kunteper
Member
ANKARA – CHP, adil yargılanma unsurunun güçlendirilmesi için 12 kanunda değişiklik öngoren 189 unsurluk 12 başka kanun teklifi hazırladı. “Hak, Hukuk, Adalet Islahat Paketi” başlığı altında hazırlanan teklifler ile adil yargılanma hakkı, fikir ve tabir özgürlüğünün güçlendirilmesi hedefleniyor.
Birinci imzacılarının CHP Küme Başkanvekilleri Engin Altay, Özgür Özel, Engin Özkoç, CHP Hukuk Siyasetlerinden sorumlu Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, Anayasa Kurulu ismine İbrahim Kaboğlu, Adalet Komitesi ismine Zeynel Emre ve İnsan Hakları Kurulu ismine Sezgin Tanrıkulu’nun olduğu ve 12 kanunda değişiklik öngoren 12 başka kanun teklifi TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
“Hak, Hukuk, Adalet Islahat Paketi” olarak isimlendirilen ve toplam 189 husus içeren teklifler ile adil yargılanma hakkını ortadan kaldıran, zedeleyen ögeleri mevzuattan ayıklanması ve gerekli yeni kararları eklenmesi öngörülüyor. “Torba yasa” metodu yerine her kanunda öngörülen değişikliklerin, ilgili kanunda yapılması tercih edilirken, teklifler ile, “adil yargılanma hakkı, tabir özgürlüğü, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, hapishanelerdeki durum, OHAL hukukundan olağan hukuka geçiş” alanlarında tahliller öneriliyor. Tekliflerin öne sürülen sebebinde şu değerlendirmelere yer verildi:
‘MONOKRASİ GEÇERLİ OLDU’
AKP’NİN EVRAKI MESELELERİ GÖRMÜYOR: “AKP’nin, Mayıs 2019 tarihindeki Yargı Islahatı Stratejisi Dokümanı (YRSB) ve Mart 2021’de açıklanan İnsan Hakları Aksiyon Planı (İHEP), daima olarak geleceğe yönelik ‘niyet açıklamaları’ yapılıp, içi boş bir ıslahat söylemi tutturulurken; meselelerin üzerinin örtülmesi gayretinden öteye geçememiştir. Doküman; Türkiye’de yargının en büyük sorunu olarak görülmesi gereken, yargının yürütmeye bağımlı olması olgusunu gizlemektedir. Türkiye’de yargının en büyük sorunu, adil yargılamanın temelini oluşturan bağımsızlık ve tarafsızlık niteliklerine gerektiği biçimde sahip olmaması, değerli ölçüde, Cumhurbaşkanı’nın başkanlığını yaptığı Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) bir organı üzere faaliyet göstermesi, muhalefeti sindirmenin otoriter bir aracı olarak kullanılmasıdır. Kuşkusuz nazaranvlerini Anayasa’ya ve vicdanlarına bağlılıkla yapan, hiç bir kişi ya da topluluğun adamı olmadan nazaranv yapan hayli sayıda yargı işçisi de vardır. Fakat yargı ortasındaki çürümenin yaygınlığı da aşikâr bir gerçektir. 2017 Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesi ile, erkler ayrılığı yerine, yürütmeyi elinde tutan ‘tek kişi” üstünlüğü (monokrasi) geçerli olmuştur. Bu çerçevede, yargının, hukuku bu monokratik iktidarın lehine ve muhalefetin aleyhine eğip bükmesiyle ilgili bir hayli örnek bulunmaktadır. Evrak, Türkiye’deki insan hakkı ihlallerini yok saymak suretiyle, yanlış bir algı yaratmak çabasındadır. Dokümanda, 15 Temmuz darbe teşebbüsü daha sonrası ilan edilmiş olağanüstü hal (OHAL) kararı ortaya çıkan derin ve yaygın hak ihlalleri, hukuk devletine uygunmuş üzere sunulup, bu açıdan da açık bir çarpıtma yapılmaktadır. Doküman, Anayasa’nın daima olarak ihlal edilmesi olgusunu, çözümlenmesi gereken bir sorun olarak işlememiştir.
