kunteper
Member
Uzun müddettir sessizliğini koruyan 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Alman Radyosu ARD’nin İstanbul muhabiri Christian Buttkereit’in Türkiye’nin Avrupa Birliği ve Almanya ile alakaları hakkındaki sorularını yanıtladı. Söyleşinin tam metnini kendi internet sitesinde yayınlayan Abdullah Gül, AİHM kararlarının geciktirilmeden uygulanması gerektiğini söylemiş oldu.
Abdullah Gül’ün sorulara verdiği karşılıklar şöyleki:
Almanya Şansölyesi Merkel önümüzdeki hafta son kere bu sıfatıyla AB Zirvesi’ne katılacak ve bakılırsav müddeti sona erecek. 16 yıllık bir müddetyi tamamlıyor, siz Dışişleri Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı olarak Merkel’in müddetiyle kesişen bir başkansınız. Sayın Merkel ile misyon yapmak, birlikte çalışmak nasıldı? Ortak anılarınız yahut izlenimleriniz var mıdır?
Sizin de dediğiniz üzere Sayın Merkel’le geçmişte çeşitli vesilelerle biroldukça kere bir ortaya geldik. 2002 yılında iktidara geldikten daha sonra, evvel Başbakan, Dışişleri Bakanı ve Cumhurbaşkanı olarak kendisiyle resmi yahut gayrı-resmi toplantılarım oldu. Birbirimizi yakinen tanımış olduk. Sayın Merkel’i Avrupa’nın son periyottaki en değerli siyasetçisi ve önderi olarak görüyorum. Çok kıymetli ve başarılı bir siyasetçinin veda vaktinin geldiğine kanaat getirip nazaranvinden ayrılmasını takdirle karşılıyor, kıymetli buluyorum. Umarım artta bir boşluk oluşmaz, zira son on yıl ortasında Avrupa’da başkan eksikliğinin hissedildiği bir periyotta Merkel bütün Avrupa’ya liderlik yapmış değerli bir kişiselyetti.
Karşılaşmalarınızda birtakım anılarınız var mı?
Biroldukca ikili görüşmemiz oldu. Memleketler arası toplantılarda da bir ortaya gelip global sıkıntıları tartışma imkânımız oldu. Kendisini dürüst, samimi, ucuz popülist oyunlara ve hilelere girmeyen bir önder olarak gördüm. Bu manada farklılıklarımızı rahatlıkla konuşabildiğimiz, itimat iletilerini karşılıklı verebildiğimiz bir ilgi ortaya çıktı. Görüşmelerimiz daima olumlu bir atmosferde geçti. Kendisini bütün gerçekleri dikkate alan, realist, sakin düşünebilen, atılan adımların ilerisini düşünen, heyecan, öfke ve kinle hareket etmeyen bir başkan olarak gözlemledim.
Sayın Merkel ile irtibatta olduğunuz müddette Türkiye’nin AB üyesi olması için sizin de büyük bir uğraş ortasında olduğunuz bir müddetç vardı, ama Merkel Almanya’nın frene basacağını, üyelik yerine imtiyazlık iştirak teklifini ileri süreceğini savundu ve Türkiye’yi engelledi. Bu sizde küskünlük yahut Merkel’e karşı kızgınlık yarattı mı?
AB üyelik amacımız bütün Türkiye’nin ve siyasi partilerin ortak amacıydı. AB’ye tam üye olmanın maksadı da Türkiye’nin standartlarını her açıdan yükseltip, insan hakları konusunda ileri, kuvvetli iktisada sahip bir ülke olmaktı. Bu çerçeve içerisinde müzakerelere başladık. Muhafazakâr bir Alman siyasetçi olarak Merkel, Türkiye’nin üyeliği konusundaki görüşlerinin belirttiğiniz biçimde olduğunu söylemiş oldu, ama hem de milletlerarası bağlarda kıymetli bir prensip olan ahde vefayı da benimsediğini, Türkiye bütün koşulları yerine getirirse söyleyecek bir şeyi olmayacağını da lisana getirdi. Merkel, Sayın Sarkozy yahut öbür Avrupalı siyasetçiler üzere ikili bir oyun içerisinde olmadı.
Uzun müddettir Türkiye-AB bağları duraklama periyodu yaşıyor. Geriye dönük baktığınızda imtiyazlı iştirak teklifi önemli bir biçimde değerlendirilmeliydi, kabul edilmeliydi diyebiliyor musunuz?
Bizim AB ile ilgilerimiz her hâlükârda, nasıl olursa olsun AB’nin rastgele bir üyesi olmak emelini taşıyan bir bağlantı değildi. Bizim için en büyük emel, Türkiye’yi hukuk, demokrasi açısından AB standartlarını yakalamış, hayata geçirmiş bir ülke yapmaktı. Türkiye, Norveç, İngiltere üzere AB’ye üye olmayıp birebir standartlara sahip, kendini her açıdan geliştirmiş ve kendi halkını en geniş özgürlükler, demokratik haklarla buluşturmuş bir ülke de olabilirdi. AB’ye tam üyelik maksadımızın temel maksadı buydu. Avrupa Birliği üyeliği bu maksadımız için bir araçtı. AK Parti’yi kurarken, hükümet programlarını oluştururken siyasi görüşüm açısından en ehemmiyet verdiğim konu, çoğunluğu Müslüman olan Türkiye’nin ileri demokrasi ve insan hakları standartlarını yakaladığını dünyaya gösterebilmekti. Bunun Türkiye’yi güçlendireceğine, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan bir ülkenin yüksek demokrasi ile insan hakları standartlarına sahip olmasının da bütün İslam dünyası için de ilham kaynağı olacağına inanıyorduk.
