güvenlik haklarına ait müracaatları hakkında 31/10/2019 tarihine kadar karar alan, bu kararları yerine getiren yahut süreç yapmayan kamu vazifelilerinin bu karar ve fiilleri niçiniyle tüzel, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmaz.’ (5.12.19 ta.)
7075 sayılı OHALİK Kanunu’nun 2. hususunun üçüncü fıkrasında yer alan “… ek önlemler …” ibaresi Anayasa Mahkemesinin 24/12/2019 tarih 2018/74 temel ve 2019/92 karar sayılı sonucu ile iptal edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi, ek önlemlerin, her vakit için asıl önlemin zarurî bir kararı olmadığını bu sebeple de ayrıyeten bir müracaat imkanının olması ve bu önlemlerin de hukuka uygunluk kontrolünün yapılabilmesi gerekliliğini belirtmiştir. KHK’zedelerin maruz kaldıkları ek önlemlere karşı, dört yıldır hukuksal bir müracaat yolu sağlanmamıştır.”
Fiili yasak ve yaptırımlara ait Kaboğlu, ”Yasaklı T.C. uyarısı ile bankaya havale edilen paranın verilmemesi, Avukatlık yasaktı, Eylül 2020 tarihinde AYM bu hususta karar verene kadar. Toplantı, şov yürüyüşü ve buluşma, silahsız güvenlik işçisi olabilmek, iş sıhhati ve güvenliği uzmanı olabilmek, KHK ile yasaklanmamış konularda lakin her gün KHK’lilerin karşılaştığı onlarca yasak. OHAL bitmiş oldu; beraat kararları verildi; ne var ki, yaptırımlar, gelecek jenerasyonlara aktarılmış bir biçimde devam etmektedir” dedi.
‘DEVLETİN VARLIĞI SORGULAYAN BİR ANAYASA DIŞI KURUM’
Kaboğlu son olarak şunları dedi: “OHALİİK, başta Anayasa husus 2 (hukuk devleti) , 6 (egemenlik yetkisi), 11 (Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü, 36 (adil yargılanma hakkı) ve 37 (kanuni hakim güvencesi), 40 (Temel hak ve hürriyetlerin korunması), 138 (kanunsuz emir) ve 153 (AYM kararlarının bağlayıcılığı) gelmek üzere ihlal ve sorumluluklar zincirini birlikteinde getirmektedir. Bir müracaat yolu olarak öngörülen OHALİİK, 6 yıldır hak arama yolunu kilitlemenin ötesinde adeta Anayasa’yı daima olarak reddeden bir kuruma dönüşmüştür.”