kunteper
Member
Almanya’nın saygın fikir kuruluşlarından Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP) tarafınca yayımlanan tahlilde, yaklaşan 2023 seçimleri niçiniyle bir daha Türkiye siyasetinin gündemine taşınan Kürt sıkıntısı ile ilgili çarpıcı tespitler yer aldı.
Uzun yıllardır Kürt sorunu üzerine yürüttüğü akademik çalışmalarla tanınan Mesut Yeğen tarafınca kaleme alınan tahlilde, Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve seçmenlerinin, 2023 seçimlerinin sonuçlarını belirleyecek değerde olduklarına dikkat çekildi, bunun Türkiye siyasetinde yol açacağa değişim mercek altına alındı.
Değişim süreciyle ilgili olarak DW Türkçe’den Paha Akal’ın sorularını yanıtlayan Yeğen, iktidar ve muhalefet bloklarının seçimi kazanmak için yürüttükleri uğraşta HDP ve Kürt seçmenleri konusunda izleyecekleri stratejiler, atmaya hazırlandıkları mümkün adımlar hakkında dikkat cazip değerlendirmelerde bulundu.
Muhalefetin oluşturduğu ittifakın Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın MHP ile Cumhur İttifakı’nın ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye çalışacağını söyleyen Yeğen, AKP iktidarının HDP’nin kapatılması ve buna eşlik edecek adımlarla bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışacağını anlattı.
Çalışmalarını, SWP bünyesindeki Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nde (CATS) sürdüren Mesut Yeğen’e yöneltilen sorular ve cevapları:
DW Türkçe: SWP için yazdığınız tahlilde, 2023 seçimleri yaklaştıkça Kürt probleminin bir daha Türkiye siyasetinin gündemine taşındığına, seçimlerde HDP’nin ve seçmenlerinin, sonuçları belirleyebilecek kilit bir pozisyonda olacağına dikkat çekiyorsunuz. Seçimler öncesindeki siyasi tabloyu nasıl değerlendiriyorsunuz, HDP niye değerli?
HDP’yi belirleyici yapan işin matematiği. Hem 2019 mahallî seçimlerinin işaret ettiği, tıpkı vakitte kamuoyu yoklamalarının gösterdiği, bir seçmen dağılımı aritmetiği var. Cumhur İttifakı dediğimiz AK Parti-MHP bloku, yüzde 40 ile 45 içinde değişen bir oy oranına sahip, bu oran yüzde 40’a gerçek çekiliyor yavaş yavaş. Bunun karşısında, merkezinde CHP ve Uygun Parti’nin olduğu Millet İttifakı var. Bu ittifakın da oy oranı yüzde 40 civarına sabitlenmiş durumda. Geride yüzde 20’lik bir kesim kalıyor, bunun bir çeyreğini Millet İttifakı ile hareket etmeye hazır görünen, AK Parti’den kopmuş muhafazakarlar oluştururken, yaklaşık yüzde 13 kadarını da HDP, Kürt oyları oluşturuyor. Millet İttifakı şayet AK Parti’den uzaklaşmış muhafazakarları ve HDP’li Kürtleri de yanına çekerse, bu biçimde neredeyse pürüzsüz bir biçimde seçimleri kazanacak üzere görünüyor. Lakin muhalefetin gördüğünü, çok alışılmış ki iktidar da görüyor…
Pekala bu durum Erdoğan’ın stratejisini nasıl etkiliyor?
Muhalefet bloku, bu ortadaki yüzde 20’lik kesiti yanına çekmek için elinden geleni yaparken, iktidar da bu yüzde 20’nin muhalefete katılmaması için elinden geleni yapıyor… İşte bu aritmetik dağılım, seçimler öncesinde her iki blokun merkez aktörlerini Kürt sıkıntısına, HDP’ye ait tavırlarını gözden geçirmeye sevk etmiş durumda. Tarafların bu durum değişikliğinin en son emeli da Kürt probleminde demokratikleşmenin önünü açmak değil, seçimleri kazanmak. Millet İttifakı Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhur İttifakı ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye, bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışıyor. Ana stratejiler bunlar.
İktidarın HDP’yi etkisizleştirme stratejisinden kelam ettiniz. Size nazaran bu gayeyle atabilecekleri adımlar neler olabilir?
AK Parti, hatırlarsanız 2019 öncesinde yalnızca HDP’lileri, PKK’lıları değil, bütün bir Kürt kimliğini kriminalize eden bir siyaset izledi… Artık ise Erdoğan, Kürt meselesindeki konumunu revize ederken hayli daha karmaşık bir siyaset izliyor. Asıl emeli, HDP oylarının seçim neticelerina tesirde bulunmasını engellemek. Erdoğan’ın planı, farklı enstrümanları içeren daha karmaşık bir plan. Bu planın en başında HDP’nin kapatılması geliyor. Bu dava süratle ilerliyor ve büyük bir ihtimalle bu yazın sonunda karar çıkmış olacak. Yanılabilirim lakin büyük bir ihtimalle HDP kapatılacak. Büyük bir ihtimalle de 500’e yakın HDP’li siyasetçi, siyaset yasağı alacak. Bu kararın oluşmasını önlemenin tek yolu, HDP’nin kendisini feshetmesi ve öbür bir partiye katılmasıdır. Fakat HDP bunu yapar mı yapmak ister mi bilmiyorum…
Pekala HDP’nin kapatılması durumunda, bu önümüzdeki seçimlerin sonuçlarını nasıl tesirler?