‘İVEDİ ADIMLARIN ATILMAMASININ BAHANESİ’
NİYET EVRAKI: belirtildiğı Mayıs 2019’dan itibaren geçen yaklaşık iki yıllık müddet, esasen kapsamı itibariyle de gerçek bir yargı ıslahatı iradesini yansıtmayan YRSB’de adil yargılanmayla ilgili belirlenen hedef ve maksatlarla ilgili olarak gerçek manada çabucak hiç bir adımın atılmadığını göstermektedir. Bu vakit zarfında ihdas edilen 7188 sayılı Kanun, adil yargılamayla ilgili yasal düzenleme kaynaklı sıkıntıların aşılması iradesinin bulunmadığını teyit etmiştir. Geçen mühlet zarfında, ne yargı bağımsızlığını sağlama konusunda ilerleme sağlanmış ne de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları doğrultusunda gerekli yasal adımlar atılmıştır. 2021 Mart’ında açıklanan İnsan Hakları Hareket Planı (İHEP) ise, yargı bağımsızlığı ve adil yargılanma hakkıyla ilgili olarak kanun seviyesinde tez biçimde atılması gereken adımların ısrarla atılmadığı şartlarda, geleceğe yönelik bir ‘niyet açıklaması’ olmaktan öteye gidememektedir. Siyasi iktidar için daima olarak gelecekte yapılacak reformlardan bahsetmek, ortasında bulunulan günde atılması gereken hızlı adımların atılmamasının mazereti olarak kullanılmaktadır.
ADİL YARGILANMA YASASI: Partimizin daveti ile TBMM’de temsil edilen dört siyasal partinin ve 20 sivil toplum örgütünün iştiraki ile 2019 yazında ‘adil yargılanma hakkı’ ışığında hazırladığımız 14 yasa teklifinin 12’si, barolardan, sendikalara ve hukuk örgütlerine biroldukca öznenin iştirak sağladığı çalışmalar sonucunda hazırlanmış, gerçek manada yargı ıslahatı ve insan haklarına ait yasa teklifleri açısından öncü adım olarak görülmelidir. Asıl amaç, kod niteliğinde bir ‘adil yargılanma yasası’ hazırlamak olmalıdır. Lakin, tek maddede düzenleme, daha uzun soluklu ve kapsayıcı bir çalışmayı gerekli kıldığından, teklifler paketi, ‘adil yargılanma hakkı yasası’na giden yolu açan ve kolaylaştıran hazırlık çalışması ve kayda bedel bir birikim olarak görülebilir.
ZİHNİYET DEĞİŞİKLİĞİ GEREKLİ: Hukuk devleti ve hukuk toplumu, lakin bu erekte, bilgi, şuur ve inançla kurulabilir. Bu mevzuda, evvela misyon ve sorumluluk, husus 11 gereği, Anayasa’nın direkt muhatabı kurum, organ ve bireylere düşmektedir. Bu niçinle, hukuk devleti için, evvela Anayasa’nın direkt muhatabı olan organlar, hukuka inanmalıdır. Hukuk kuralları, demokratik siyasetle üretilir ve yürürlüğe konur; yönetici pozisyonda olan siyasetçiler de, hukuka hürmet göstermekle yükümlüdür. Bu hukuk şuuru ve inancı oluşmadığı sürece, yürürlüğe konulan kurallar, demokratik hukuk devleti ve “adil yargılanma hakkı” gereklerini karşılasa da, uygulamada beklenen sonuçları yaratamazlar. Bu niçinle, yargı ıslahatı üzerinde çalışırken zihniyet değişikliği üzerinde çalışma gereği de ihmal edilmemelidir. Hukuk ve anayasa bilgisi, bütün yurttaşlar için yaşamsal olduğu üzere, bir daha evvela yöneticiler için vazgeçilmezdir. Hukuk ve anayasa bilgisinin yaşamsal özelliği, hukuk-devlet-anayasa üçlüsünde somutlaştırılabilir.
GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM: Adil yargılanma hakkı ve onunla ilintili hak ve özgürlüklerle ilgili olarak, bu husustaki milletlerarası standartların da dikkate alınmasıyla oluşturulan kanun tekliflerimiz, demokratik hukuk devletinin tesisini, temel hak ve özgürlükler boyutu açısından gerçekleştirmeye de hizmet edecektir. Fakat, kuşkusuz ki bu adımı tamamlayacak bir daha sonraki adım, işbu kanun tekliflerinin konusu olmamakla birlikte, siyasi rejimin, demokrasiyle bağdaşacak istikamette, güçlendirilmiş parlamenter sisteme dönüştürülmesidir.”
