kunteper
Member
ANKARA – CHP, ÂLÂ Parti, Saadet Partisi, DEVA, Gelecek Partisi ve Demokrat Parti’nin oluşturduğu Altılı Masa’nın kamuoyuna açıkladıği ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi’nin yankıları sürüyor.
Yargıdan temel hak ve özgürlüklere, yürütme organlarının yapısından olağanüstü Hal şartlarına kadar 84 unsur ve 9 başlıkta değişiklik öngoren Altılı Masa’nın anayasa teklifinin en tartışmalı başlığı ise cumhurbaşkanının seçilme formülü oldu. Cumhurbaşkanının bir periyot ve yedi yıl misyonda kalmasını önnazarann Altılı Masa, cumhurbaşkanının seçilme usulünde ise değişikliğe gitmedi ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde olduğu üzere bu bakılırsave seçilecek kişinin seçimle belirlenmesini önerdi.
Siyaset bilimci ve anayasa hukukçularına nazaran, cumhurbaşkanı halk tarafınca seçildiği vakit parlamenter sisteme muhalif fiili durumlar her vakit olabilir. İster yetkili ister yetkisiz olsun seçimle belirlenen parlamento ve cumhurbaşkanlığı organları birbiriyle çatışabilir.
‘İSTER YETKİLİ İSTER YETKİSİZ OLSUN, İKİ ORGAN BİRBİRİYLE ÇATIŞIR’
Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun’a göre Altılı Masa, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de cumhurbaşkanını halk tarafınca seçtirmenin dezavantajları üzerine gereğince çalışmamış. “Bir taraftan parlamenter sistemi güçlendiriyorsunuz, yapan güvensizlik oyuyla istikrarsızlığı engellemek istiyorsunuz lakin öbür taraftan halka seçtiriyorsunuz. Halka seçtirmenin öne sürülen nedeni nedir” diye soran Tosun’a nazaran Altılı Masa’nın bu hususta ikna edici birtakım argümanları yok.
Bir tarafta sandıktan halk oyuyla çıkan bir parlamentonun, öbür tarafta da halk oyuyla, yetkisiz, sorumsuz cumhurbaşkanının olduğunu belirten Tosun, “Cumhurbaşkanını halka seçtirmeye yönelik tenkit getirenler, ‘Demokratik legalliğe sahip iki organının olması durumunda ister yetkili ister yetkisiz olsun iki organ birbiriyle çatışır’ diyorlar” dedi ve kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“İstediğiniz kadar cumhurbaşkanı ‘yetkisiz’ deyin. Sandıktan 50+1 oyla çıkan cumhurbaşkanı düşünelim. Parlamentoda azımsanmayacak muhalefetle cumhurbaşkanının partisinin farklı olduğunu düşünelim. Bu durumda iki organ, ikisi de halktan gelen takviye niçiniyle birbirleriyle çatışabilirler. Bu çatışmayı çözebilecek sistem var mı? Yok. Bu çatışmanın sistemin işleyişine fiili manada olumsuz tesiri olur mu? Olmaz fakat ülke siyasetini meşgul eder. ötürüsıyla bu risk. Bence parlamenter sistem, ister klasik ister güçlendirilmiş olsun cumhurbaşkanının parlamentodan seçilmesi parlamentonun gücünü daha da pekiştirir.”
Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun
‘BUGÜNÜN İKTİDARI YARININ MUHALEFETİ OLURSA KOŞA KOŞA BU DEĞİŞİKLİĞİ ONAYLAR’
Siyaset Bilimci Tosun’a göre Altılı Masa’nın cumhurbaşkanı seçiminin halk tarafınca yapılması teklifinin altında Cumhur İttifakı’nın ortaya atabileceği “propagandalar” yatıyor. Altılı Masa’nın, “Cumhurbaşkanı seçme hakkınızı elinizden alıyorlar”, “Milli iradeyi tecelli etme hakkını elinizden alıyorlar” üzere telaffuzların önüne geçmek için bu adımı atmış olabileceğini belirten Tosun, “Bir ürkeklik de var. Altılı Masa’nın teklifleri içerisinde en ürkek davrandığı değişikliklerden biri bu. Türkiye’de bir ulusal irade fetişizmi hükümran. Demokrasilerde sorun, sandıktan çıkan iradeyi fazlaca çeşitli kurumları da sistem ortasında tesirli kılarak demokrasiyi inşa etmek. Ancak o denli bir kederleri yok” diye konuştu.