Parlamento seçimlerine epeyce kıymetli bir tesiri olur, AK Parti ve MHP’yi epey rahatlatır. Yapılan hesaplar, bugünkü oy oranıyla seçime girdiği takdirde HDP’nin 80 civarında tahminen de 100’e ulaşabilecek sayıda milletvekili çıkarabileceğini gösteriyor. Bu da Cumhur İttifakı için parlamentoda çoğunluğu imkansızlaştıran bir durum. Dolaysıyla HDP’nin kapatılması parlamento seçimleri bakımından Cumhur İttifakı açısından hayli değerli bir sonuç doğurur. Fakat HDP’nin kapatılması beraberinde HDP’lileri, Kürt seçmenlerini, neredeyse fire vermeden muhalefetin adayına oy vermeye sevk edebilir. O prestijle, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimlerini kaybetmesini daha da kolaylaştırabilir… Bu niçinle büyük bir ihtimalle HDP’nin kapatılmasına öbür adımlar da eşlik edecektir. Bunların da işaretlerini almış bulunmaktayız…
Nedir bu işaretler? HDP’nin kapatılmasına ne cins adımlar eşlik edebilir?
Bunlar bir yandan manipülatif öbür yandan da Kürtlerin kendilerini yeterli hissetmesini sağlamaya matuf, daha kapsayıcı adımlar olabilir… Manipülatif adımlar daha epeyce HDP takımları içinde ikilikler oluşturmak halinde olur. Ki onun bir meselai Erdoğan’ın Öcalan ile Demirtaş içinde tansiyon olduğuna dair açıklamaları oluşturuyor. “Demirtaş Öcalan’a hesap vermek zorunda olacak” çeşidinden telaffuzlarla bu süreci başlattılar ki, bunun ardının da geleceğini düşünüyorum. Yalnızca Öcalan ile Demirtaş içinde değil, Demirtaş ile HDP, HDP ile Kandil içinde sorunlar olduğu istikametinde kamuoyu oluşturularak manipülatif adımları atacaklardır. Yalnızca bunlar da değil, bölgede HDP kapatılırsa, HDP’nin oylarına bir biçimde talip olacak, HDP’yi ikame edecek fakat AK Parti için büyük sorun teşkil etmeyecek yeni inisiyatiflerin, siyasi oluşumların önünü açmak isteyeceklerdir. Bunların da işaretlerini yavaş yavaş vermeye başladılar. Son olarak da kapsayıcı adımlar atacaklardır, buna hazırlandıkları bilgisi var.
AKP’nin Kürt seçmenlerin oylarını kazanmaya dönük, daha kapsayıcı adımlar da atabileceğini söylemiş olduniz. Bununla kastettikleriniz neler?
AK Parti, Kürtçe seçmeli ders hakkının kitlesel olarak kullanılmasının önünü açmış durumda. Bildiğim kadarıyla partinin birtakım genel lider yardımcıları son periyotta, 5-6 aydır daima bölgede, bölgedeki kanaat liderleri ile görüşmeler yapıyorlar. Bu görüşmelerin bir şey üretmesini beklemiyorum ancak bu görüşmeler kulaktan kulağa şu fikrin yayılmasına yol açıyor: “AK Parti, Kürt sorununda mevcuttakinden diğer bir şey yapmaya çalışıyor. Bu işi CHP’nin Düzgün Parti’nin halledeceği yok hallederse bir daha Erdoğan halleder.” İşte AK Parti’nin ileri gelenleri bölgede bu tarafta fikir oluşturmaya çalışıyorlar anladığım kadarıyla…
HDP’nin kapatılması, Erdoğan’ın kelam ettiğiniz adımları atması, Cumhur İttifakı’nın bir daha seçimi kazanması için kâfi mi? İstediği kararı alabilir mi?
Bu adımları atıyor, atmaya hazırlanıyor olması, bunlardan istediği kararı alacağı, başarılı olacağı manasına gelmiyor. Bunda HDP idaresinin takınacağı hal da kıymet taşıyor. Şayet parti kapatıldıktan daha sonra, HDP idaresi bütünlüğünü korursa, Erdoğan sonuç alamayabilir. Şayet HDP idaresinin, seçmenlerini bir yerden bir yere sevk etme yeteneği azalır, bunu yapamaz hale gelirse, HDP seçmeninin bir kısmının sandığa gitmemesi kelam konusu olabilir… Bu da Erdoğan’ın işine yarayabilir. Bence bu evrede bu muhtemel görünmüyor. Ancak öbür yandan şunu aklımızda tutalım, seçimlere daha vakit var ve bunlar lakin artık bakılırsabildiğimiz adımlar, büyük ihtimalle buna benzeri bir hayli adım bir yerlerde planlanıyordur. Hakikaten Irak’a yönelik son askeri operasyonun nasıl kullanılacağını bilmiyoruz…
Pençe-Kilit Operasyonu’ndan kelam ediyorsunuz. Bunun iktidar tarafınca ne biçimde kullanılabileceğini düşünüyorsunuz?