Tam üyelik maksadından şu anda geriye kalan nedir?
Koşullar epey değişti. Hem Türkiye hem Avrupa değişti. Siyasi iradelerin epey farklı evvelari var.
Mevcut hükümetin tam üyelik amacı hala dillendiriliyor, öte yandan Avrupalı kimi komşularla tansiyonlara varan kimi uyuşmazlıklar kelam konusu. Türkiye’nin tam üyelik maksadı ne kadar samimi?
Natürel ki hükümet tam üyelik niyetini belirtiyor, bunun için uğraşıyor. Ancak bu noktaya gelinmesinde karşılıklı olarak kusurlar var. Hem AB’nin kusurları var tıpkı vakitte Türkiye’nin ortasında bulunduğu durum var. Bu durumun en büyük sebeplerinden birisi Kıbrıs sorunudur. Kıbrıs’ta 2004 yılında Annan Barış Planı Rumlar tarafınca reddedilip, Türkler tarafınca kabul edilmesine karşın Güney Kıbrıs’ın AB’ye üye kabul edilmesi büyük bir küsurdu. Bu üyelik, AB prensiplerine de karşıttı, zira hudut sorunlarını çözmeden bir ülkenin AB üyesi olması kelam konusu olamazdı. Bu ilkeyi AB göz arkası etti ve Güney Kıbrıs’ın tam üye yapılmasıyla Kıbrıs sorunu AB’nin içine taşındı. bu biçimdece bu sorun girift bir hale geldi. NATO 60. Yıl Zirvesi’nde bunun bir yanılgı olduğunu yineladığımda Sayın Merkel de bunun bir kusur olduğunu epey samimi bir biçimde her insanın ortasında kabul etti.
Bir Almanya ziyareti öncesinde bir Alman gazetesine verdiğiniz söyleşide sarf ettiğiniz “Türkiye, AB’yi tekrar şahlandırabilir. Türkiye tam üyelik amacından vazgeçmemelidir” sözünüz ile tam olarak ne demek istediniz? Ayrıntılandırabilir misiniz?
AB müktesebatını üstlenmiş bir Türkiye her açıdan farklı bir ülke olacaktı. Evvel bu biçimde bir Türkiye’yi hayal etmek gerekir. 80 milyonluk, yapılacak epeyce işi olan, Maastricht ve Kopenhag kriterlerini benimsemiş bir Türkiye fazlaca farklı olacaktı. bu biçimde bir ülkenin AB’ye katkısı da iktisat ve siyaset başta olmak üzere her açıdan fazlaca farklı olacaktı. bu biçimde bir Türkiye, AB için de vazgeçilmez bir bedel olacaktı. Ben vaktinde Sarkozy, Merkel ve başka önderlere müzakerelerin tamamlanmasının önünü kesmemelerini, Türkiye’nin fasılların hepsini üstlenmesi gerektiğini belirttim. Nihayetinde kurul Türkiye’nin bütün koşulları yerine getirdiğine kanaat getirirse, isterseniz referanduma gidin ve üyeliğimizi bir daha reddedin demiştim. Ancak inanıyordum ki bu biçimde bir Türkiye ile bütün Avrupa ülkeleri birlikte olmak isteyecekti. O devirde hükümetin ıslahat iradesi ve en güç fasılları bile üstlenmek konusunda isteği fazlaca kuvvetliydü. Başbakan Erdoğan’ı ve bütün kabine üyelerini Cumhurbaşkanı olarak fazlaca teşvik ediyordum. Islahat konusunda hükümetimiz kararlıydı. Ne yazık ki Sarkozy liderliğindeki Fransa ve Rumların fasılları dondurmaları, büyük bir hayal kırıklığı yarattı. Sayın Sarkozy ve Sayın Merkel’e AB hukuku ile ekonomik kurallarını uygulayan kuvvetli bir Türkiye’nin Avrupa şirketleri için de faydalı olduğunu, bu durumun Avrupa iktisadına fayda sağlayacağını söylemiştim. Çünkü Avrupa’da yeni yapacak yol, baraj, havalimanı yoktu, ama Türkiye hala büyük yatırımlara elverişli bir ülkeydi. Bunları söylemiş olduğimde Sayın Merkel anlayış gösteriyor ve ahde vefa prensibini vurguluyordu. Lakin, Sayın Sarkozy’nin muhakkak fasılları bloke etmesi, Rum-Yunan ekolünün gerisine sığınması biroldukca fırsatı geri çevirdi ve Türkiye’de bu durum reaksiyonla karşılandı.
Türkiye’yi hangi noktalarda yanılgılı görüyorsunuz?
AB’nin bu tutumunu görür görmez, TBMM üyelerine ve hükümete bir Cumhurbaşkanı olarak, AB müktesebatını kendi irademizle üstlenmemiz gerektiğini, reformcu niteliğimizi kaybetmeden çalışmaya devam etmemizin elzem olduğunu, bunun sonucunda güçlenecek Türkiye’nin AB için de daha cazip olacağını belirtmiştim. Kendi irademizle AB kurallarını fasıl fasıl iç mevzuatımıza yansıtmayı ve AB standartlarını yakalamayı beceremedik. Türkiye’nin noksanlığı da bu oldu. Vaktinde epeyce açık bir biçimde, basın toplantılarında da Türkiye’nin NATO üyesi olan, ama AB üyesi olmayan Norveç üzere olabileceğini, fasılların resmen açılıp kapanmasının sembolik olduğunu, değerli olan fasılların içeriğini bir ülkenin gerçekleştirmesi olduğunu söz etmiştim. Türkiye olarak neyi yapmamız gerektiğini biliyorduk. Bu iradeyi göstermemiz gerekiyordu, bu biçimdece Türkiye fazlaca kuvvetli bir ülke olacaktı. Bunu yapamadık.
