kunteper
Member
ANKARA – Cumhur İttifakı partilerinin ‘erken seçim yok’ açıklamalarına göre 18 Haziran 2023’te yapılacak seçimlere 9 ay 7 gün kaldı. Adayı ve ittifak yapısı muhakkak olan AK Parti ve MHP alanlara inerken muhalefetin ne yapacağına dair birfazlaca soru işareti bulunuyor. Ekim ayı başında ikinci çeşit görüşmelerine başlayacak Altılı Masa’nın önünde Türkiye’yi nasıl yöneteceklerini ortaya koyan geçiş süreci yol haritası, ortak aday ve seçim ittifakından oluşan 3 kritik başlık bulunuyor.
Altılı Masa’nın seçimleri kazanması durumunda Türkiye’yi nasıl yöneteceğini içeren geçiş süreci yol haritası üzerinde partilerin çalışmaları tamamlanmak üzere. “Cumhurbaşkanı hangi yetkileri kullanacak, hangi yetkileri nasıl devredecek, atamaları kim nasıl belirleyecek, ortak idare nasıl olacak” üzere biroldukça soruya karşılık arayan bu çalışmanın, önderlerin bundan daha sonraki toplantılarında netleştirmesi bekleniyor.
LİDERLERİN YER ALACAĞI DAR KABİNE
Altılı Masa’da yer alan her siyasi parti bu konularda farklı senaryolar üzerinde çalışıyor. Lakin üzerinde en hayli konuşulan senaryo başkanların ortasında yer aldığı kabine haricinde bir konseyin oluşturulması. 6 önderden birinin Cumhurbaşkanı olması durumunda başka başkanların -milletvekili olmayı düşünmedikleri takdirde- Cumhurbaşkanı Yardımcısı olabileceği söz ediliyor. Cumhurbaşkanının başkanlık edeceği bu dar şurada daha evvelki parlamenter sistemdeki başbakan yardımcılığında olduğu üzere her Cumhurbaşkanı Yardımcısına çeşitli yetki alanları tanınacak. Bu nazaranv alanı ve yetkilerin de önderlerin partilerinin oy oranına bakılırsa şekillenebileceği kaydediliyor. Heyet Merkez Bankası üzere kritik kurumlara atamalar ve bir daha kıymetli konularda alınacak kararlarda kelam sahibi olacak. Ortak idare için oluşturulacak bu konseyin “Cumhurbaşkanlığı Kurulu” ya da “dar kabine” olarak nitelenebileceği tabir ediliyor.
CUMHURBAŞKANI ANAYASAYA NAZARAN KİMİ YETKİLERİNİ DEVREDEBİLİR
Peki mevcut anayasa buna imkan veriyor mu? Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı 1 No’lu Kararnamesi’nde Yürütme ytesirinin Cumhurbaşkanına ilişkin olduğu kaydedilirken “Cumhurbaşkanı, yetkilerinden bir kısmını gerektiğinde sonlarını yazılı olarak belirterek astlarına devredebilir. Lakin devrettiği yetkiyi, gerek gördüğünde kendisi de direkt kullanabilir” deniyor. Bu çerçevede çıkarılacak bir kararname ile kimi yetkilendirmelerde zahmet yaşanmayacağı kaydediliyor. Kritik atamalarda oluşturulacak şuranın görüşü ve imzasına başvurulurken kimi atamalarda ise yalnızca ilgili Cumhurbaşkanı Yardımcısı ya da bakanın onayının aranabileceği de kaydediliyor.
CUMHURBAŞKANI ADAYI VE BAŞKANLAR PROTOKOL İMZALAYACAK
Hazırlıkları süren geçiş süreci yol haritasında başkanlar mutabık kalırsa ortak Cumhurbaşkanı adayı belirlenecek. Aday ve başkanlar geçiş sürecinde nasıl bir idare sergileyeceklerini, iktisattan dış siyasete birinci etapta atacakları adımları ve parlamenter sisteme geçiş süreci takvimini içeren bir protokole imza atarak bunu kamuoyuna da ilan edecek. Seçimleri kazanmaları durumunda çıkarılacak birinci kararnameler de varılan uzlaşma doğrultusunda seçim öncesinde hazırlanmış olacak.
Geçiş süreci çalışan kurmaylar “Tek adam sistemi” olarak nitelendirdikleri bu sistemin karşısında geçiş süreci bitene kadar “ortak yönetim” vaadiyle yola çıktıklarının altını çizerken “Türkiye birinci kez bu biçimde bir müddetç yaşıyor. 6 farklı görüşte parti var. Seçim öncesi, seçim süreci ve daha sonrasını konuşuyoruz. Altılı Masa bir takım hareketi olmak zorunda. Bir sistem değişikliği vaat ediyoruz. O niçinle seçimdilk evvel de yalnızca Cumhurbaşkanı adayını değil, takımını da büyük ölçüde açıklamak durumundayız. Seçim takvimi belirtildiğında kamuoyu yalnızca adayın ismini değil birlikte hareket edeceği isimleri de öğrenecek” değerlendirmesini yaptı.