Şu ana kadarki işaretlerden iki biçimde kullanılabileceğini görüyoruz. Birinci mümkünlük bundan Cumhur İttifakı’nın, devletin, bir muvaffakiyet öyküsü çıkarması. “Nihayet artık PKK’yı Türkiye’ye giriş yapamayacak duruma getirdik” şeklinde… Ki buna yakın bir konum oluşmuş durumda…
Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Operasyonun muvaffakiyetle tamamlanmasıyla hudut sınırını büsbütün kilitleyeceğiz. Teröristlerin sonlarımıza girmesi mümkün olmayacak” dedi…
Evet. Bu aslında külliyen yanlış da değil…. Türkiye ordusunun Kandil’e ulaşması sıkıntı lakin Kandil ile başka yerler içindeki ilişkiyi koparmak istiyor aşikâr ki. Bunun bir kısmını onlarca karakol ve üs kurarak aslına bakarsan yapmış durumdaydı, artık onun devamı yapılmak isteniyor… Bunu bir muvaffakiyet öyküsü olarak kamuoyuna anlatabilirler. Fakat şunu da yapabilirler. Bu operasyonu yaz mevsimine kadar devam ettirip, seçimlere kadar asayiş eksikliği hissiyatı yaratabilirler… Fakat daha çok birincisinin olacağını düşünüyorum…
Bu tıp operasyonlar başladığında, PKK tarafınca da açıklamalar yapılıyor. Basında çıkan haberlere nazaran Murat Karayılan, ‘Bu Kürt halkı için ölüm-kalım savaşı derken’, Duran Kalkan, Irak’ta yaşananı ‘ölüm kalım savaşı’ olarak nitelendirdi, operasyonların devam etmesi halinde de ‘savaşı’ Türkiye’ye, metropollere yayma tehdidinde bulundu. Siz bunu muhtemel görüyor musunuz?
Yapabileceklerini düşünmüyorum zira Türkiye Kürtlerinin PKK’nın silahlı faaliyetlerine itirazı var. Onay bulmadıkça da bunun bulunmasına ihtimal vermiyorum, onay da uzun vakittir yok. Kürtler 1999’da aslında birinci defa silahlı faaliyetlerin bitirilmesi gerektiğine kani oldular hem kitle hem takım prestijiyle. Ondan beri bu işin uzatmaları oynanıyor, o niçinle yapma kabiliyetleri olsa da, siyaseten bunu yapmaya cüret edeceklerini zannetmiyorum. HDP daha evvel olmayan bir kararlılıkla bütün bu faaliyetleri kınıyor artık, Türkiyeli Kürtler de buna itiraz ediyor. …Bir de şunu görmek de lazım, PKK bunu hakikaten yapacak olursa bu HDP’nin değil, Cumhur İttifakı’nın işine fayda, seçim bazlı düşünürsek…
Erdoğan’ın geçmişten bugüne siyasi telaffuzlarına baktığımızda, Kürt sıkıntısıyla ilgili epeyce farklı, çelişen açıklamaları oldu. Son olarak, “Türkiye’de Kürt sorunu yoktur. Bu işi fazlacatan çözdük, aştık, bitirdik” dedi. Siz bu söylemi nasıl yorumluyorsunuz?
Kürt meselesinin çözülmediğinin en temel göstergesi HDP hakkındaki kapatma davası ve büyük bir ihtimalle de kapatılacak olması. HDP tarafınca temsil edilen fikirler ve görüşlerin Anayasaya uygun bulunmaması, memleketin en az yüzde 15’inin Anayasa tarafınca kapsanmıyor olduğu manasına gelir. esasen bu çeşit meseleler o denli tereyağından kıl çeker üzere, askeri operasyonlarla da bitmez…. “Kürt sorunu bitti” diyenler, buna kendileri de inanmıyor. Aslında söylemiş oldukleri, “şiddet kısmını bastırdık, etkisizleştirdik” manasına geliyor. Yanlış değil, orası gerçek. Fakat bu siyaseten sorunun bittiği manasına gelmiyor, yüzde 15’lik HDP oyu var. Tüm kamuoyu yoklamaları, HDP’li Kürtlerin tamamının, AK Parti ve başka partilere oy veren Kürtlerin de büyük bir kısmının, mevcut anayasal sisteminin imkan sağladığının haricinde, anadilde eğitim, mahallileşme üzere talepleri olduğunu gösteriyor…
Seçimler öncesinde, CHP’nin ve Millet İttifakı’nın da Kürt seçmenlerin takviyesini kazanmaya dönük gayretleri var. Altı muhalefet partisinin üzerinde uzlaştıkları metinlerde, yaptıkları açıklamalarda, HDP seçmenine de bildiriler verdikleri görülüyor. Sizin gözlemleriniz neler?
2016’da dokunulmazlıkların kaldırılması için oy kullanarak HDP milletvekillerinin cezaevine girmesinin önünü açan CHP, bugün Kürt probleminde, müttefiki DÜZGÜN Parti’yi ittifaktan ve CHP’li ulusalcıları da CHP’den uzaklaştırmayacak kadar liberal, demokratik bir tavır alıp, HDP’li Kürtleri yanına çekmeye çalışıyor. Kılıçdaroğlu, Kürt sıkıntısına tahlil için bildiğiniz üzere “muhatap HDP’dir” açıklamasını yaptı ve bütün kriminalizasyon gayretlerine karşın HDP’yi muhatap olarak gördüğünü söylemiş oldu… HDP’li seçmenleri yanına çekmeye çalıştıklarını ayrıyeten CHP’li milletvekillerinin Demirtaş’ı ziyaret etmesinden, Kılıçdaroğlu’nun hem Mithat Sancar hem Pervin Buldan ile görüşmesinden anlayabiliyoruz. Ayrıyeten vakit zaman, Kürtçe’nin eğitimde sonlu da olsa kullanılmasına razı olunduğunun beyan edildiğini görüyoruz. Ben altılı ittifakın kabul ettikleri metinlerin değersiz olmadığını düşünenlerdenim. Lakin Kürt probleminin tahlilini sağlayacak parametrelere muhalefet hala hayli uzak görünüyor… aslına bakarsan problem, seçimlerdilk evvel Kürt probleminin tahlili değil. Sıkıntı seçimler sırasında muhalefet ve HDP’nin bir arada hareket etmesinin nasıl sağlanacağı…
Pekala HDP’nin Millet İttifakı’na takviye verme konusunda en değerli beklentileri size göre neler?