Türkiye-AB sürecinin soğuduğu devirlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın rolünü nasıl görüyorsunuz? Yapan mı yoksa uzaklaşmaya katkı sağladı mı?
birlikte olduğumuz süreçte Sayın Erdoğan da kuvvetli bir biçimde AB sürecini destekledi.
Avrupa Birliği’ne tam üyelik gayesi şu anda da stratejik amaç olarak belirtiliyor. Türkiye bu bağlamda, AİHM kararlarına uyarak Kavala, Demirtaş’ı hür bırakmalı mı? Avrupa Kurulu bu kararlara uyulması yükümlülüğü olduğunu belirtiyor.
Türkiye, Avrupa Konseyi’nin kurucu ülkesi, AİHM’e hâkim veren bir ülke ve Avrupa İnsan Hakları Kontratını en erken onaylayan ülkelerden birisi. AİHS m. 46, mukavelenin taraflarının mutlaklaşan mahkeme kararlarına uyması gerektiğini belirtmektedir. Hatta, AK Parti hükümetinin birinci senelerında, 2004 yılında bir anayasa değişikliği yaptık. Bu değişiklik kararında, Anayasamızın 90. Hususu gereği temel insan hak ve özgürlüklerine ait milletlerarası mukaveleler kanunlarımızın üstünde tutulmaktadır, bunlarla ilgili Anayasa Mahkemesi’ne gidilememektedir. AİHS kararları anayasamız yeterince kanunlarımızın üstündedir, bu niçinle AİHM kararlarını uygulamak mecburiyetindeyiz.
AİHM’in birtakım kararlarına uymakta Türkiye direniyor. Bu Türkiye için bir imaj sorunu oluşturmuyor mu?
Bu hususta açıklamalarım var. AİHM kararlarını geciktirmeden uygulamak gerektiğini her vakit belirttim. Uzun milletvekilliği dönemimde 10 sene Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi’nde milletvekilliği yaptım, bu kapsamda AİHM’e hâkim seçtim, bu süreçleri epey yeterli bilen biriyim. Dışişleri bakanı olduğum periyotta, AİHM kararlarıyla ilgili birtakım tazminatları ödemek durumunda kalan biri olarak teknik kısmına da hâkim biriyim. Türkiye imajı açısından da elbet olumsuz bir durum, ama hepsinin bir müddetç içerisinde gerçekleşeceğini de kestirim ediyorum.
Sayın Wullf ile Türk-Alman dostluğu için epey gayret harcadınız. Mesut Özil’in Ulusal Takım’da olmasının ne kadar olumlu olduğunu lisana getirmiştiniz. Wullf da iki halkı birleştiren konuların ayrıştıran konulardan fazla olduğunu belirtmişti. Bugün Türk-Alman bağlantılarının limoni olduğu aşikâr, bunun niçini nedir?
Bugün Türk-Alman bağlantıları olması gereken düzeyde değil. Türk-Alman alakalarının epeyce özel olması gerekir, zira beş milyona yakın Türk Almanya’da yaşıyor, büyük bir kısmı Alman vatandaşı. Bundan yıllar daha sonra da Türk asıllı Alman vatandaşı olarak kalacak. Ortalarında fazlaca başarılı sanatkarlar, iş insanları, bilim insanları, atletler var. En son Biontech aşısını bulan Hasret Türeci ve Uğur Şahin nezdinde de bu durumu gördük. duyar duymaz hayli gurur duydum, çabucak arayıp tebrik ettim. Wulff’ın daveti üzerine gittiğim Almanya ziyaretimde onlarla tanışmıştım, aradığım için de epeyce memnun oldular. Bütün bunlar gurur verici. Karşılıklı çıkarlarımız, büyük ekonomik yatırımlar var. Türkiye’de her köyde bir Alman anısı var. Münasebetlerimiz halklar ortası bir münasebete dönüşmüştür. Bu niçinle iki ülke içinde kuvvetli bağlar için kıymetli bir yer bulunmaktadır. Ümit ederim ki ikili bağlarımız en kısa müddette dilek edilen düzeye gelir.
Şu anda sizce Türk-Alman münasebetlerinin dilek edilen düzeyde olmamasının niçini siyasetçiler mi?
Olağan ki siyasi iradelerden kaynaklanıyor. Nihayetinde iki ülke içindeki bir iklimi, atmosferi karşılıklı olarak siyasetçiler oluşturur. Türk-Alman halkının alakaları çok ağır, beş milyon Türk’ün 50-60 yıldır problemli durumlara karşın Alman toplumuna entegre olmuş bir biçimde yaşaması fazlaca değerli. Almanya’da her insanın gurur duyduğu Türk simalar var. Mesut bıraktı ancak İlkay ile Emre Can hala Alman Ulusal ekibinde oynuyor. Sinemacılar, iş insanları var. Cem Özdemir üzere bir vakit içinder Yeşiller Partisi’nin genel lideri olmuş siyasetçiler var. Karma evlilikler var. Bütün bunların hepsi sağlam bir taban oluşturuyor. Bu limoni bağlantı durumunun süreksiz olduğu kanaatindeyim. Türkiye ve Almanya’daki başkanlar bunun farkında. Sayın Merkel de bunun farkında olan ve popülist bir yaklaşım ortasında olmayan bir siyasetçi. Türk tarafı da Almanya’nın Türkiye için değerli bir ortak olduğunun farkında ve Sayın Cumhurbaşkanı da bu bağlantılara ehemmiyet veren bir siyasetçi. Umarım bağlantılarımız yenidendan eski yeterli düzeyine geri döner.
