kunteper
Member
İzmir’de gerçekleşen Bayan Oyunları Şenliği Memleketler arası Bayan Sempozyumuna konuşmacı olarak katılan Afgan’lı aktivist Valvala Jalal’ın konuşmaları İzmir’e damgasını vurdu.
“Atatürk üzere bir öndere hiç bir vakit sahip olamadık, 20 yıllık uğraşımız iki ayda karanlığa gömüldü” diyen Jalal, sempozyum daha sonrası Odatv’ye konuştu.
Valvala Jalal Afganistan’da “KADIN” olma konusunda 20 yıl boyunca verilen çabanın iki ay içerisinde karanlığa gömülmüş olmasının nasıl sıkıntı olduğunu anlattı.
Valvala Jalal‘ın anne ve babası diplomat. Eşinin annesi kültür bakanı, babası ise Afganistan Anayasa mahkemesi lideriymiş Taliban idaresi ele alıncaya kadar.
Valvala Jalal’a röportaja başlamadan evvel isminin manasını soruyorum, bakın nasıl cevaplıyor;
V.J: 15 Temmuz 1992’de Afganistan’ın Sovyetler Birliği’nin İslamcı Mücahitlere karşı verdiği gayret sırasında dünya gelmişim. Ülkede iç savaş var, her taraftan roket ve mermi yağıyor. Annem doğuma girerken bir tane hekim bile yokmuş, annem hemşirelerin sayesinde doğum yapıyor. Ben dünyaya geliyorum. Ailem ülkenin o an ki durumundan da yola çıkarak adımı Valvala koyuyor. (Velvele) manası gürültü patırdı demek diyor.
V.J.: Orta Asya’daki tüm bayanların yazgısı ortak galiba, biz bayanlar doğduğumuz günden beri bayan olmanın zorluğunu yaşarken bir de hakkımızı, hukukumuzu korumak,eğitim ömrümüzü bile savaşarak elde etmek zorunda kalıyoruz.
KIZ ÇOCUĞUNUN OKULA GİTMESİNİ BIRAKIN DIŞARIDA ÖZGÜRCE OYUN BİLE OYNAYAMIYORDUK
V.J: Birinci ve ikinci sınıf dönemim 20 yıl evvelki Taliban devrine denk geldi. Yani kız çocuklarının okula gidemediği bir periyottu. Üçüncü sınıfta ilkokula başlayabildim. Okula gitmeyi bırakın, kız çocukları başı açık özgür bir biçimde gezme hakkına sahip değildi. Bir erkek çocuğunun sahip olduğu hiç bir özgürlüğe kız çocuğu Afganistan’da sahip değildi. Kız çocuğu olarak dışarıda özgürce oyun bile oynayamıyorduk bırakın okula gitmeyi… Savaş devrinde Taliban idaresi ele alınca Afganistan’daki bütün devlet memurları politik, ekonomik sebeplerle ve aslında savaştan kaçmak için köylerine gidiyorlar. Ben 6 yaşına gelince ailem beni Afganistan’ın başşehri Kabile halamın yanına gönderdiler, okuma yazma öğrenebilmem için…
BAYAN ÖĞRETMENLER KIZ ÖĞRENCİLERE KAPALI GİZLİ EĞİTİM VERİYORDU
V.J: Biz kız çocukları sabahları bayan olan öğretmenlerimizin bâtın bir biçimde bizlere verdikleri eğitimle okumayı yazmayı öğrendik. Sabahları okula giderken hiç çantamız olmadı. Çantamızın içerisinde kalemimiz kitabımız hiç olamadı. Kaygıdan poşet içerisine bile koyamazdık. Taliban bakılırsavlileri görür de anlar diye nereye gittiğimizi, kalemimizi defterimizi poşete bile koyamazdık. Yaz kış hırka giyiyorduk kitabımızı, kalemimizi hırkanın içerisine saklıyorduk, bir harf öğrenebilmek için… Çocukluk çağım maalesef bu biçimde geçti… Bugün benim yaşımda olan ve benden büyük olan her Afganistanlı hanımın çocukluluğu bu biçimde geçti.
2001 Hamid Karzai devri başladığında artık o kadar geriye gitmişti ki Afganistan, kültür değişimi o kadar işlemişti kihalka, kız çocuklarını okula göndermek istemediler. 10 ve 19 yaş aralığındaki kız çocukları evlendirildi.