Altılı Masa’nın anayasadaki değişiklik teklifine başka siyasi partilerin dayanak verip vermeyeceğine dair öngörüsünün ne olduğunu sorduğumuz Tosun, “Bugünün iktidarı yarının muhalefeti olursa koşa koşa bu değişikliği onaylar” dedi ve kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Bugünün muhalefeti yarın iktidar olursa bu değişiklikleri yapma konusunda ne ölçüde kararlı olur bekleyip görmek gerekiyor. Çok kuvvetli bir yürütme ile yola devam etme riski de mevcut. Onu da büsbütün yok saymamak gerekiyor. Bugünün iktidarı yarın muhalefete düşerse parlamento içi ve dışı dinamiklerin lehine olacağı epeyce sayıda düzenleme var. Olması gereken bu mu değil. örneğin HDP şad değil bu düzenlemeden. Parlamentoda sayısal bir istikrar değişirse bu teklifler daha kapsayıcı ve demokratik bir tarafta geliştirilebilir.”
‘HALK TARAFINDAN CUMHURBAŞKANININ SEÇİLDİĞİ PARLAMENTER SİSTEM ÖRNEĞİ YOK DENECEK KADAR AZ’
Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Levent Köker’e bakılırsa Altılı Masa’nın cumhurbaşkanının halk tarafınca seçilmesi önerisi ortasından çıkılması sıkıntı bir durum. Altılı Masa temsilcilerinin daha evvelki açıklamalarında parlamenter sisteme geçildiği takdirde cumhurbaşkanının Meclis tarafınca seçileceğini dediğini, ortak imzayla hazırlanan teklifte ise durumun tam karşıtı olduğunu belirten Köker, “Altılı Masa’nın teklifinde cumhurbaşkanının halk tarafınca seçilme adabının müdafaasını ben biraz siyasi tasalara bağlıyorum. Halk tarafınca cumhurbaşkanının seçildiği parlamenter sistem örneği yok denecek kadar azdır” dedi.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de cumhurbaşkanının yetkilerinin sembolik olduğunu, icrai ytesirinin olmaması gerektiğini, bir cins onay mercii olduğunu belirten Köker, “Cumhurbaşkanının sembolik yetkilerle donatılması gerekir. bu biçimde bunu niçin halk seçiyor? Halk seçtiği vakit cumhurbaşkanının yetkileri kağıt üzerinde sembolik bile olsa, ‘Beni de halk seçti Meclis’i de halk seçti. Benim de en az Meclis kadar halka karşı sorumluluğum var, yetkilerimin bu türlü kısıtlanmış olmasını ben kabul etmiyorum’ diyebilir. Biz esasen bu sisteme bu yüzden gelmedik mi? Yani bunu niye değiştiremiyorlar mana veremiyorum” diye konuştu.
Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Levent Köker
‘HALK TARAFINDAN SEÇİLDİĞİ VAKİT PARLAMENTER SİSTEME ALIŞILMAMIŞ FİİLİ DURUMLAR HER VAKİT OLABİLİR’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2014 yılında halk tarafınca seçildiğini, bugüne kıyasla yetkilerinin fazlaca az olduğunu ve partisinden istifa ettiğini, halk tarafınca seçilmesinin akabinde “Bu iki başlılık yaratır” söylemiş olduğini hatırlatan Köker, “Siz artık anayasada kağıt üzerinde cumhurbaşkanının yetkilerini ortadan kaldırırsanız iki başlılık sorunu ortaya çıkmaz. Tayyip Erdoğan’ın halk tarafınca seçilmesinden daha sonraki davranışları fiili bir iki başlılık yaratmak oldu. O yüzden sorun çıktı. Halk tarafınca seçilmek tek başına iki başlılık yaratmaz. Kıymetli olan cumhurbaşkanının yetkileri” dedi ve şöyleki devam etti:
“Parlamenter sistem isteyenlerin cumhurbaşkanının halk tarafınca seçilmesini değiştirmemeleri benim garibime gidiyor. Cumhurbaşkanı halk tarafınca seçildiği vakit parlamenter sisteme ters fiili durumlar her vakit olabilir. Birinci üç sene olmayabilir lakin daha sonra olabilir. “
‘AK PARTİ, ‘BİZ DAYANAK VERELİM’ DİYEBİLİR’
Altılı Masa’nın 2023’te anayasa değişikliği teklifini hayata geçirebilecek Meclis çoğunluğunu elde edebilmesinin değerli olduğunu, mevcut sistemde 600 milletvekilinden 360’ının dayanağıyla değişikliğin referanduma gdolayılebileceğini, 400 milletvekilinin dayanağıyla ise direkt değişikliği yapılabileceğini belirten Köker, “Yani bu güç bir müddetç” dedi.