2016’da Türkiye’de bir darbe teşebbüsü oldu. Alman halkı ne olduğunu kavramakta çok zorlandı. Bu mühlet içerisinde kararnamelerle işten çıkartılan, tutuklanan binlerce insan oldu. Bu süreçte Türkiye kendini gereğince dünyaya ve bilhassa Almanya’ya anlatabildi mi? Türkiye’nin anlaşılamamasının niçini neydi?
Darbe teşebbüsü epeyce haince bir teşebbüstü. 300’e yakın vatandaşımız ömrünü kaybetti. Darbeciler uçaklarla kendi parlamentosunu ve polis teşkilatını bombaladı. 38 polisimiz şehit oldu. Büyük bir travma yaşandı. Avrupa ve dünyada ise bu travmanın anlaşılmadığı kanaatindeyim. bu biçimdelar, İngilizce bir gazeteye yazdığım makaleyle Türk hükümetine yönelik tenkitlerin olabileceğini, bu tenkitlerin biroldukça mevzuda haklı da olabileceğini, ama bunların hepsinin bir kenara bırakılması gerektiği ve demokrasi ile seçilmiş hükümetin gerisinde durulması gerektiğini bütün dünyaya haykırmıştım. Bu travma, biroldukca dostlarımız tarafınca tam anlaşılmayınca ve uzun bir suskunluk devri olunca Türkiye’de hükümet ve halk nezdinde Avrupa’ya ve muhakkak ülkelere karşı büyük bir güvensizlik oluştu.
Demokrasi ve seçilmiş hükümetin gerisinde durulması gerektiğini belirttiniz, öncesinde de belli yanılgılar yapıldığını söylemiş olduniz. Bu yanlışlar nedir?
Biroldukça ülke Türkiye’yi eleştiriyor. Türkiye’nin noksanlıkları olabilir. Ancak bu biçimde bir darbe teşebbüsü karşısında darbeyi lanetlemeleri ve hükümetin yanında durmaları gerekirdi, daha sonrasında tenkitlerini yenidendan sarf edebilirlerdi.
Darbe teşebbüsü öncesinde FETÖ’nün devletin çeşitli mevkilerine sızma sürecinin geçmişi bulunmaktaydı. İşin bu noktaya varabileceği kestirim edilebilir miydi?
Bu tip örgütlerin bir görünür, bir de görünmeyen yüzü bulunmaktadır. Bu örgütün, AK Parti iktidarı öncesinde de zımnî ve organize bir çalışma ortasında olduğu açıktır. Dini kisve altında olmaları ise fazlaca tehlikelidir. Dini kullanan bu örgüt ortasında beşerler aklını, fikrini bir kenara atıp birisine şartsız bir biçimde teslim oluyorlar. İyi-kötü, doğru-yanlış muhakemeleri kalmıyor. Dini kullanarak kendilerini saklamayı da başardılar. FETÖ akıllarını ve iradesini birisinin aklı ve iradesine teslim eden insanlardan müteşekkil epey tehlikeli bir yapıdır.
Bu süreçlerde FETÖ ortaya çıktığında ve deşifre olmaya başladığında AK Parti içerisinde tam bir mutabakat var mıydı, yoksa bir çatışma var mıydı?
2014 yılında ben bakılırsavi bırakmıştım, ancak arkadaşlarımız hal gösterme konusunda bir bütün oldu, bir ayrılık bulunmamaktaydı. Bu örgüte karşı parti ortasında rastgele bir sempati yoktu.
2021, İş Göçü Sözleşmesi’nin 60. Yılı. Bu mukavele 60 yıl ortasında büyük bir muvaffakiyet hikayesine dönüştü. Almanya’daki Türk insanlarının Almanya’nın refahına yaptıkları katkı sizce Almanya ve Avrupa tarafınca gereğince takdir edildi mi?
Bu mevzu epey geniş bir husus. Bu bahiste binlerce kitap, tez, kıssa bulunmaktadır. Birinci başta büyük acılar, trajediler yaşandı. Lakin bugün gelinen nokta memnuniyet vericidir. Türklerin büyük kısmı Alman vatandaşı oldu ve artık kalıcıdırlar. Yaşadıkları ülkeye hizmet etmek için samimi bir biçimde uğraşıyorlar, bir taraftan da anavatanlarıyla bağlarını koruma ediyorlar. Bu durum iki ülkenin iş birliğine de katkı yapacaktır. Türklerin Almanya ve Avrupa’yı sağlamlaştırdığıne inanıyorum. Avrupa kıymetlerinde çoğulculuk bulunmaktadır, çoğulculukta din, ırk ayrımı yapılamaz, burada tek değerli olan konu bütün insanların haklarına hürmet duymaktır. Türkler birinci başta fazlaca acemilik çekti, bunun Almanlara da yansıması olmuştur, ama gelinen noktada bu ilgi kazan-kazan durumuna dönüştü.
Almanya bunu takdir ediyor ve görüyor mu?
Bunu Almanlara sormak lazım, ancak Sayın Merkel bunu takdir ediyordu. Bir vakit içinder, Türkiye’nin fazlaca parlak senelerında Almanya’daki Türkler Türkiye’ye dönüş içerisindeydi. Merkel de bu duruma hayret edip üzüldüğünü bana söz ediyordu. Cumhurbaşkanları Sayın Wullf, Sayın Steinmeier bu hususun farkında olan, olumlu düşünen beşerler, kendilerini takdirle anmak gerekir. Bu dostluğa büyük hizmet ettiler, ancak doğal ki istismarcı tipler de her ülkede bulunmaktadır.