TALİBAN İDARESİNDE CEZA SİSTEMİ: BAYAN MAHALLENİN ORTASINA ÇIKARILIR İBRET OLSUN DİYE
V.J: Taliban idaresinde bayanlar BURKA giymek zorundaydı. Ayak başparmağı dahi gözükmemeliydi. (Burka, her taraftan kapalı, giyenin önünü görmesi için yüz kısmı kafesli çarşaftır. Taliban idaresi vaktinde Afganistan’da giyilmesi zarurî hale getirilmiştir). Ceza sistemi sıklıkla bayanlara yönelikti. Örneğin yüz kısmı açıksa, hanımın yüzü görünüyorsa bunun cezası kırbaç. Rastgele bir canlıya ziyan geldiğinde yani bir hayvana bile vurulduğunda insanın içi sızlar değil mi? Maalesef Taliban idaresi epeyce özür diliyorum fakat KADIN’a hayvan gözüyle bile bakmıyordu.
Burka giydiğinde yüzü açık olduğu için, ayakları gözüktüğü için onlara bakılırsa zina olarak görülmesi, palavra söylemenin de ceza ile karşılık bulması kararı ve buna benzeri her şeyde bayan mahallenin ortasına çıkarılır ve başka bayanlara ibret olsun diye taşlanır. Sopalarla dövülür. Ceza sistemleri bu biçimdeydi. Şu anki Taliban idaresi 15 Ağustos 2021’de idaresi tekrar ele aldılar ve bayan hakları için olumlu şeyler söylüyorlar, İslam dininin bayana verdiği tüm hakları sağlayacaklarını söylüyorlar. Ölçülü bildiriler veriyorlar bayanlar üzerinden tüm dünyaya lakin daha çabucak hemen ortada bir şey yok.
TALİBANSIZ 20 YILLIK AFGANİSTAN
V.J: Talibansız Afganistan hem bayan olarak hem erkek olarak süper bir ilerleme kaydetmişti.
Bayanlar okumaya, çalışmaya o kadar büyük uğraş gösteriyordu ki, mesela Avrupa’daki bayanlar eğitim için ne kadar istekliyse, Afgan bayanları da o kadar istekliydi. Okuyamamış bayanlar İngilizce eğitim, el sanatları eğitimleri alıyorlardı. Büyük çabalar veriliyordu eğitim ve gelişim için…
KIZ ÇOCUKLARI KÜÇÜK YAŞTA EVLENDİRİLİYOR
V.J: Ne kadar gerçek bilmiyorum şu anki durumdan kelam ediyorum, televizyonlardan gördüklerimiz ve aldığımız duyumlar sonucunda Taliban Afganistan’da birtakım kentleri ele almaya başlayınca, 12 yaşından büyük ve 45 yaşın altındaki kız çocukları ve dul olan bayanları, Taliban militanlarının nikahına almak istediklerini mahalle, köy muhtarlarına ve camii hocalarına teklif etmişler ve bu yaş aralığı bayanlar ve kızların ayrıntılarının kendilerine verilmesini istemişler. Zira Taliban Militanları ile nikâhlanacakları söylenmiş ve bu durumun o kızlar ve bayanlar için büyük baht olduğunu söylemişler. Şu an için bu biçimde söylentiler var maalesef.
Şu an Taliban Afganistan’da idaresi ele alalı 2 ay oldu. İdareye geldikten daha sonra şöyleki bir telaffuzları vardı: “Evet biz yeni bir devlet, hükümet kuracağız. Bütün Afganistan bütün etnik kümeleri içeren devlet memurları olacak” dediler. Lakin şu an kurdukları hükümette yalnızca kendi militanları yer aldı.
AFGANİSTAN’LI BİR BAYAN OLARAK TÜRKİYE’DEKİ BAYANLARA NE SÖYLEMEK İSTERSİNİZ
V.J: Türk bayanlarına şunu söylemek isterim: 98 yıldır onlara verilmiş süper haklar var. Bu haklara sahip oldukları için epey şanslılar. Bunun pahasını bilmelerini ve korumak için ellerinden gelen her şeyi yapmaları gerektiğini söyleyebilirim. Zira hanımın hakkı, hukuku elinden alınınca hanımın bir manası kalmıyor. Biz bayanlar kendi ayaklarımız üzerinde durabilmeli ve hakkımıza, hukukumuza sahip çıkmalıyız.
GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
V.J: Çok büyük bir hayranlık duyuyorum. Türkler için harika şeyler başarmış bir başkan. Çocukluğumdan beri düşünürüm bunu, ATATÜRK bizim önderimiz olsaydı Afganistan’da neler olurdu? Bugün nasıl bir hayatımız olurdu? Biz Afgan bayanları nelere sahip olurduk ve neler başarırdık biliyor musunuz bunun hayali bile epey hoş.