Anladığım kadarıyla HDP’nin yasal bir aktör olarak tanınması, HDP’li belediye liderlerinin iktidar değiştiği takdirde misyonlarına dönmesi ve seçilmişlerin cezaevlerinden salıverilmelerini sağlayacak hukuksal düzenlemelere dair bir kelam verilmesi. Muhalefet bunu yaparsa HDP’yi hem kurumsal olarak tıpkı vakitte seçmen bazında kendi yanına çekebilir. UYGUN Parti’de buna yönelik bir direnç var lakin eskisine nazaran bir değişme de var. Bu niçinle, bunu önlemek için iktidar da şapkasından daha fazlaca tavşan çıkartacaktır diye düşünüyorum…
Kürt sıkıntısının bir daha siyasetin ana gündem bahislerinden biri haline gelmesi, size bakılırsa seçimler daha sonrasında tahlil umutlarını da yeşertebilir mi? Bu problemin tahlili hakikaten hayli mu güç?
Bu toplumun ve siyasi seçkinlerin Türkiye’nin nasıl bir yer olmasını istedikleri ile ilgili bir soru. Türkiye’nin demokratik bir dünyanın bir kesimi, devletinin de vatandaşlarının temel haklarına hürmet gösteren bir devlet olması isteniyorsa sıkıntının tahlili kolay olsa gerek, tahlil temelde eşit vatandaşlık prensibinin çalışmasıyla ilgili. Fakat “bizim için asıl olan demokrasi değil” diyorsanız bu biçimde Kürt problemini çözmeye niyet etmeseniz de olur. Zira, bu çeşit sorunları çözmeden de varlığını sürdüren devletler var dünyada. İsrail’e bakın, Sri Lanka’ya bakın… Bu problemlerle yaşanmaz diye bir şey yok ancak bunun ekonomik, siyasi ve askeri bir maliyeti var. Bu cins sıkıntıların tahlili devletleri ne vakit zorlar? Ayrılıkçılığa döndüğü vakit zorlar. Fakat Kürt probleminin buna yaklaşan bir tarafı yok. Türkiye’deki Kürt sorununda ayrılıkçılık kuvvetli bir damar olsaydı, bu biçimde evet tahlil güç diyebilirdik. Ancak değil…
Siz epey uzun yıllardır Kürt sıkıntısı üzerine akademik çalışmalar yapıyorsunuz, AB-Türkiye alakalarını de yakından izliyorsunuz. SWP tarafınca yayımlanan tahlilinizde enteresan bir noktaya dikkat çektiniz. Ukrayna savaşı niçiniyle AB ile Türkiye içinde bir yakınlaşma olduğunu, bunun demokratikleşmeye olumlu yansımaları olabileceğini, AB’nin Erdoğan’ı demokratik adımlar konusunda cesaretlendirebileceğini belirttiniz. Fakat bu hafta Seyahat Davası’nda Osman Kavala müebbet mahpus cezasına çarptırıldı. Birtakım uzmanlar da, Batı’nın artan jeostratejik ehemmiyeti niçiniyle, Türkiye’deki anti-demokratik gelişmeleri görmezden geleceği telaşını lisana getiriyor. Son gelişmeleri siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Seyahat sonucu, iktidarın AB tarafınca yapılacak baskılara bu biçimde çarçabuk yanıt vermeyeceğini gösteriyor, gelmesi beklenen baskılara karşı ön almaya yönelik bir atılım yapılmış üzere görünüyor. Hükümet, Kavala ve Seyahat aktivistlerini, büyük bir ihtimalle Kobani davasından daha sonra Demirtaş ve öbür biroldukça kişiyi daha uzun müddet içeride tutmanın planlarını yapıyor muhakkak ki… Tahminen epey kısa vadede bir şey beklenmeyebilir, Türkiye’nin Batı açısından jeopolitik ehemmiyetinin artması, Batı’nın Türkiye’ye dönük müsamahasını biraz daha uzatabilir. Lakin öte yandan Türkiye’nin Batı ile temasının artması yalnızca jeopolitik sıkıntılarla ilgili değil, iktisadi olarak da Türkiye’nin Batılı kaynaklara muhtaçlığı var. Onları rahatlıkla kullanabilmek için de demokrasi standartlarının esnetilmesi gündeme gelebilir. Daha uzun vadeli baktığınızda, “Türkiye jeopolitik kıymeti niçiniyle bir yandan Batı’nın yanında dursun lakin demokrasi standartlarında başına göre takılsın” denemez… Bu sürdürülebilir olmaz. Kısa vadede tahminen biraz tolere edilebilir, lakin orta ve uzun vadede öbür bir pencere açılacaktır diye düşünüyorum.