2023 seçimlerinde AK Parti’nin Meclis’teki çoğunluğu kaybetmesi, Altılı Masa’nın da adayının kazanması durumunda AK Parti’nin, “Tamam biz parlamenter sisteme dayanak verelim, revizyonlar olsun” diyebileceğini söz eden Köker, “Onlar da bu işe karşı çıkmayabilirler. Parlamenter sistemde Meclis çoğunluğuna hâkim olan bir siyasi parti var ise o partinin genel lideri en az bugünkü cumhurbaşkanı kadar yetkilidir” diye konuştu.
.
‘ALTILI MASA’NIN TEŞHİSİ YANLIŞ’
Prof. Dr. Köker, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem teklifinin, bugünkü problemleri aşmak için kâfi olmadığı görüşünde. “Bu öneriyi getirenler bugünkü sistemi problemlerin kaynağı olarak görüyorlar. meğer bugünkü sistem sıkıntıların kaynağı değil, çözülememiş bir sürü sorunun kararı olarak ortaya çıktı” diyen Köker kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Türkiye kimi problemlerini çözemediği için, en başta da Kürt problemini çözemediği için, bugünkü sisteme biz geldik. ötürüsıyla Altılı Masa’nın teşhisi yanlış. Bugünkü sistem meselelerin niçini değil, çözülemeyen meselelerin ürettiği bir sonuç. kararı sebep zannedip de bunu değiştirerek sıkıntıları çözeriz zannediyorsanız büyük bir kusur yapıyorsunuz demektir. ötürüsıyla hangi meselelerin çözülemediğini, çözülemeyen hangi sıkıntılar niçiniyle bu sisteme Türkiye’nin düşmüş olduğunu düzgün analiz edip, ona göre yaklaşım geliştirmek lazım. Parlamenter sistem Türkiye için gerçek olan lakin nasıl bir parlamenter sistem? Nasıl parlamenter sistem sorusunun yanıtı, ‘Hangi meseleleri biz geçmişte parlamenter sistemin ortasında çözemedik de bugünkü başkanlık rejimi ortaya çıktı’ sorusunu irdelemekte yatıyor. Fakat Altılı Masa bunu yapmıyor.”
Yargıdan temel hak ve özgürlüklere, yürütme organlarının yapısından olağanüstü Hal şartlarına kadar 84 unsur ve 9 başlıkta değişiklik öngoren Altılı Masa’nın anayasa teklifinin en tartışmalı başlığı ise cumhurbaşkanının seçilme formülü oldu. Cumhurbaşkanının bir periyot ve yedi yıl misyonda kalmasını önnazarann Altılı Masa, cumhurbaşkanının seçilme usulünde ise değişikliğe gitmedi ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde olduğu üzere bu bakılırsave seçilecek kişinin seçimle belirlenmesini önerdi.
Siyaset bilimci ve anayasa hukukçularına nazaran, cumhurbaşkanı halk tarafınca seçildiği vakit parlamenter sisteme muhalif fiili durumlar her vakit olabilir. İster yetkili ister yetkisiz olsun seçimle belirlenen parlamento ve cumhurbaşkanlığı organları birbiriyle çatışabilir.
‘İSTER YETKİLİ İSTER YETKİSİZ OLSUN, İKİ ORGAN BİRBİRİYLE ÇATIŞIR’
Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun’a göre Altılı Masa, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de cumhurbaşkanını halk tarafınca seçtirmenin dezavantajları üzerine gereğince çalışmamış. “Bir taraftan parlamenter sistemi güçlendiriyorsunuz, yapan güvensizlik oyuyla istikrarsızlığı engellemek istiyorsunuz lakin öbür taraftan halka seçtiriyorsunuz. Halka seçtirmenin öne sürülen nedeni nedir” diye soran Tosun’a nazaran Altılı Masa’nın bu hususta ikna edici birtakım argümanları yok.