“Hak, Hukuk, Adalet Islahat Paketi” kapsamında değişiklik yapılacak kanun teklifleri ve unsur sayıları şu biçimde:
1. Yargıçlar ve Savcılar Kanununun Değiştirilmesine Dair Kanun Teklifi
26/2/1983 tarihindeki ve 2802 sayılı Yargıçlar ve Savcılar Kanunu
13 unsur
2. Adil Yargılanma Hakkı Prensipleri Yeterince Ceza Muhakemesi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
4/12/2004 tarihindeki ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
69 unsur
3. Mahpus Haysiyeti ve Hakları Işığında Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
13/12/2004 tarihindeki ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanunu
32 unsur
4. Adil Yargılanma Hakkı Çerçevesinde Avukatlık Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
19/3/1969 tarihindeki ve 1163 sayılı Avukatlık Kanunu
10 husus
5. Devlet Memurları Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
14/7/1965 tarihindeki ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu6 husus
6. Türk Ceza Kanununda Niyet ve Söz Özgürlüğünü Güvenceleyen Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
26/9/2004 tarihindeki ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
8 unsur
7. Terörle Uğraş Kanununda Fikir ve Söz Özgürlüğünü Güvenceleyen Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
12/4/1991 tarihindeki ve 3713 sayılı Terörle Çaba Kanunu
5 husus
8. OHAL Kanun Kararında Kararnameleriyle Kamu vazifesinden İhraç Edilmiş Olup 14 Temmuz 2018 Tarihine Kadar yahut Bu Tarihten daha sonra Haklarında Soruşturma yahut Kovuşturma Başlatılmamış Olanlar ile Haklarında Başlatılan Soruşturma ve Kovuşturma Süreçleri Lehlerine Sonuçlanan Kamu vazifelileri, Yargı Organı Çalışanı ve Öbür Kurum ve Teşkilat nazaranvlilerinin İadesine Ait Kanun Teklifi
11 unsur
9. İş Kanununda, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve İş Mahkemeleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
10/06/2003 tarihindeki ve 4857 sayılı İş Kanunu
22/6/2012 tarihindeki ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
25/10/2017 tarihindeki ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu
10 unsur
10. Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu
3 unsur
11. Basın Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
9/6/2004 tarihindeki ve 5187 sayılı Basın Kanunu
19 unsur
12. Vilayet Yönetimi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
10/6/1949 tarihindeki ve 5442 sayılı Vilayet Yönetimi Kanunu
3 husus
(DUVAR)
Birinci imzacılarının CHP Küme Başkanvekilleri Engin Altay, Özgür Özel, Engin Özkoç, CHP Hukuk Siyasetlerinden sorumlu Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, Anayasa Kurulu ismine İbrahim Kaboğlu, Adalet Komitesi ismine Zeynel Emre ve İnsan Hakları Kurulu ismine Sezgin Tanrıkulu’nun olduğu ve 12 kanunda değişiklik öngoren 12 başka kanun teklifi TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
“Hak, Hukuk, Adalet Islahat Paketi” olarak isimlendirilen ve toplam 189 husus içeren teklifler ile adil yargılanma hakkını ortadan kaldıran, zedeleyen ögeleri mevzuattan ayıklanması ve gerekli yeni kararları eklenmesi öngörülüyor. “Torba yasa” metodu yerine her kanunda öngörülen değişikliklerin, ilgili kanunda yapılması tercih edilirken, teklifler ile, “adil yargılanma hakkı, tabir özgürlüğü, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, hapishanelerdeki durum, OHAL hukukundan olağan hukuka geçiş” alanlarında tahliller öneriliyor. Tekliflerin öne sürülen sebebinde şu değerlendirmelere yer verildi:
‘MONOKRASİ GEÇERLİ OLDU’