Uzun yıllardır Kürt sorunu üzerine yürüttüğü akademik çalışmalarla tanınan Mesut Yeğen tarafınca kaleme alınan tahlilde, Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve seçmenlerinin, 2023 seçimlerinin sonuçlarını belirleyecek değerde olduklarına dikkat çekildi, bunun Türkiye siyasetinde yol açacağa değişim mercek altına alındı.
Değişim süreciyle ilgili olarak DW Türkçe’den Paha Akal’ın sorularını yanıtlayan Yeğen, iktidar ve muhalefet bloklarının seçimi kazanmak için yürüttükleri uğraşta HDP ve Kürt seçmenleri konusunda izleyecekleri stratejiler, atmaya hazırlandıkları mümkün adımlar hakkında dikkat cazip değerlendirmelerde bulundu.
Muhalefetin oluşturduğu ittifakın Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın MHP ile Cumhur İttifakı’nın ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye çalışacağını söyleyen Yeğen, AKP iktidarının HDP’nin kapatılması ve buna eşlik edecek adımlarla bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışacağını anlattı.
Çalışmalarını, SWP bünyesindeki Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nde (CATS) sürdüren Mesut Yeğen’e yöneltilen sorular ve cevapları:
DW Türkçe: SWP için yazdığınız tahlilde, 2023 seçimleri yaklaştıkça Kürt probleminin bir daha Türkiye siyasetinin gündemine taşındığına, seçimlerde HDP’nin ve seçmenlerinin, sonuçları belirleyebilecek kilit bir pozisyonda olacağına dikkat çekiyorsunuz. Seçimler öncesindeki siyasi tabloyu nasıl değerlendiriyorsunuz, HDP niye değerli?
HDP’yi belirleyici yapan işin matematiği. Hem 2019 mahallî seçimlerinin işaret ettiği, tıpkı vakitte kamuoyu yoklamalarının gösterdiği, bir seçmen dağılımı aritmetiği var. Cumhur İttifakı dediğimiz AK Parti-MHP bloku, yüzde 40 ile 45 içinde değişen bir oy oranına sahip, bu oran yüzde 40’a gerçek çekiliyor yavaş yavaş. Bunun karşısında, merkezinde CHP ve Uygun Parti’nin olduğu Millet İttifakı var. Bu ittifakın da oy oranı yüzde 40 civarına sabitlenmiş durumda. Geride yüzde 20’lik bir kesim kalıyor, bunun bir çeyreğini Millet İttifakı ile hareket etmeye hazır görünen, AK Parti’den kopmuş muhafazakarlar oluştururken, yaklaşık yüzde 13 kadarını da HDP, Kürt oyları oluşturuyor. Millet İttifakı şayet AK Parti’den uzaklaşmış muhafazakarları ve HDP’li Kürtleri de yanına çekerse, bu biçimde neredeyse pürüzsüz bir biçimde seçimleri kazanacak üzere görünüyor. Lakin muhalefetin gördüğünü, çok alışılmış ki iktidar da görüyor…
Pekala bu durum Erdoğan’ın stratejisini nasıl etkiliyor?
Muhalefet bloku, bu ortadaki yüzde 20’lik kesiti yanına çekmek için elinden geleni yaparken, iktidar da bu yüzde 20’nin muhalefete katılmaması için elinden geleni yapıyor… İşte bu aritmetik dağılım, seçimler öncesinde her iki blokun merkez aktörlerini Kürt sıkıntısına, HDP’ye ait tavırlarını gözden geçirmeye sevk etmiş durumda. Tarafların bu durum değişikliğinin en son emeli da Kürt probleminde demokratikleşmenin önünü açmak değil, seçimleri kazanmak. Millet İttifakı Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhur İttifakı ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye, bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışıyor. Ana stratejiler bunlar.
İktidarın HDP’yi etkisizleştirme stratejisinden kelam ettiniz. Size nazaran bu gayeyle atabilecekleri adımlar neler olabilir?
AK Parti, hatırlarsanız 2019 öncesinde yalnızca HDP’lileri, PKK’lıları değil, bütün bir Kürt kimliğini kriminalize eden bir siyaset izledi… Artık ise Erdoğan, Kürt meselesindeki konumunu revize ederken hayli daha karmaşık bir siyaset izliyor. Asıl emeli, HDP oylarının seçim neticelerina tesirde bulunmasını engellemek. Erdoğan’ın planı, farklı enstrümanları içeren daha karmaşık bir plan. Bu planın en başında HDP’nin kapatılması geliyor. Bu dava süratle ilerliyor ve büyük bir ihtimalle bu yazın sonunda karar çıkmış olacak. Yanılabilirim lakin büyük bir ihtimalle HDP kapatılacak. Büyük bir ihtimalle de 500’e yakın HDP’li siyasetçi, siyaset yasağı alacak. Bu kararın oluşmasını önlemenin tek yolu, HDP’nin kendisini feshetmesi ve öbür bir partiye katılmasıdır. Fakat HDP bunu yapar mı yapmak ister mi bilmiyorum…
Pekala HDP’nin kapatılması durumunda, bu önümüzdeki seçimlerin sonuçlarını nasıl tesirler?