BAKANLAR HEYETİ MECLİS ARİTMETİĞİNE NAZARAN BELİRLENECEK
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde yürütme yetkisine sahip olan Cumhurbaşkanı istediği isimlerden bir kabine oluşturabiliyor. Muhalefetin geçiş sürecinde de bu biçimde bir kabine bir daha yer alacak. Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcılarının da yer alacağı “geniş kabine”deki bakanların belirlenmesinde ise seçimlerden daha sonra oluşan Meclis aritmetiğinin belirleyici olacağı tabir ediliyor. Yani Altılı Masa’daki partilerin Meclis’teki oy oranına göre verecekleri bakan sayısı aşikâr olacak. Lakin bakanlar Meclis aritmetiğine göre belirleneceği için isimleri seçimden daha sonra muhakkak olacak.
BÜROKRAT LİSTESİ ÇALIŞILIYOR
Geçiş süreci çalışması kapsamında partiler seçimden daha sonra atamaları yapılmak üzere bürokrat listesi de çalışmaya başladı. Altılı Masa kurmayları hazırlanan bu listelerin katiyen “parti-partili listesi” olmadığını belirtirken yalnızca kurumlarda liyakat sahibi bireylerin tespit edilmeye çalışıldığına dikkat çekti. Partilerin kendi mutfaklarında yaptıkları bu çalışmanın ondan sonrasında 6 parti ile bir arada ele alınması bekleniyor.
CUMHURBAŞKANI ADAYI İÇİN EN ERKEN ARALIK SONU İŞARET EDİLİYOR
Altılı Masa’nın ortak Cumhurbaşkanı adayının kim olacağı sorusunun kısa müddette karşılık bulması beklenmiyor. Önderler seçim takvimi açıklanmadan adayın aşikâr olmayacağını ilan ederken en erken tarih olarak aralık ayı sonu konuşuluyor. Cumhurbaşkanı adayı için son günlerde en çok konuşulan isim CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu. “İktidarın Kılıçdaroğlu’nun aday olmasını istediği” yorumlarına parti kurmayları, “AK Parti Kılıçdaroğlu’nu istiyor olsa seslerini çıkarmaz, gaye yapmazlardı. Bu görüşün bilakis Kılıçdaroğlu’nu istemediklerini düşünüyoruz. Hakkında ne söyleyecekler, ne argümanda bulunacaklar?” değerlendirmesi yapıyor. Kılıçdaroğlu’nun Altılı Masa’da Cumhurbaşkanı adaylığı için belirtilen “uzlaşmacı, özgürlükçü, demokratik kıymetleri içselleştirmiş, milletin tamamını kucaklayan, siyasi ahlak unsurlarını benimseyen, liyakat sahibi” kriterlerini karşıladığını belirten CHP’li bir kurmay “Kılıçdaroğlu aday şayet olmazsa bunun öne sürülen nedeni ne olacak? Tüm anketlerde çıkıyor. Alevi olması üzerinden aday olmaması üzere bir durum Türkiye’yi de demokrasiyi de bitirir” diyor.
İTTİFAK SÜRECİ: PARTİLER PAZARLIK GÜCÜNÜ ARTIRMAYA ÇALIŞIYOR
Altılı Masa’nın birlikte yönetme programı ve aday kadar kıymetli bahis başlıklarından bir oburu de ittifak süreci. Altılı Masa’nın seçime nasıl bir kombinasyonla gideceği belirli değil. En hayli vilayet bazlı ittifak konuşuluyor. Bu kapsamda CHP ve ÂLÂ Parti listelerinin öbür 4 partiye açılması da kelam konusu olabilir. Cumhurbaşkanı adayını çıkaracak olan CHP’nin bilhassa listelerini açması gerektiği, bunun da hem listelerini açacağı partilerde tıpkı vakitte CHP ortasında yaratabileceği sıkıntılar açısından kriz üretmeye hamile olduğu kaydediliyor.
Altılı Masa’da partiler ortası yaşanan kimi tartışma ve restleşmelerin de bu milletvekili listelerinde pazarlık gücünü artırma ve oy tabanını genişletme maksadı taşıdığı yorumu yapılıyor. En son yaşanan “HDP’ye bakanlık” tartışmasında CHP’nin ret açıklamalarına rağmen ÂLÂ Parti’nin sert tavrı da iki parti içinde oy geçirgenliği ile bedellendiriliyor. Bilhassa Ege, Akdeniz ve Trakya’da iki parti tabanında oy geçişine dikkat çeken CHP’li bir kurmay, “CHP’li olup da HDP’ye aralıklı seçmene, “biz masadayız ancak CHP’den hayli farklıyız. Saraya muhalif olup HDP’den de rahatsız olan var ise buyursun bize gelsin iletisi var burada. Bir manada CHP seçmenine yelken açılıyor” yorumu yapıyor.