Gamze İşler
“Atatürk üzere bir öndere hiç bir vakit sahip olamadık, 20 yıllık uğraşımız iki ayda karanlığa gömüldü” diyen Jalal, sempozyum daha sonrası Odatv’ye konuştu.
Valvala Jalal Afganistan’da “KADIN” olma konusunda 20 yıl boyunca verilen çabanın iki ay içerisinde karanlığa gömülmüş olmasının nasıl sıkıntı olduğunu anlattı.
Valvala Jalal‘ın anne ve babası diplomat. Eşinin annesi kültür bakanı, babası ise Afganistan Anayasa mahkemesi lideriymiş Taliban idaresi ele alıncaya kadar.
Valvala Jalal’a röportaja başlamadan evvel isminin manasını soruyorum, bakın nasıl cevaplıyor;
V.J: 15 Temmuz 1992’de Afganistan’ın Sovyetler Birliği’nin İslamcı Mücahitlere karşı verdiği gayret sırasında dünya gelmişim. Ülkede iç savaş var, her taraftan roket ve mermi yağıyor. Annem doğuma girerken bir tane hekim bile yokmuş, annem hemşirelerin sayesinde doğum yapıyor. Ben dünyaya geliyorum. Ailem ülkenin o an ki durumundan da yola çıkarak adımı Valvala koyuyor. (Velvele) manası gürültü patırdı demek diyor.
V.J.: Orta Asya’daki tüm bayanların yazgısı ortak galiba, biz bayanlar doğduğumuz günden beri bayan olmanın zorluğunu yaşarken bir de hakkımızı, hukukumuzu korumak,eğitim ömrümüzü bile savaşarak elde etmek zorunda kalıyoruz.
KIZ ÇOCUĞUNUN OKULA GİTMESİNİ BIRAKIN DIŞARIDA ÖZGÜRCE OYUN BİLE OYNAYAMIYORDUK
V.J: Birinci ve ikinci sınıf dönemim 20 yıl evvelki Taliban devrine denk geldi. Yani kız çocuklarının okula gidemediği bir periyottu. Üçüncü sınıfta ilkokula başlayabildim. Okula gitmeyi bırakın, kız çocukları başı açık özgür bir biçimde gezme hakkına sahip değildi. Bir erkek çocuğunun sahip olduğu hiç bir özgürlüğe kız çocuğu Afganistan’da sahip değildi. Kız çocuğu olarak dışarıda özgürce oyun bile oynayamıyorduk bırakın okula gitmeyi… Savaş devrinde Taliban idaresi ele alınca Afganistan’daki bütün devlet memurları politik, ekonomik sebeplerle ve aslında savaştan kaçmak için köylerine gidiyorlar. Ben 6 yaşına gelince ailem beni Afganistan’ın başşehri Kabile halamın yanına gönderdiler, okuma yazma öğrenebilmem için…
BAYAN ÖĞRETMENLER KIZ ÖĞRENCİLERE KAPALI GİZLİ EĞİTİM VERİYORDU
V.J: Biz kız çocukları sabahları bayan olan öğretmenlerimizin bâtın bir biçimde bizlere verdikleri eğitimle okumayı yazmayı öğrendik. Sabahları okula giderken hiç çantamız olmadı. Çantamızın içerisinde kalemimiz kitabımız hiç olamadı. Kaygıdan poşet içerisine bile koyamazdık. Taliban bakılırsavlileri görür de anlar diye nereye gittiğimizi, kalemimizi defterimizi poşete bile koyamazdık. Yaz kış hırka giyiyorduk kitabımızı, kalemimizi hırkanın içerisine saklıyorduk, bir harf öğrenebilmek için… Çocukluk çağım maalesef bu biçimde geçti… Bugün benim yaşımda olan ve benden büyük olan her Afganistanlı hanımın çocukluluğu bu biçimde geçti.
2001 Hamid Karzai devri başladığında artık o kadar geriye gitmişti ki Afganistan, kültür değişimi o kadar işlemişti kihalka, kız çocuklarını okula göndermek istemediler. 10 ve 19 yaş aralığındaki kız çocukları evlendirildi.