Parlamento seçimlerine epeyce kıymetli bir tesiri olur, AK Parti ve MHP’yi epey rahatlatır. Yapılan hesaplar, bugünkü oy oranıyla seçime girdiği takdirde HDP’nin 80 civarında tahminen de 100’e ulaşabilecek sayıda milletvekili çıkarabileceğini gösteriyor. Bu da Cumhur İttifakı için parlamentoda çoğunluğu imkansızlaştıran bir durum. Dolaysıyla HDP’nin kapatılması parlamento seçimleri bakımından Cumhur İttifakı açısından hayli değerli bir sonuç doğurur. Fakat HDP’nin kapatılması beraberinde HDP’lileri, Kürt seçmenlerini, neredeyse fire vermeden muhalefetin adayına oy vermeye sevk edebilir. O prestijle, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimlerini kaybetmesini daha da kolaylaştırabilir… Bu niçinle büyük bir ihtimalle HDP’nin kapatılmasına öbür adımlar da eşlik edecektir. Bunların da işaretlerini almış bulunmaktayız…
Nedir bu işaretler? HDP’nin kapatılmasına ne cins adımlar eşlik edebilir?
Bunlar bir yandan manipülatif öbür yandan da Kürtlerin kendilerini yeterli hissetmesini sağlamaya matuf, daha kapsayıcı adımlar olabilir… Manipülatif adımlar daha epeyce HDP takımları içinde ikilikler oluşturmak halinde olur. Ki onun bir meselai Erdoğan’ın Öcalan ile Demirtaş içinde tansiyon olduğuna dair açıklamaları oluşturuyor. “Demirtaş Öcalan’a hesap vermek zorunda olacak” çeşidinden telaffuzlarla bu süreci başlattılar ki, bunun ardının da geleceğini düşünüyorum. Yalnızca Öcalan ile Demirtaş içinde değil, Demirtaş ile HDP, HDP ile Kandil içinde sorunlar olduğu istikametinde kamuoyu oluşturularak manipülatif adımları atacaklardır. Yalnızca bunlar da değil, bölgede HDP kapatılırsa, HDP’nin oylarına bir biçimde talip olacak, HDP’yi ikame edecek fakat AK Parti için büyük sorun teşkil etmeyecek yeni inisiyatiflerin, siyasi oluşumların önünü açmak isteyeceklerdir. Bunların da işaretlerini yavaş yavaş vermeye başladılar. Son olarak da kapsayıcı adımlar atacaklardır, buna hazırlandıkları bilgisi var.
AKP’nin Kürt seçmenlerin oylarını kazanmaya dönük, daha kapsayıcı adımlar da atabileceğini söylemiş olduniz. Bununla kastettikleriniz neler?
AK Parti, Kürtçe seçmeli ders hakkının kitlesel olarak kullanılmasının önünü açmış durumda. Bildiğim kadarıyla partinin birtakım genel lider yardımcıları son periyotta, 5-6 aydır daima bölgede, bölgedeki kanaat liderleri ile görüşmeler yapıyorlar. Bu görüşmelerin bir şey üretmesini beklemiyorum ancak bu görüşmeler kulaktan kulağa şu fikrin yayılmasına yol açıyor: “AK Parti, Kürt sorununda mevcuttakinden diğer bir şey yapmaya çalışıyor. Bu işi CHP’nin Düzgün Parti’nin halledeceği yok hallederse bir daha Erdoğan halleder.” İşte AK Parti’nin ileri gelenleri bölgede bu tarafta fikir oluşturmaya çalışıyorlar anladığım kadarıyla…
HDP’nin kapatılması, Erdoğan’ın kelam ettiğiniz adımları atması, Cumhur İttifakı’nın bir daha seçimi kazanması için kâfi mi? İstediği kararı alabilir mi?
Bu adımları atıyor, atmaya hazırlanıyor olması, bunlardan istediği kararı alacağı, başarılı olacağı manasına gelmiyor. Bunda HDP idaresinin takınacağı hal da kıymet taşıyor. Şayet parti kapatıldıktan daha sonra, HDP idaresi bütünlüğünü korursa, Erdoğan sonuç alamayabilir. Şayet HDP idaresinin, seçmenlerini bir yerden bir yere sevk etme yeteneği azalır, bunu yapamaz hale gelirse, HDP seçmeninin bir kısmının sandığa gitmemesi kelam konusu olabilir… Bu da Erdoğan’ın işine yarayabilir. Bence bu evrede bu muhtemel görünmüyor. Ancak öbür yandan şunu aklımızda tutalım, seçimlere daha vakit var ve bunlar lakin artık bakılırsabildiğimiz adımlar, büyük ihtimalle buna benzeri bir hayli adım bir yerlerde planlanıyordur. Hakikaten Irak’a yönelik son askeri operasyonun nasıl kullanılacağını bilmiyoruz…
Pençe-Kilit Operasyonu’ndan kelam ediyorsunuz. Bunun iktidar tarafınca ne biçimde kullanılabileceğini düşünüyorsunuz?