Altılı Masa’nın seçimleri kazanması durumunda Türkiye’yi nasıl yöneteceğini içeren geçiş süreci yol haritası üzerinde partilerin çalışmaları tamamlanmak üzere. “Cumhurbaşkanı hangi yetkileri kullanacak, hangi yetkileri nasıl devredecek, atamaları kim nasıl belirleyecek, ortak idare nasıl olacak” üzere biroldukça soruya karşılık arayan bu çalışmanın, önderlerin bundan daha sonraki toplantılarında netleştirmesi bekleniyor.
LİDERLERİN YER ALACAĞI DAR KABİNE
Altılı Masa’da yer alan her siyasi parti bu konularda farklı senaryolar üzerinde çalışıyor. Lakin üzerinde en hayli konuşulan senaryo başkanların ortasında yer aldığı kabine haricinde bir konseyin oluşturulması. 6 önderden birinin Cumhurbaşkanı olması durumunda başka başkanların -milletvekili olmayı düşünmedikleri takdirde- Cumhurbaşkanı Yardımcısı olabileceği söz ediliyor. Cumhurbaşkanının başkanlık edeceği bu dar şurada daha evvelki parlamenter sistemdeki başbakan yardımcılığında olduğu üzere her Cumhurbaşkanı Yardımcısına çeşitli yetki alanları tanınacak. Bu nazaranv alanı ve yetkilerin de önderlerin partilerinin oy oranına bakılırsa şekillenebileceği kaydediliyor. Heyet Merkez Bankası üzere kritik kurumlara atamalar ve bir daha kıymetli konularda alınacak kararlarda kelam sahibi olacak. Ortak idare için oluşturulacak bu konseyin “Cumhurbaşkanlığı Kurulu” ya da “dar kabine” olarak nitelenebileceği tabir ediliyor.
CUMHURBAŞKANI ANAYASAYA NAZARAN KİMİ YETKİLERİNİ DEVREDEBİLİR
Peki mevcut anayasa buna imkan veriyor mu? Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı 1 No’lu Kararnamesi’nde Yürütme ytesirinin Cumhurbaşkanına ilişkin olduğu kaydedilirken “Cumhurbaşkanı, yetkilerinden bir kısmını gerektiğinde sonlarını yazılı olarak belirterek astlarına devredebilir. Lakin devrettiği yetkiyi, gerek gördüğünde kendisi de direkt kullanabilir” deniyor. Bu çerçevede çıkarılacak bir kararname ile kimi yetkilendirmelerde zahmet yaşanmayacağı kaydediliyor. Kritik atamalarda oluşturulacak şuranın görüşü ve imzasına başvurulurken kimi atamalarda ise yalnızca ilgili Cumhurbaşkanı Yardımcısı ya da bakanın onayının aranabileceği de kaydediliyor.
CUMHURBAŞKANI ADAYI VE BAŞKANLAR PROTOKOL İMZALAYACAK
Hazırlıkları süren geçiş süreci yol haritasında başkanlar mutabık kalırsa ortak Cumhurbaşkanı adayı belirlenecek. Aday ve başkanlar geçiş sürecinde nasıl bir idare sergileyeceklerini, iktisattan dış siyasete birinci etapta atacakları adımları ve parlamenter sisteme geçiş süreci takvimini içeren bir protokole imza atarak bunu kamuoyuna da ilan edecek. Seçimleri kazanmaları durumunda çıkarılacak birinci kararnameler de varılan uzlaşma doğrultusunda seçim öncesinde hazırlanmış olacak.
Geçiş süreci çalışan kurmaylar “Tek adam sistemi” olarak nitelendirdikleri bu sistemin karşısında geçiş süreci bitene kadar “ortak yönetim” vaadiyle yola çıktıklarının altını çizerken “Türkiye birinci kez bu biçimde bir müddetç yaşıyor. 6 farklı görüşte parti var. Seçim öncesi, seçim süreci ve daha sonrasını konuşuyoruz. Altılı Masa bir takım hareketi olmak zorunda. Bir sistem değişikliği vaat ediyoruz. O niçinle seçimdilk evvel de yalnızca Cumhurbaşkanı adayını değil, takımını da büyük ölçüde açıklamak durumundayız. Seçim takvimi belirtildiğında kamuoyu yalnızca adayın ismini değil birlikte hareket edeceği isimleri de öğrenecek” değerlendirmesini yaptı.