Türkiye’de 3.5 milyon Suriyeli yaşıyor. Onların entegrasyonuyla ilgili emsal badirelerle baş başayız. Türkiye bunun eforu içerisinde. Daha evvel Türklerin Almanya’da yaşadığı deneyimlerden bu beşerler için ne dersler çıkarılabilir?
Bundan en büyük dersi Alman hükümeti çıkarttı, zira Almanya da bir milyon Suriyeli aldı. Almanya’nın bir milyon Suriyeliyi alması, bizim dört milyon Suriyeli almamızdan daha kıymetli, zira ortak bir hudut, kültür, tarih yahut din yoktur. Almanya Suriyelileri Türklerle yaşanan birinci deneyimin bilakis hoş bir entegrasyona natürel tuttu, eğitti, sistemli bir biçimde Alman toplumuna entegre etmek için uğraştı. Bu niçinle en büyük dersi Almanya çıkardı. Türkiye’ye gelirsek, ülkemiz epey kısa bir müddetde büyük bir insanlık imtihanı verdi. Almanya’ya 60 senede beş milyon kişi giderken, Türkiye’ye iki senede dört milyon kişi geldi. Türkiye büyük bir muvaffakiyetle bu durumu yönetti. Bu durum muhalif partilerin istismarına açık bulunmasına karşın geçmiş seçim süreçlerinde ırkçılık yapılmadı, yabancı düşmanlığı yapılmadı ve herkes insani açıdan hususa yaklaştı. halbuki bu dört milyon insan Türkiye’ye güvenlik ve iktisat açısından büyük bir yük getirdi, ama buna karşın Türk hükümeti bu süreci epey başarılı bir biçimde yönetti ve bütün siyasi aktörler de bu hususta hükümete dayanak oldu.
2011 yılında Arap Baharı kapsamında bölgesi için Türkiye rol modeli olabilir demiştiniz. Hala görüşünüz tıpkı mı?
O gün için görüşüm doğruydu. Rol modelden fazla, bu biçimdeki reformist Türkiye Arap gençler için bir ilham kaynağı oldu. Türkiye’nin hükümetimiz eliyle insan hakları, demokrasi ve iktisat alanında kaydettiği büyük muvaffakiyetler ve atılımlar bölgedeki halklar tarafınca görülüyordu. Bu niçinle biroldukca Arap ülkesindeki aydınlar, gençler “Türkiye bunu yapıyor, biz niye bu kurallar altındayız, biz niye bunları yapamıyoruz?” dediler ve idarelerinden daha fazla şey talep etmeye başladılar.
Prestijiniz hala Almanya’da ve Türkiye’de devasa yükseklikte, sevilen bir isimsiniz. Etkin siyasete dönmeyi düşündünüz mü?
Türk siyasi geleneğinde cumhurbaşkanları tarafsız olmuştur. Anayasa gereği partisinden ayrılarak, yedi sene tarafsız Cumhurbaşkanlığı yapan bir ismin etkin, gündelik siyasetin içine girmesi sıkıntı oluyor, bu yüzden günlük siyasetin içine girmedim, ancak vakit zaman kıymetli konulardaki görüşlerimi halk ile paylaştım.
Sonbahardaki seçimlerde oluşacak Merkel daha sonrası yeni Alman hükümetinden Türkiye için beklentiniz nedir?
Öncelikle yeni Alman hükümetinin, Avrupa’da bir liderlik boşluğu bırakmaması gerekmektedir. Merkel’in yeri doldurulmalıdır. Liderlik konusunda bir boşluk olursa Avrupa için üzücü bir durum oluşacaktır. İkinci olarak, yeni Alman Hükümetinin Türk-Alman alakalarına değer vermesini, bu bağları hayli daha ileri götürmek için samimi bir uğraş içerisinde olmasını dilerim. Türkiye – Almanya yakın işbirliğinin her iki ülke için epey yararlı olacağına inanıyorum. Yeni hükümetin Sayın Merkel üzere popülist olmayan bir liderlik sergilemesini de istek ederim.
Abdullah Gül’ün sorulara verdiği karşılıklar şöyleki:
Almanya Şansölyesi Merkel önümüzdeki hafta son kere bu sıfatıyla AB Zirvesi’ne katılacak ve bakılırsav müddeti sona erecek. 16 yıllık bir müddetyi tamamlıyor, siz Dışişleri Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı olarak Merkel’in müddetiyle kesişen bir başkansınız. Sayın Merkel ile misyon yapmak, birlikte çalışmak nasıldı? Ortak anılarınız yahut izlenimleriniz var mıdır?
Sizin de dediğiniz üzere Sayın Merkel’le geçmişte çeşitli vesilelerle biroldukça kere bir ortaya geldik. 2002 yılında iktidara geldikten daha sonra, evvel Başbakan, Dışişleri Bakanı ve Cumhurbaşkanı olarak kendisiyle resmi yahut gayrı-resmi toplantılarım oldu. Birbirimizi yakinen tanımış olduk. Sayın Merkel’i Avrupa’nın son periyottaki en değerli siyasetçisi ve önderi olarak görüyorum. Çok kıymetli ve başarılı bir siyasetçinin veda vaktinin geldiğine kanaat getirip nazaranvinden ayrılmasını takdirle karşılıyor, kıymetli buluyorum. Umarım artta bir boşluk oluşmaz, zira son on yıl ortasında Avrupa’da başkan eksikliğinin hissedildiği bir periyotta Merkel bütün Avrupa’ya liderlik yapmış değerli bir kişiselyetti.
Karşılaşmalarınızda birtakım anılarınız var mı?