Şu ana kadarki işaretlerden iki biçimde kullanılabileceğini görüyoruz. Birinci mümkünlük bundan Cumhur İttifakı’nın, devletin, bir muvaffakiyet öyküsü çıkarması. “Nihayet artık PKK’yı Türkiye’ye giriş yapamayacak duruma getirdik” şeklinde… Ki buna yakın bir konum oluşmuş durumda…
Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Operasyonun muvaffakiyetle tamamlanmasıyla hudut sınırını büsbütün kilitleyeceğiz. Teröristlerin sonlarımıza girmesi mümkün olmayacak” dedi…
Evet. Bu aslında külliyen yanlış da değil…. Türkiye ordusunun Kandil’e ulaşması sıkıntı lakin Kandil ile başka yerler içindeki ilişkiyi koparmak istiyor aşikâr ki. Bunun bir kısmını onlarca karakol ve üs kurarak aslına bakarsan yapmış durumdaydı, artık onun devamı yapılmak isteniyor… Bunu bir muvaffakiyet öyküsü olarak kamuoyuna anlatabilirler. Fakat şunu da yapabilirler. Bu operasyonu yaz mevsimine kadar devam ettirip, seçimlere kadar asayiş eksikliği hissiyatı yaratabilirler… Fakat daha çok birincisinin olacağını düşünüyorum…
Bu tıp operasyonlar başladığında, PKK tarafınca da açıklamalar yapılıyor. Basında çıkan haberlere nazaran Murat Karayılan, ‘Bu Kürt halkı için ölüm-kalım savaşı derken’, Duran Kalkan, Irak’ta yaşananı ‘ölüm kalım savaşı’ olarak nitelendirdi, operasyonların devam etmesi halinde de ‘savaşı’ Türkiye’ye, metropollere yayma tehdidinde bulundu. Siz bunu muhtemel görüyor musunuz?
Yapabileceklerini düşünmüyorum zira Türkiye Kürtlerinin PKK’nın silahlı faaliyetlerine itirazı var. Onay bulmadıkça da bunun bulunmasına ihtimal vermiyorum, onay da uzun vakittir yok. Kürtler 1999’da aslında birinci defa silahlı faaliyetlerin bitirilmesi gerektiğine kani oldular hem kitle hem takım prestijiyle. Ondan beri bu işin uzatmaları oynanıyor, o niçinle yapma kabiliyetleri olsa da, siyaseten bunu yapmaya cüret edeceklerini zannetmiyorum. HDP daha evvel olmayan bir kararlılıkla bütün bu faaliyetleri kınıyor artık, Türkiyeli Kürtler de buna itiraz ediyor. …Bir de şunu görmek de lazım, PKK bunu hakikaten yapacak olursa bu HDP’nin değil, Cumhur İttifakı’nın işine fayda, seçim bazlı düşünürsek…
Erdoğan’ın geçmişten bugüne siyasi telaffuzlarına baktığımızda, Kürt sıkıntısıyla ilgili epeyce farklı, çelişen açıklamaları oldu. Son olarak, “Türkiye’de Kürt sorunu yoktur. Bu işi fazlacatan çözdük, aştık, bitirdik” dedi. Siz bu söylemi nasıl yorumluyorsunuz?
Kürt meselesinin çözülmediğinin en temel göstergesi HDP hakkındaki kapatma davası ve büyük bir ihtimalle de kapatılacak olması. HDP tarafınca temsil edilen fikirler ve görüşlerin Anayasaya uygun bulunmaması, memleketin en az yüzde 15’inin Anayasa tarafınca kapsanmıyor olduğu manasına gelir. esasen bu çeşit meseleler o denli tereyağından kıl çeker üzere, askeri operasyonlarla da bitmez…. “Kürt sorunu bitti” diyenler, buna kendileri de inanmıyor. Aslında söylemiş oldukleri, “şiddet kısmını bastırdık, etkisizleştirdik” manasına geliyor. Yanlış değil, orası gerçek. Fakat bu siyaseten sorunun bittiği manasına gelmiyor, yüzde 15’lik HDP oyu var. Tüm kamuoyu yoklamaları, HDP’li Kürtlerin tamamının, AK Parti ve başka partilere oy veren Kürtlerin de büyük bir kısmının, mevcut anayasal sisteminin imkan sağladığının haricinde, anadilde eğitim, mahallileşme üzere talepleri olduğunu gösteriyor…
Seçimler öncesinde, CHP’nin ve Millet İttifakı’nın da Kürt seçmenlerin takviyesini kazanmaya dönük gayretleri var. Altı muhalefet partisinin üzerinde uzlaştıkları metinlerde, yaptıkları açıklamalarda, HDP seçmenine de bildiriler verdikleri görülüyor. Sizin gözlemleriniz neler?
2016’da dokunulmazlıkların kaldırılması için oy kullanarak HDP milletvekillerinin cezaevine girmesinin önünü açan CHP, bugün Kürt probleminde, müttefiki DÜZGÜN Parti’yi ittifaktan ve CHP’li ulusalcıları da CHP’den uzaklaştırmayacak kadar liberal, demokratik bir tavır alıp, HDP’li Kürtleri yanına çekmeye çalışıyor. Kılıçdaroğlu, Kürt sıkıntısına tahlil için bildiğiniz üzere “muhatap HDP’dir” açıklamasını yaptı ve bütün kriminalizasyon gayretlerine karşın HDP’yi muhatap olarak gördüğünü söylemiş oldu… HDP’li seçmenleri yanına çekmeye çalıştıklarını ayrıyeten CHP’li milletvekillerinin Demirtaş’ı ziyaret etmesinden, Kılıçdaroğlu’nun hem Mithat Sancar hem Pervin Buldan ile görüşmesinden anlayabiliyoruz. Ayrıyeten vakit zaman, Kürtçe’nin eğitimde sonlu da olsa kullanılmasına razı olunduğunun beyan edildiğini görüyoruz. Ben altılı ittifakın kabul ettikleri metinlerin değersiz olmadığını düşünenlerdenim. Lakin Kürt probleminin tahlilini sağlayacak parametrelere muhalefet hala hayli uzak görünüyor… aslına bakarsan problem, seçimlerdilk evvel Kürt probleminin tahlili değil. Sıkıntı seçimler sırasında muhalefet ve HDP’nin bir arada hareket etmesinin nasıl sağlanacağı…
Pekala HDP’nin Millet İttifakı’na takviye verme konusunda en değerli beklentileri size göre neler?