TALİBAN İDARESİNDE CEZA SİSTEMİ: BAYAN MAHALLENİN ORTASINA ÇIKARILIR İBRET OLSUN DİYE
V.J: Taliban idaresinde bayanlar BURKA giymek zorundaydı. Ayak başparmağı dahi gözükmemeliydi. (Burka, her taraftan kapalı, giyenin önünü görmesi için yüz kısmı kafesli çarşaftır. Taliban idaresi vaktinde Afganistan’da giyilmesi zarurî hale getirilmiştir). Ceza sistemi sıklıkla bayanlara yönelikti. Örneğin yüz kısmı açıksa, hanımın yüzü görünüyorsa bunun cezası kırbaç. Rastgele bir canlıya ziyan geldiğinde yani bir hayvana bile vurulduğunda insanın içi sızlar değil mi? Maalesef Taliban idaresi epeyce özür diliyorum fakat KADIN’a hayvan gözüyle bile bakmıyordu.
Burka giydiğinde yüzü açık olduğu için, ayakları gözüktüğü için onlara bakılırsa zina olarak görülmesi, palavra söylemenin de ceza ile karşılık bulması kararı ve buna benzeri her şeyde bayan mahallenin ortasına çıkarılır ve başka bayanlara ibret olsun diye taşlanır. Sopalarla dövülür. Ceza sistemleri bu biçimdeydi. Şu anki Taliban idaresi 15 Ağustos 2021’de idaresi tekrar ele aldılar ve bayan hakları için olumlu şeyler söylüyorlar, İslam dininin bayana verdiği tüm hakları sağlayacaklarını söylüyorlar. Ölçülü bildiriler veriyorlar bayanlar üzerinden tüm dünyaya lakin daha çabucak hemen ortada bir şey yok.
TALİBANSIZ 20 YILLIK AFGANİSTAN
V.J: Talibansız Afganistan hem bayan olarak hem erkek olarak süper bir ilerleme kaydetmişti.
Bayanlar okumaya, çalışmaya o kadar büyük uğraş gösteriyordu ki, mesela Avrupa’daki bayanlar eğitim için ne kadar istekliyse, Afgan bayanları da o kadar istekliydi. Okuyamamış bayanlar İngilizce eğitim, el sanatları eğitimleri alıyorlardı. Büyük çabalar veriliyordu eğitim ve gelişim için…
KIZ ÇOCUKLARI KÜÇÜK YAŞTA EVLENDİRİLİYOR
V.J: Ne kadar gerçek bilmiyorum şu anki durumdan kelam ediyorum, televizyonlardan gördüklerimiz ve aldığımız duyumlar sonucunda Taliban Afganistan’da birtakım kentleri ele almaya başlayınca, 12 yaşından büyük ve 45 yaşın altındaki kız çocukları ve dul olan bayanları, Taliban militanlarının nikahına almak istediklerini mahalle, köy muhtarlarına ve camii hocalarına teklif etmişler ve bu yaş aralığı bayanlar ve kızların ayrıntılarının kendilerine verilmesini istemişler. Zira Taliban Militanları ile nikâhlanacakları söylenmiş ve bu durumun o kızlar ve bayanlar için büyük baht olduğunu söylemişler. Şu an için bu biçimde söylentiler var maalesef.
Şu an Taliban Afganistan’da idaresi ele alalı 2 ay oldu. İdareye geldikten daha sonra şöyleki bir telaffuzları vardı: “Evet biz yeni bir devlet, hükümet kuracağız. Bütün Afganistan bütün etnik kümeleri içeren devlet memurları olacak” dediler. Lakin şu an kurdukları hükümette yalnızca kendi militanları yer aldı.
AFGANİSTAN’LI BİR BAYAN OLARAK TÜRKİYE’DEKİ BAYANLARA NE SÖYLEMEK İSTERSİNİZ
V.J: Türk bayanlarına şunu söylemek isterim: 98 yıldır onlara verilmiş süper haklar var. Bu haklara sahip oldukları için epey şanslılar. Bunun pahasını bilmelerini ve korumak için ellerinden gelen her şeyi yapmaları gerektiğini söyleyebilirim. Zira hanımın hakkı, hukuku elinden alınınca hanımın bir manası kalmıyor. Biz bayanlar kendi ayaklarımız üzerinde durabilmeli ve hakkımıza, hukukumuza sahip çıkmalıyız.
GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
V.J: Çok büyük bir hayranlık duyuyorum. Türkler için harika şeyler başarmış bir başkan. Çocukluğumdan beri düşünürüm bunu, ATATÜRK bizim önderimiz olsaydı Afganistan’da neler olurdu? Bugün nasıl bir hayatımız olurdu? Biz Afgan bayanları nelere sahip olurduk ve neler başarırdık biliyor musunuz bunun hayali bile epey hoş.
Gamze İşler