Biroldukca ikili görüşmemiz oldu. Memleketler arası toplantılarda da bir ortaya gelip global sıkıntıları tartışma imkânımız oldu. Kendisini dürüst, samimi, ucuz popülist oyunlara ve hilelere girmeyen bir önder olarak gördüm. Bu manada farklılıklarımızı rahatlıkla konuşabildiğimiz, itimat iletilerini karşılıklı verebildiğimiz bir ilgi ortaya çıktı. Görüşmelerimiz daima olumlu bir atmosferde geçti. Kendisini bütün gerçekleri dikkate alan, realist, sakin düşünebilen, atılan adımların ilerisini düşünen, heyecan, öfke ve kinle hareket etmeyen bir başkan olarak gözlemledim.
Sayın Merkel ile irtibatta olduğunuz müddette Türkiye’nin AB üyesi olması için sizin de büyük bir uğraş ortasında olduğunuz bir müddetç vardı, ama Merkel Almanya’nın frene basacağını, üyelik yerine imtiyazlık iştirak teklifini ileri süreceğini savundu ve Türkiye’yi engelledi. Bu sizde küskünlük yahut Merkel’e karşı kızgınlık yarattı mı?
AB üyelik amacımız bütün Türkiye’nin ve siyasi partilerin ortak amacıydı. AB’ye tam üye olmanın maksadı da Türkiye’nin standartlarını her açıdan yükseltip, insan hakları konusunda ileri, kuvvetli iktisada sahip bir ülke olmaktı. Bu çerçeve içerisinde müzakerelere başladık. Muhafazakâr bir Alman siyasetçi olarak Merkel, Türkiye’nin üyeliği konusundaki görüşlerinin belirttiğiniz biçimde olduğunu söylemiş oldu, ama hem de milletlerarası bağlarda kıymetli bir prensip olan ahde vefayı da benimsediğini, Türkiye bütün koşulları yerine getirirse söyleyecek bir şeyi olmayacağını da lisana getirdi. Merkel, Sayın Sarkozy yahut öbür Avrupalı siyasetçiler üzere ikili bir oyun içerisinde olmadı.
Uzun müddettir Türkiye-AB bağları duraklama periyodu yaşıyor. Geriye dönük baktığınızda imtiyazlı iştirak teklifi önemli bir biçimde değerlendirilmeliydi, kabul edilmeliydi diyebiliyor musunuz?
Bizim AB ile ilgilerimiz her hâlükârda, nasıl olursa olsun AB’nin rastgele bir üyesi olmak emelini taşıyan bir bağlantı değildi. Bizim için en büyük emel, Türkiye’yi hukuk, demokrasi açısından AB standartlarını yakalamış, hayata geçirmiş bir ülke yapmaktı. Türkiye, Norveç, İngiltere üzere AB’ye üye olmayıp birebir standartlara sahip, kendini her açıdan geliştirmiş ve kendi halkını en geniş özgürlükler, demokratik haklarla buluşturmuş bir ülke de olabilirdi. AB’ye tam üyelik maksadımızın temel maksadı buydu. Avrupa Birliği üyeliği bu maksadımız için bir araçtı. AK Parti’yi kurarken, hükümet programlarını oluştururken siyasi görüşüm açısından en ehemmiyet verdiğim konu, çoğunluğu Müslüman olan Türkiye’nin ileri demokrasi ve insan hakları standartlarını yakaladığını dünyaya gösterebilmekti. Bunun Türkiye’yi güçlendireceğine, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan bir ülkenin yüksek demokrasi ile insan hakları standartlarına sahip olmasının da bütün İslam dünyası için de ilham kaynağı olacağına inanıyorduk.
Tam üyelik maksadından şu anda geriye kalan nedir?
Koşullar epey değişti. Hem Türkiye hem Avrupa değişti. Siyasi iradelerin epey farklı evvelari var.
Mevcut hükümetin tam üyelik amacı hala dillendiriliyor, öte yandan Avrupalı kimi komşularla tansiyonlara varan kimi uyuşmazlıklar kelam konusu. Türkiye’nin tam üyelik maksadı ne kadar samimi?
Natürel ki hükümet tam üyelik niyetini belirtiyor, bunun için uğraşıyor. Ancak bu noktaya gelinmesinde karşılıklı olarak kusurlar var. Hem AB’nin kusurları var tıpkı vakitte Türkiye’nin ortasında bulunduğu durum var. Bu durumun en büyük sebeplerinden birisi Kıbrıs sorunudur. Kıbrıs’ta 2004 yılında Annan Barış Planı Rumlar tarafınca reddedilip, Türkler tarafınca kabul edilmesine karşın Güney Kıbrıs’ın AB’ye üye kabul edilmesi büyük bir küsurdu. Bu üyelik, AB prensiplerine de karşıttı, zira hudut sorunlarını çözmeden bir ülkenin AB üyesi olması kelam konusu olamazdı. Bu ilkeyi AB göz arkası etti ve Güney Kıbrıs’ın tam üye yapılmasıyla Kıbrıs sorunu AB’nin içine taşındı. bu biçimdece bu sorun girift bir hale geldi. NATO 60. Yıl Zirvesi’nde bunun bir yanılgı olduğunu yineladığımda Sayın Merkel de bunun bir kusur olduğunu epey samimi bir biçimde her insanın ortasında kabul etti.
Bir Almanya ziyareti öncesinde bir Alman gazetesine verdiğiniz söyleşide sarf ettiğiniz “Türkiye, AB’yi tekrar şahlandırabilir. Türkiye tam üyelik amacından vazgeçmemelidir” sözünüz ile tam olarak ne demek istediniz? Ayrıntılandırabilir misiniz?