Anladığım kadarıyla HDP’nin yasal bir aktör olarak tanınması, HDP’li belediye liderlerinin iktidar değiştiği takdirde misyonlarına dönmesi ve seçilmişlerin cezaevlerinden salıverilmelerini sağlayacak hukuksal düzenlemelere dair bir kelam verilmesi. Muhalefet bunu yaparsa HDP’yi hem kurumsal olarak tıpkı vakitte seçmen bazında kendi yanına çekebilir. UYGUN Parti’de buna yönelik bir direnç var lakin eskisine nazaran bir değişme de var. Bu niçinle, bunu önlemek için iktidar da şapkasından daha fazlaca tavşan çıkartacaktır diye düşünüyorum…
Kürt sıkıntısının bir daha siyasetin ana gündem bahislerinden biri haline gelmesi, size bakılırsa seçimler daha sonrasında tahlil umutlarını da yeşertebilir mi? Bu problemin tahlili hakikaten hayli mu güç?
Bu toplumun ve siyasi seçkinlerin Türkiye’nin nasıl bir yer olmasını istedikleri ile ilgili bir soru. Türkiye’nin demokratik bir dünyanın bir kesimi, devletinin de vatandaşlarının temel haklarına hürmet gösteren bir devlet olması isteniyorsa sıkıntının tahlili kolay olsa gerek, tahlil temelde eşit vatandaşlık prensibinin çalışmasıyla ilgili. Fakat “bizim için asıl olan demokrasi değil” diyorsanız bu biçimde Kürt problemini çözmeye niyet etmeseniz de olur. Zira, bu çeşit sorunları çözmeden de varlığını sürdüren devletler var dünyada. İsrail’e bakın, Sri Lanka’ya bakın… Bu problemlerle yaşanmaz diye bir şey yok ancak bunun ekonomik, siyasi ve askeri bir maliyeti var. Bu cins sıkıntıların tahlili devletleri ne vakit zorlar? Ayrılıkçılığa döndüğü vakit zorlar. Fakat Kürt probleminin buna yaklaşan bir tarafı yok. Türkiye’deki Kürt sorununda ayrılıkçılık kuvvetli bir damar olsaydı, bu biçimde evet tahlil güç diyebilirdik. Ancak değil…
Siz epey uzun yıllardır Kürt sıkıntısı üzerine akademik çalışmalar yapıyorsunuz, AB-Türkiye alakalarını de yakından izliyorsunuz. SWP tarafınca yayımlanan tahlilinizde enteresan bir noktaya dikkat çektiniz. Ukrayna savaşı niçiniyle AB ile Türkiye içinde bir yakınlaşma olduğunu, bunun demokratikleşmeye olumlu yansımaları olabileceğini, AB’nin Erdoğan’ı demokratik adımlar konusunda cesaretlendirebileceğini belirttiniz. Fakat bu hafta Seyahat Davası’nda Osman Kavala müebbet mahpus cezasına çarptırıldı. Birtakım uzmanlar da, Batı’nın artan jeostratejik ehemmiyeti niçiniyle, Türkiye’deki anti-demokratik gelişmeleri görmezden geleceği telaşını lisana getiriyor. Son gelişmeleri siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Seyahat sonucu, iktidarın AB tarafınca yapılacak baskılara bu biçimde çarçabuk yanıt vermeyeceğini gösteriyor, gelmesi beklenen baskılara karşı ön almaya yönelik bir atılım yapılmış üzere görünüyor. Hükümet, Kavala ve Seyahat aktivistlerini, büyük bir ihtimalle Kobani davasından daha sonra Demirtaş ve öbür biroldukça kişiyi daha uzun müddet içeride tutmanın planlarını yapıyor muhakkak ki… Tahminen epey kısa vadede bir şey beklenmeyebilir, Türkiye’nin Batı açısından jeopolitik ehemmiyetinin artması, Batı’nın Türkiye’ye dönük müsamahasını biraz daha uzatabilir. Lakin öte yandan Türkiye’nin Batı ile temasının artması yalnızca jeopolitik sıkıntılarla ilgili değil, iktisadi olarak da Türkiye’nin Batılı kaynaklara muhtaçlığı var. Onları rahatlıkla kullanabilmek için de demokrasi standartlarının esnetilmesi gündeme gelebilir. Daha uzun vadeli baktığınızda, “Türkiye jeopolitik kıymeti niçiniyle bir yandan Batı’nın yanında dursun lakin demokrasi standartlarında başına göre takılsın” denemez… Bu sürdürülebilir olmaz. Kısa vadede tahminen biraz tolere edilebilir, lakin orta ve uzun vadede öbür bir pencere açılacaktır diye düşünüyorum.