AKP’NİN EVRAKI MESELELERİ GÖRMÜYOR: “AKP’nin, Mayıs 2019 tarihindeki Yargı Islahatı Stratejisi Dokümanı (YRSB) ve Mart 2021’de açıklanan İnsan Hakları Aksiyon Planı (İHEP), daima olarak geleceğe yönelik ‘niyet açıklamaları’ yapılıp, içi boş bir ıslahat söylemi tutturulurken; meselelerin üzerinin örtülmesi gayretinden öteye geçememiştir. Doküman; Türkiye’de yargının en büyük sorunu olarak görülmesi gereken, yargının yürütmeye bağımlı olması olgusunu gizlemektedir. Türkiye’de yargının en büyük sorunu, adil yargılamanın temelini oluşturan bağımsızlık ve tarafsızlık niteliklerine gerektiği biçimde sahip olmaması, değerli ölçüde, Cumhurbaşkanı’nın başkanlığını yaptığı Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) bir organı üzere faaliyet göstermesi, muhalefeti sindirmenin otoriter bir aracı olarak kullanılmasıdır. Kuşkusuz nazaranvlerini Anayasa’ya ve vicdanlarına bağlılıkla yapan, hiç bir kişi ya da topluluğun adamı olmadan nazaranv yapan hayli sayıda yargı işçisi de vardır. Fakat yargı ortasındaki çürümenin yaygınlığı da aşikâr bir gerçektir. 2017 Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesi ile, erkler ayrılığı yerine, yürütmeyi elinde tutan ‘tek kişi” üstünlüğü (monokrasi) geçerli olmuştur. Bu çerçevede, yargının, hukuku bu monokratik iktidarın lehine ve muhalefetin aleyhine eğip bükmesiyle ilgili bir hayli örnek bulunmaktadır. Evrak, Türkiye’deki insan hakkı ihlallerini yok saymak suretiyle, yanlış bir algı yaratmak çabasındadır. Dokümanda, 15 Temmuz darbe teşebbüsü daha sonrası ilan edilmiş olağanüstü hal (OHAL) kararı ortaya çıkan derin ve yaygın hak ihlalleri, hukuk devletine uygunmuş üzere sunulup, bu açıdan da açık bir çarpıtma yapılmaktadır. Doküman, Anayasa’nın daima olarak ihlal edilmesi olgusunu, çözümlenmesi gereken bir sorun olarak işlememiştir.
‘İVEDİ ADIMLARIN ATILMAMASININ BAHANESİ’
NİYET EVRAKI: belirtildiğı Mayıs 2019’dan itibaren geçen yaklaşık iki yıllık müddet, esasen kapsamı itibariyle de gerçek bir yargı ıslahatı iradesini yansıtmayan YRSB’de adil yargılanmayla ilgili belirlenen hedef ve maksatlarla ilgili olarak gerçek manada çabucak hiç bir adımın atılmadığını göstermektedir. Bu vakit zarfında ihdas edilen 7188 sayılı Kanun, adil yargılamayla ilgili yasal düzenleme kaynaklı sıkıntıların aşılması iradesinin bulunmadığını teyit etmiştir. Geçen mühlet zarfında, ne yargı bağımsızlığını sağlama konusunda ilerleme sağlanmış ne de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları doğrultusunda gerekli yasal adımlar atılmıştır. 2021 Mart’ında açıklanan İnsan Hakları Hareket Planı (İHEP) ise, yargı bağımsızlığı ve adil yargılanma hakkıyla ilgili olarak kanun seviyesinde tez biçimde atılması gereken adımların ısrarla atılmadığı şartlarda, geleceğe yönelik bir ‘niyet açıklaması’ olmaktan öteye gidememektedir. Siyasi iktidar için daima olarak gelecekte yapılacak reformlardan bahsetmek, ortasında bulunulan günde atılması gereken hızlı adımların atılmamasının mazereti olarak kullanılmaktadır.
ADİL YARGILANMA YASASI: Partimizin daveti ile TBMM’de temsil edilen dört siyasal partinin ve 20 sivil toplum örgütünün iştiraki ile 2019 yazında ‘adil yargılanma hakkı’ ışığında hazırladığımız 14 yasa teklifinin 12’si, barolardan, sendikalara ve hukuk örgütlerine biroldukca öznenin iştirak sağladığı çalışmalar sonucunda hazırlanmış, gerçek manada yargı ıslahatı ve insan haklarına ait yasa teklifleri açısından öncü adım olarak görülmelidir. Asıl amaç, kod niteliğinde bir ‘adil yargılanma yasası’ hazırlamak olmalıdır. Lakin, tek maddede düzenleme, daha uzun soluklu ve kapsayıcı bir çalışmayı gerekli kıldığından, teklifler paketi, ‘adil yargılanma hakkı yasası’na giden yolu açan ve kolaylaştıran hazırlık çalışması ve kayda bedel bir birikim olarak görülebilir.