Bir tarafta sandıktan halk oyuyla çıkan bir parlamentonun, öbür tarafta da halk oyuyla, yetkisiz, sorumsuz cumhurbaşkanının olduğunu belirten Tosun, “Cumhurbaşkanını halka seçtirmeye yönelik tenkit getirenler, ‘Demokratik legalliğe sahip iki organının olması durumunda ister yetkili ister yetkisiz olsun iki organ birbiriyle çatışır’ diyorlar” dedi ve kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“İstediğiniz kadar cumhurbaşkanı ‘yetkisiz’ deyin. Sandıktan 50+1 oyla çıkan cumhurbaşkanı düşünelim. Parlamentoda azımsanmayacak muhalefetle cumhurbaşkanının partisinin farklı olduğunu düşünelim. Bu durumda iki organ, ikisi de halktan gelen takviye niçiniyle birbirleriyle çatışabilirler. Bu çatışmayı çözebilecek sistem var mı? Yok. Bu çatışmanın sistemin işleyişine fiili manada olumsuz tesiri olur mu? Olmaz fakat ülke siyasetini meşgul eder. ötürüsıyla bu risk. Bence parlamenter sistem, ister klasik ister güçlendirilmiş olsun cumhurbaşkanının parlamentodan seçilmesi parlamentonun gücünü daha da pekiştirir.”
Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun
‘BUGÜNÜN İKTİDARI YARININ MUHALEFETİ OLURSA KOŞA KOŞA BU DEĞİŞİKLİĞİ ONAYLAR’
Siyaset Bilimci Tosun’a göre Altılı Masa’nın cumhurbaşkanı seçiminin halk tarafınca yapılması teklifinin altında Cumhur İttifakı’nın ortaya atabileceği “propagandalar” yatıyor. Altılı Masa’nın, “Cumhurbaşkanı seçme hakkınızı elinizden alıyorlar”, “Milli iradeyi tecelli etme hakkını elinizden alıyorlar” üzere telaffuzların önüne geçmek için bu adımı atmış olabileceğini belirten Tosun, “Bir ürkeklik de var. Altılı Masa’nın teklifleri içerisinde en ürkek davrandığı değişikliklerden biri bu. Türkiye’de bir ulusal irade fetişizmi hükümran. Demokrasilerde sorun, sandıktan çıkan iradeyi fazlaca çeşitli kurumları da sistem ortasında tesirli kılarak demokrasiyi inşa etmek. Ancak o denli bir kederleri yok” diye konuştu.
Altılı Masa’nın anayasadaki değişiklik teklifine başka siyasi partilerin dayanak verip vermeyeceğine dair öngörüsünün ne olduğunu sorduğumuz Tosun, “Bugünün iktidarı yarının muhalefeti olursa koşa koşa bu değişikliği onaylar” dedi ve kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Bugünün muhalefeti yarın iktidar olursa bu değişiklikleri yapma konusunda ne ölçüde kararlı olur bekleyip görmek gerekiyor. Çok kuvvetli bir yürütme ile yola devam etme riski de mevcut. Onu da büsbütün yok saymamak gerekiyor. Bugünün iktidarı yarın muhalefete düşerse parlamento içi ve dışı dinamiklerin lehine olacağı epeyce sayıda düzenleme var. Olması gereken bu mu değil. örneğin HDP şad değil bu düzenlemeden. Parlamentoda sayısal bir istikrar değişirse bu teklifler daha kapsayıcı ve demokratik bir tarafta geliştirilebilir.”
‘HALK TARAFINDAN CUMHURBAŞKANININ SEÇİLDİĞİ PARLAMENTER SİSTEM ÖRNEĞİ YOK DENECEK KADAR AZ’
Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Levent Köker’e bakılırsa Altılı Masa’nın cumhurbaşkanının halk tarafınca seçilmesi önerisi ortasından çıkılması sıkıntı bir durum. Altılı Masa temsilcilerinin daha evvelki açıklamalarında parlamenter sisteme geçildiği takdirde cumhurbaşkanının Meclis tarafınca seçileceğini dediğini, ortak imzayla hazırlanan teklifte ise durumun tam karşıtı olduğunu belirten Köker, “Altılı Masa’nın teklifinde cumhurbaşkanının halk tarafınca seçilme adabının müdafaasını ben biraz siyasi tasalara bağlıyorum. Halk tarafınca cumhurbaşkanının seçildiği parlamenter sistem örneği yok denecek kadar azdır” dedi.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de cumhurbaşkanının yetkilerinin sembolik olduğunu, icrai ytesirinin olmaması gerektiğini, bir cins onay mercii olduğunu belirten Köker, “Cumhurbaşkanının sembolik yetkilerle donatılması gerekir. bu biçimde bunu niçin halk seçiyor? Halk seçtiği vakit cumhurbaşkanının yetkileri kağıt üzerinde sembolik bile olsa, ‘Beni de halk seçti Meclis’i de halk seçti. Benim de en az Meclis kadar halka karşı sorumluluğum var, yetkilerimin bu türlü kısıtlanmış olmasını ben kabul etmiyorum’ diyebilir. Biz esasen bu sisteme bu yüzden gelmedik mi? Yani bunu niye değiştiremiyorlar mana veremiyorum” diye konuştu.
Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Levent Köker
‘HALK TARAFINDAN SEÇİLDİĞİ VAKİT PARLAMENTER SİSTEME ALIŞILMAMIŞ FİİLİ DURUMLAR HER VAKİT OLABİLİR’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2014 yılında halk tarafınca seçildiğini, bugüne kıyasla yetkilerinin fazlaca az olduğunu ve partisinden istifa ettiğini, halk tarafınca seçilmesinin akabinde “Bu iki başlılık yaratır” söylemiş olduğini hatırlatan Köker, “Siz artık anayasada kağıt üzerinde cumhurbaşkanının yetkilerini ortadan kaldırırsanız iki başlılık sorunu ortaya çıkmaz. Tayyip Erdoğan’ın halk tarafınca seçilmesinden daha sonraki davranışları fiili bir iki başlılık yaratmak oldu. O yüzden sorun çıktı. Halk tarafınca seçilmek tek başına iki başlılık yaratmaz. Kıymetli olan cumhurbaşkanının yetkileri” dedi ve şöyleki devam etti:
“Parlamenter sistem isteyenlerin cumhurbaşkanının halk tarafınca seçilmesini değiştirmemeleri benim garibime gidiyor. Cumhurbaşkanı halk tarafınca seçildiği vakit parlamenter sisteme ters fiili durumlar her vakit olabilir. Birinci üç sene olmayabilir lakin daha sonra olabilir. “
‘AK PARTİ, ‘BİZ DAYANAK VERELİM’ DİYEBİLİR’
Altılı Masa’nın 2023’te anayasa değişikliği teklifini hayata geçirebilecek Meclis çoğunluğunu elde edebilmesinin değerli olduğunu, mevcut sistemde 600 milletvekilinden 360’ının dayanağıyla değişikliğin referanduma gdolayılebileceğini, 400 milletvekilinin dayanağıyla ise direkt değişikliği yapılabileceğini belirten Köker, “Yani bu güç bir müddetç” dedi.
2023 seçimlerinde AK Parti’nin Meclis’teki çoğunluğu kaybetmesi, Altılı Masa’nın da adayının kazanması durumunda AK Parti’nin, “Tamam biz parlamenter sisteme dayanak verelim, revizyonlar olsun” diyebileceğini söz eden Köker, “Onlar da bu işe karşı çıkmayabilirler. Parlamenter sistemde Meclis çoğunluğuna hâkim olan bir siyasi parti var ise o partinin genel lideri en az bugünkü cumhurbaşkanı kadar yetkilidir” diye konuştu.
.
‘ALTILI MASA’NIN TEŞHİSİ YANLIŞ’
Prof. Dr. Köker, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem teklifinin, bugünkü problemleri aşmak için kâfi olmadığı görüşünde. “Bu öneriyi getirenler bugünkü sistemi problemlerin kaynağı olarak görüyorlar. meğer bugünkü sistem sıkıntıların kaynağı değil, çözülememiş bir sürü sorunun kararı olarak ortaya çıktı” diyen Köker kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Türkiye kimi problemlerini çözemediği için, en başta da Kürt problemini çözemediği için, bugünkü sisteme biz geldik. ötürüsıyla Altılı Masa’nın teşhisi yanlış. Bugünkü sistem meselelerin niçini değil, çözülemeyen meselelerin ürettiği bir sonuç. kararı sebep zannedip de bunu değiştirerek sıkıntıları çözeriz zannediyorsanız büyük bir kusur yapıyorsunuz demektir. ötürüsıyla hangi meselelerin çözülemediğini, çözülemeyen hangi sıkıntılar niçiniyle bu sisteme Türkiye’nin düşmüş olduğunu düzgün analiz edip, ona göre yaklaşım geliştirmek lazım. Parlamenter sistem Türkiye için gerçek olan lakin nasıl bir parlamenter sistem? Nasıl parlamenter sistem sorusunun yanıtı, ‘Hangi meseleleri biz geçmişte parlamenter sistemin ortasında çözemedik de bugünkü başkanlık rejimi ortaya çıktı’ sorusunu irdelemekte yatıyor. Fakat Altılı Masa bunu yapmıyor.”