BAKANLAR HEYETİ MECLİS ARİTMETİĞİNE NAZARAN BELİRLENECEK
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde yürütme yetkisine sahip olan Cumhurbaşkanı istediği isimlerden bir kabine oluşturabiliyor. Muhalefetin geçiş sürecinde de bu biçimde bir kabine bir daha yer alacak. Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcılarının da yer alacağı “geniş kabine”deki bakanların belirlenmesinde ise seçimlerden daha sonra oluşan Meclis aritmetiğinin belirleyici olacağı tabir ediliyor. Yani Altılı Masa’daki partilerin Meclis’teki oy oranına göre verecekleri bakan sayısı aşikâr olacak. Lakin bakanlar Meclis aritmetiğine göre belirleneceği için isimleri seçimden daha sonra muhakkak olacak.
BÜROKRAT LİSTESİ ÇALIŞILIYOR
Geçiş süreci çalışması kapsamında partiler seçimden daha sonra atamaları yapılmak üzere bürokrat listesi de çalışmaya başladı. Altılı Masa kurmayları hazırlanan bu listelerin katiyen “parti-partili listesi” olmadığını belirtirken yalnızca kurumlarda liyakat sahibi bireylerin tespit edilmeye çalışıldığına dikkat çekti. Partilerin kendi mutfaklarında yaptıkları bu çalışmanın ondan sonrasında 6 parti ile bir arada ele alınması bekleniyor.
CUMHURBAŞKANI ADAYI İÇİN EN ERKEN ARALIK SONU İŞARET EDİLİYOR
Altılı Masa’nın ortak Cumhurbaşkanı adayının kim olacağı sorusunun kısa müddette karşılık bulması beklenmiyor. Önderler seçim takvimi açıklanmadan adayın aşikâr olmayacağını ilan ederken en erken tarih olarak aralık ayı sonu konuşuluyor. Cumhurbaşkanı adayı için son günlerde en çok konuşulan isim CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu. “İktidarın Kılıçdaroğlu’nun aday olmasını istediği” yorumlarına parti kurmayları, “AK Parti Kılıçdaroğlu’nu istiyor olsa seslerini çıkarmaz, gaye yapmazlardı. Bu görüşün bilakis Kılıçdaroğlu’nu istemediklerini düşünüyoruz. Hakkında ne söyleyecekler, ne argümanda bulunacaklar?” değerlendirmesi yapıyor. Kılıçdaroğlu’nun Altılı Masa’da Cumhurbaşkanı adaylığı için belirtilen “uzlaşmacı, özgürlükçü, demokratik kıymetleri içselleştirmiş, milletin tamamını kucaklayan, siyasi ahlak unsurlarını benimseyen, liyakat sahibi” kriterlerini karşıladığını belirten CHP’li bir kurmay “Kılıçdaroğlu aday şayet olmazsa bunun öne sürülen nedeni ne olacak? Tüm anketlerde çıkıyor. Alevi olması üzerinden aday olmaması üzere bir durum Türkiye’yi de demokrasiyi de bitirir” diyor.
İTTİFAK SÜRECİ: PARTİLER PAZARLIK GÜCÜNÜ ARTIRMAYA ÇALIŞIYOR
Altılı Masa’nın birlikte yönetme programı ve aday kadar kıymetli bahis başlıklarından bir oburu de ittifak süreci. Altılı Masa’nın seçime nasıl bir kombinasyonla gideceği belirli değil. En hayli vilayet bazlı ittifak konuşuluyor. Bu kapsamda CHP ve ÂLÂ Parti listelerinin öbür 4 partiye açılması da kelam konusu olabilir. Cumhurbaşkanı adayını çıkaracak olan CHP’nin bilhassa listelerini açması gerektiği, bunun da hem listelerini açacağı partilerde tıpkı vakitte CHP ortasında yaratabileceği sıkıntılar açısından kriz üretmeye hamile olduğu kaydediliyor.
Altılı Masa’da partiler ortası yaşanan kimi tartışma ve restleşmelerin de bu milletvekili listelerinde pazarlık gücünü artırma ve oy tabanını genişletme maksadı taşıdığı yorumu yapılıyor. En son yaşanan “HDP’ye bakanlık” tartışmasında CHP’nin ret açıklamalarına rağmen ÂLÂ Parti’nin sert tavrı da iki parti içinde oy geçirgenliği ile bedellendiriliyor. Bilhassa Ege, Akdeniz ve Trakya’da iki parti tabanında oy geçişine dikkat çeken CHP’li bir kurmay, “CHP’li olup da HDP’ye aralıklı seçmene, “biz masadayız ancak CHP’den hayli farklıyız. Saraya muhalif olup HDP’den de rahatsız olan var ise buyursun bize gelsin iletisi var burada. Bir manada CHP seçmenine yelken açılıyor” yorumu yapıyor.