ZİHNİYET DEĞİŞİKLİĞİ GEREKLİ: Hukuk devleti ve hukuk toplumu, lakin bu erekte, bilgi, şuur ve inançla kurulabilir. Bu mevzuda, evvela misyon ve sorumluluk, husus 11 gereği, Anayasa’nın direkt muhatabı kurum, organ ve bireylere düşmektedir. Bu niçinle, hukuk devleti için, evvela Anayasa’nın direkt muhatabı olan organlar, hukuka inanmalıdır. Hukuk kuralları, demokratik siyasetle üretilir ve yürürlüğe konur; yönetici pozisyonda olan siyasetçiler de, hukuka hürmet göstermekle yükümlüdür. Bu hukuk şuuru ve inancı oluşmadığı sürece, yürürlüğe konulan kurallar, demokratik hukuk devleti ve “adil yargılanma hakkı” gereklerini karşılasa da, uygulamada beklenen sonuçları yaratamazlar. Bu niçinle, yargı ıslahatı üzerinde çalışırken zihniyet değişikliği üzerinde çalışma gereği de ihmal edilmemelidir. Hukuk ve anayasa bilgisi, bütün yurttaşlar için yaşamsal olduğu üzere, bir daha evvela yöneticiler için vazgeçilmezdir. Hukuk ve anayasa bilgisinin yaşamsal özelliği, hukuk-devlet-anayasa üçlüsünde somutlaştırılabilir.
GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM: Adil yargılanma hakkı ve onunla ilintili hak ve özgürlüklerle ilgili olarak, bu husustaki milletlerarası standartların da dikkate alınmasıyla oluşturulan kanun tekliflerimiz, demokratik hukuk devletinin tesisini, temel hak ve özgürlükler boyutu açısından gerçekleştirmeye de hizmet edecektir. Fakat, kuşkusuz ki bu adımı tamamlayacak bir daha sonraki adım, işbu kanun tekliflerinin konusu olmamakla birlikte, siyasi rejimin, demokrasiyle bağdaşacak istikamette, güçlendirilmiş parlamenter sisteme dönüştürülmesidir.”
“Hak, Hukuk, Adalet Islahat Paketi” kapsamında değişiklik yapılacak kanun teklifleri ve unsur sayıları şu biçimde:
1. Yargıçlar ve Savcılar Kanununun Değiştirilmesine Dair Kanun Teklifi
26/2/1983 tarihindeki ve 2802 sayılı Yargıçlar ve Savcılar Kanunu
13 unsur
2. Adil Yargılanma Hakkı Prensipleri Yeterince Ceza Muhakemesi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
4/12/2004 tarihindeki ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
69 unsur
3. Mahpus Haysiyeti ve Hakları Işığında Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
13/12/2004 tarihindeki ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanunu
32 unsur
4. Adil Yargılanma Hakkı Çerçevesinde Avukatlık Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
19/3/1969 tarihindeki ve 1163 sayılı Avukatlık Kanunu
10 husus
5. Devlet Memurları Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
14/7/1965 tarihindeki ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu6 husus
6. Türk Ceza Kanununda Niyet ve Söz Özgürlüğünü Güvenceleyen Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
26/9/2004 tarihindeki ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
8 unsur
7. Terörle Uğraş Kanununda Fikir ve Söz Özgürlüğünü Güvenceleyen Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
12/4/1991 tarihindeki ve 3713 sayılı Terörle Çaba Kanunu
5 husus
8. OHAL Kanun Kararında Kararnameleriyle Kamu vazifesinden İhraç Edilmiş Olup 14 Temmuz 2018 Tarihine Kadar yahut Bu Tarihten daha sonra Haklarında Soruşturma yahut Kovuşturma Başlatılmamış Olanlar ile Haklarında Başlatılan Soruşturma ve Kovuşturma Süreçleri Lehlerine Sonuçlanan Kamu vazifelileri, Yargı Organı Çalışanı ve Öbür Kurum ve Teşkilat nazaranvlilerinin İadesine Ait Kanun Teklifi
11 unsur
9. İş Kanununda, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve İş Mahkemeleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
10/06/2003 tarihindeki ve 4857 sayılı İş Kanunu
22/6/2012 tarihindeki ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
25/10/2017 tarihindeki ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu
10 unsur
10. Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu
3 unsur
11. Basın Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
9/6/2004 tarihindeki ve 5187 sayılı Basın Kanunu
19 unsur
12. Vilayet Yönetimi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
10/6/1949 tarihindeki ve 5442 sayılı Vilayet Yönetimi Kanunu
3 husus
(DUVAR)