kunteper
Member
Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Meclis’te muhalefetin Batman’da bulunan Hasankeyf için yaptığı tenkitleri yanıtladı. Muş, “Mardin’de Hasankeyf’te tarihi bir kent. Şanlıurfa’daki Göbeklitepe insanlık tarihini epeyce daha geriye götürmüş bir yer. Bunu ortaya çıkartan bir daha hükümet” tabirlerini kullandı.
Bakan Muş, Meclis’te devam eden 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi üzerine yapılan görüşmelerde konuştu. Muhalefetin Ilısu Barajı niçiniyle Hasankeyf’e dökülen betonları ‘kültürel soykırım’ olarak niteleyerek yaptığı tenkitlere karşılık verdi. Hasankeyf için, 1963’te keşfedilen ve 1995’te kazıların başladığı Urfa’daki Göbeklitepe kazılarını örnek gösteren Muş, şunları söylemiş oldu:
“Mardin de epey tarihi bir kent, Hasankeyf de o bölge de tarihi bir kent. Şanlıurfa’daki Göbeklitepe insanlık tarihini hayli daha gerilere götürmüş bir yer. ötürüsıyla bunu ortaya çıkartan bir daha bu hükümet. Şayet orada bir kültürel soykırımla, bu biçimde bir mantıkla hareket etse bu çalışmalara kaynak ayırıp bunları ortaya çıkartmazdı.”
GÖBEKLİTEPE HAKKINDA
Göbeklitepe yahut Göbekli Zirve, Şanlıurfa vilayet merkezinin 18 km kuzeydoğusunda, Örencik köyü yakınlarında yer alan dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğudur. Bu yapıların ortak özelliği, T biçimindeki 10-12 dikilitaşın yuvarlak planda dizilmiş, ortalarının ise taş duvarla örülmüş olmasıdır. Bu yapının merkezinde daha yüksek uzunlukta iki dikilitaş karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Bu dikilitaşların birçok üzerinde insan, el ve kol, çeşitli hayvan ve soyut semboller, kabartılarak yahut oyularak betimlenmiştir. Kelam konusu motifler yer yer bir süsleme olamayacak kadar ağır olarak kullanılmıştır. Bu kompozisyonun bir hikaye, bir anlatım yahut bir bildiri tabir ettiği düşünülmektedir. Hayvan motiflerinde boğa, yaban domuzu, tilki, yılan, yaban ördeği ve akbaba en sık görülen motiflerdir.
Bir yerleşim yeri değil, kült merkezi olarak tanımlanmaktadır. Buradaki kült yapıların tarım ve hayvancılığa yakın olan son avcı kümeleri tarafınca inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Öteki anlatımla Göbekli Zirve, etraftaki çok gelişmiş ve derinlik kazanmış bir inanç sistemine sahip olan avcı-toplayıcı kümeler açısından değerli bir kült merkezidir. Bu durumda bölgenin en erken kullanmasının Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’ın (PPN, Pre-Pottery Neolithic) A evresine (MÖ 9.600-7.300), yani günümüzden en azından 11.600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir. tıpkı vakitte Göbekli Zirve’deki en eski faaliyetleri tarihlendirme imkanı şimdilik yok, ama bu anıtsal yapılara bakıldığında Paleolitik Çağ’a kadar uzanan, birkaç binyıl daha eskiye, epipaleolitike kadar giden bir geçmişi olduğu düşünülmektedir. Göbekli Zirve’nin bir kült merkezi olarak kullanmasının MÖ 8 bin dolaylarına kadar devam ettiği ve bu tarihlerden daha sonra terk edildiği, öteki yahut benzeri maksatlarla kullanılmadığı anlaşılmaktadır.
Bütün bunlar ve hafriyatlarda ortaya çıkarılan anıtsal mimari, Göbekli Zirve’yi eşsiz ve özel yapmaktadır. Bu bağlamda UNESCO tarafınca 2011’de Dünya Mirası süreksiz listesine alındı ve 2018’de kalıcı listeye girdi.
Bakan Muş, Meclis’te devam eden 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi üzerine yapılan görüşmelerde konuştu. Muhalefetin Ilısu Barajı niçiniyle Hasankeyf’e dökülen betonları ‘kültürel soykırım’ olarak niteleyerek yaptığı tenkitlere karşılık verdi. Hasankeyf için, 1963’te keşfedilen ve 1995’te kazıların başladığı Urfa’daki Göbeklitepe kazılarını örnek gösteren Muş, şunları söylemiş oldu:
“Mardin de epey tarihi bir kent, Hasankeyf de o bölge de tarihi bir kent. Şanlıurfa’daki Göbeklitepe insanlık tarihini hayli daha gerilere götürmüş bir yer. ötürüsıyla bunu ortaya çıkartan bir daha bu hükümet. Şayet orada bir kültürel soykırımla, bu biçimde bir mantıkla hareket etse bu çalışmalara kaynak ayırıp bunları ortaya çıkartmazdı.”
GÖBEKLİTEPE HAKKINDA
Göbeklitepe yahut Göbekli Zirve, Şanlıurfa vilayet merkezinin 18 km kuzeydoğusunda, Örencik köyü yakınlarında yer alan dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğudur. Bu yapıların ortak özelliği, T biçimindeki 10-12 dikilitaşın yuvarlak planda dizilmiş, ortalarının ise taş duvarla örülmüş olmasıdır. Bu yapının merkezinde daha yüksek uzunlukta iki dikilitaş karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Bu dikilitaşların birçok üzerinde insan, el ve kol, çeşitli hayvan ve soyut semboller, kabartılarak yahut oyularak betimlenmiştir. Kelam konusu motifler yer yer bir süsleme olamayacak kadar ağır olarak kullanılmıştır. Bu kompozisyonun bir hikaye, bir anlatım yahut bir bildiri tabir ettiği düşünülmektedir. Hayvan motiflerinde boğa, yaban domuzu, tilki, yılan, yaban ördeği ve akbaba en sık görülen motiflerdir.
Bir yerleşim yeri değil, kült merkezi olarak tanımlanmaktadır. Buradaki kült yapıların tarım ve hayvancılığa yakın olan son avcı kümeleri tarafınca inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Öteki anlatımla Göbekli Zirve, etraftaki çok gelişmiş ve derinlik kazanmış bir inanç sistemine sahip olan avcı-toplayıcı kümeler açısından değerli bir kült merkezidir. Bu durumda bölgenin en erken kullanmasının Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’ın (PPN, Pre-Pottery Neolithic) A evresine (MÖ 9.600-7.300), yani günümüzden en azından 11.600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir. tıpkı vakitte Göbekli Zirve’deki en eski faaliyetleri tarihlendirme imkanı şimdilik yok, ama bu anıtsal yapılara bakıldığında Paleolitik Çağ’a kadar uzanan, birkaç binyıl daha eskiye, epipaleolitike kadar giden bir geçmişi olduğu düşünülmektedir. Göbekli Zirve’nin bir kült merkezi olarak kullanmasının MÖ 8 bin dolaylarına kadar devam ettiği ve bu tarihlerden daha sonra terk edildiği, öteki yahut benzeri maksatlarla kullanılmadığı anlaşılmaktadır.
Bütün bunlar ve hafriyatlarda ortaya çıkarılan anıtsal mimari, Göbekli Zirve’yi eşsiz ve özel yapmaktadır. Bu bağlamda UNESCO tarafınca 2011’de Dünya Mirası süreksiz listesine alındı ve 2018’de kalıcı listeye girdi.