AB müktesebatını üstlenmiş bir Türkiye her açıdan farklı bir ülke olacaktı. Evvel bu biçimde bir Türkiye’yi hayal etmek gerekir. 80 milyonluk, yapılacak epeyce işi olan, Maastricht ve Kopenhag kriterlerini benimsemiş bir Türkiye fazlaca farklı olacaktı. bu biçimde bir ülkenin AB’ye katkısı da iktisat ve siyaset başta olmak üzere her açıdan fazlaca farklı olacaktı. bu biçimde bir Türkiye, AB için de vazgeçilmez bir bedel olacaktı. Ben vaktinde Sarkozy, Merkel ve başka önderlere müzakerelerin tamamlanmasının önünü kesmemelerini, Türkiye’nin fasılların hepsini üstlenmesi gerektiğini belirttim. Nihayetinde kurul Türkiye’nin bütün koşulları yerine getirdiğine kanaat getirirse, isterseniz referanduma gidin ve üyeliğimizi bir daha reddedin demiştim. Ancak inanıyordum ki bu biçimde bir Türkiye ile bütün Avrupa ülkeleri birlikte olmak isteyecekti. O devirde hükümetin ıslahat iradesi ve en güç fasılları bile üstlenmek konusunda isteği fazlaca kuvvetliydü. Başbakan Erdoğan’ı ve bütün kabine üyelerini Cumhurbaşkanı olarak fazlaca teşvik ediyordum. Islahat konusunda hükümetimiz kararlıydı. Ne yazık ki Sarkozy liderliğindeki Fransa ve Rumların fasılları dondurmaları, büyük bir hayal kırıklığı yarattı. Sayın Sarkozy ve Sayın Merkel’e AB hukuku ile ekonomik kurallarını uygulayan kuvvetli bir Türkiye’nin Avrupa şirketleri için de faydalı olduğunu, bu durumun Avrupa iktisadına fayda sağlayacağını söylemiştim. Çünkü Avrupa’da yeni yapacak yol, baraj, havalimanı yoktu, ama Türkiye hala büyük yatırımlara elverişli bir ülkeydi. Bunları söylemiş olduğimde Sayın Merkel anlayış gösteriyor ve ahde vefa prensibini vurguluyordu. Lakin, Sayın Sarkozy’nin muhakkak fasılları bloke etmesi, Rum-Yunan ekolünün gerisine sığınması biroldukca fırsatı geri çevirdi ve Türkiye’de bu durum reaksiyonla karşılandı.
Türkiye’yi hangi noktalarda yanılgılı görüyorsunuz?
AB’nin bu tutumunu görür görmez, TBMM üyelerine ve hükümete bir Cumhurbaşkanı olarak, AB müktesebatını kendi irademizle üstlenmemiz gerektiğini, reformcu niteliğimizi kaybetmeden çalışmaya devam etmemizin elzem olduğunu, bunun sonucunda güçlenecek Türkiye’nin AB için de daha cazip olacağını belirtmiştim. Kendi irademizle AB kurallarını fasıl fasıl iç mevzuatımıza yansıtmayı ve AB standartlarını yakalamayı beceremedik. Türkiye’nin noksanlığı da bu oldu. Vaktinde epeyce açık bir biçimde, basın toplantılarında da Türkiye’nin NATO üyesi olan, ama AB üyesi olmayan Norveç üzere olabileceğini, fasılların resmen açılıp kapanmasının sembolik olduğunu, değerli olan fasılların içeriğini bir ülkenin gerçekleştirmesi olduğunu söz etmiştim. Türkiye olarak neyi yapmamız gerektiğini biliyorduk. Bu iradeyi göstermemiz gerekiyordu, bu biçimdece Türkiye fazlaca kuvvetli bir ülke olacaktı. Bunu yapamadık.
Türkiye-AB sürecinin soğuduğu devirlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın rolünü nasıl görüyorsunuz? Yapan mı yoksa uzaklaşmaya katkı sağladı mı?
birlikte olduğumuz süreçte Sayın Erdoğan da kuvvetli bir biçimde AB sürecini destekledi.
Avrupa Birliği’ne tam üyelik gayesi şu anda da stratejik amaç olarak belirtiliyor. Türkiye bu bağlamda, AİHM kararlarına uyarak Kavala, Demirtaş’ı hür bırakmalı mı? Avrupa Kurulu bu kararlara uyulması yükümlülüğü olduğunu belirtiyor.
Türkiye, Avrupa Konseyi’nin kurucu ülkesi, AİHM’e hâkim veren bir ülke ve Avrupa İnsan Hakları Kontratını en erken onaylayan ülkelerden birisi. AİHS m. 46, mukavelenin taraflarının mutlaklaşan mahkeme kararlarına uyması gerektiğini belirtmektedir. Hatta, AK Parti hükümetinin birinci senelerında, 2004 yılında bir anayasa değişikliği yaptık. Bu değişiklik kararında, Anayasamızın 90. Hususu gereği temel insan hak ve özgürlüklerine ait milletlerarası mukaveleler kanunlarımızın üstünde tutulmaktadır, bunlarla ilgili Anayasa Mahkemesi’ne gidilememektedir. AİHS kararları anayasamız yeterince kanunlarımızın üstündedir, bu niçinle AİHM kararlarını uygulamak mecburiyetindeyiz.
AİHM’in birtakım kararlarına uymakta Türkiye direniyor. Bu Türkiye için bir imaj sorunu oluşturmuyor mu?
Bu hususta açıklamalarım var. AİHM kararlarını geciktirmeden uygulamak gerektiğini her vakit belirttim. Uzun milletvekilliği dönemimde 10 sene Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi’nde milletvekilliği yaptım, bu kapsamda AİHM’e hâkim seçtim, bu süreçleri epey yeterli bilen biriyim. Dışişleri bakanı olduğum periyotta, AİHM kararlarıyla ilgili birtakım tazminatları ödemek durumunda kalan biri olarak teknik kısmına da hâkim biriyim. Türkiye imajı açısından da elbet olumsuz bir durum, ama hepsinin bir müddetç içerisinde gerçekleşeceğini de kestirim ediyorum.
Sayın Wullf ile Türk-Alman dostluğu için epey gayret harcadınız. Mesut Özil’in Ulusal Takım’da olmasının ne kadar olumlu olduğunu lisana getirmiştiniz. Wullf da iki halkı birleştiren konuların ayrıştıran konulardan fazla olduğunu belirtmişti. Bugün Türk-Alman bağlantılarının limoni olduğu aşikâr, bunun niçini nedir?
Bugün Türk-Alman bağlantıları olması gereken düzeyde değil. Türk-Alman alakalarının epeyce özel olması gerekir, zira beş milyona yakın Türk Almanya’da yaşıyor, büyük bir kısmı Alman vatandaşı. Bundan yıllar daha sonra da Türk asıllı Alman vatandaşı olarak kalacak. Ortalarında fazlaca başarılı sanatkarlar, iş insanları, bilim insanları, atletler var. En son Biontech aşısını bulan Hasret Türeci ve Uğur Şahin nezdinde de bu durumu gördük. duyar duymaz hayli gurur duydum, çabucak arayıp tebrik ettim. Wulff’ın daveti üzerine gittiğim Almanya ziyaretimde onlarla tanışmıştım, aradığım için de epeyce memnun oldular. Bütün bunlar gurur verici. Karşılıklı çıkarlarımız, büyük ekonomik yatırımlar var. Türkiye’de her köyde bir Alman anısı var. Münasebetlerimiz halklar ortası bir münasebete dönüşmüştür. Bu niçinle iki ülke içinde kuvvetli bağlar için kıymetli bir yer bulunmaktadır. Ümit ederim ki ikili bağlarımız en kısa müddette dilek edilen düzeye gelir.
Şu anda sizce Türk-Alman münasebetlerinin dilek edilen düzeyde olmamasının niçini siyasetçiler mi?
Olağan ki siyasi iradelerden kaynaklanıyor. Nihayetinde iki ülke içindeki bir iklimi, atmosferi karşılıklı olarak siyasetçiler oluşturur. Türk-Alman halkının alakaları çok ağır, beş milyon Türk’ün 50-60 yıldır problemli durumlara karşın Alman toplumuna entegre olmuş bir biçimde yaşaması fazlaca değerli. Almanya’da her insanın gurur duyduğu Türk simalar var. Mesut bıraktı ancak İlkay ile Emre Can hala Alman Ulusal ekibinde oynuyor. Sinemacılar, iş insanları var. Cem Özdemir üzere bir vakit içinder Yeşiller Partisi’nin genel lideri olmuş siyasetçiler var. Karma evlilikler var. Bütün bunların hepsi sağlam bir taban oluşturuyor. Bu limoni bağlantı durumunun süreksiz olduğu kanaatindeyim. Türkiye ve Almanya’daki başkanlar bunun farkında. Sayın Merkel de bunun farkında olan ve popülist bir yaklaşım ortasında olmayan bir siyasetçi. Türk tarafı da Almanya’nın Türkiye için değerli bir ortak olduğunun farkında ve Sayın Cumhurbaşkanı da bu bağlantılara ehemmiyet veren bir siyasetçi. Umarım bağlantılarımız yenidendan eski yeterli düzeyine geri döner.
2016’da Türkiye’de bir darbe teşebbüsü oldu. Alman halkı ne olduğunu kavramakta çok zorlandı. Bu mühlet içerisinde kararnamelerle işten çıkartılan, tutuklanan binlerce insan oldu. Bu süreçte Türkiye kendini gereğince dünyaya ve bilhassa Almanya’ya anlatabildi mi? Türkiye’nin anlaşılamamasının niçini neydi?
Darbe teşebbüsü epeyce haince bir teşebbüstü. 300’e yakın vatandaşımız ömrünü kaybetti. Darbeciler uçaklarla kendi parlamentosunu ve polis teşkilatını bombaladı. 38 polisimiz şehit oldu. Büyük bir travma yaşandı. Avrupa ve dünyada ise bu travmanın anlaşılmadığı kanaatindeyim. bu biçimdelar, İngilizce bir gazeteye yazdığım makaleyle Türk hükümetine yönelik tenkitlerin olabileceğini, bu tenkitlerin biroldukça mevzuda haklı da olabileceğini, ama bunların hepsinin bir kenara bırakılması gerektiği ve demokrasi ile seçilmiş hükümetin gerisinde durulması gerektiğini bütün dünyaya haykırmıştım. Bu travma, biroldukca dostlarımız tarafınca tam anlaşılmayınca ve uzun bir suskunluk devri olunca Türkiye’de hükümet ve halk nezdinde Avrupa’ya ve muhakkak ülkelere karşı büyük bir güvensizlik oluştu.
Demokrasi ve seçilmiş hükümetin gerisinde durulması gerektiğini belirttiniz, öncesinde de belli yanılgılar yapıldığını söylemiş olduniz. Bu yanlışlar nedir?
Biroldukça ülke Türkiye’yi eleştiriyor. Türkiye’nin noksanlıkları olabilir. Ancak bu biçimde bir darbe teşebbüsü karşısında darbeyi lanetlemeleri ve hükümetin yanında durmaları gerekirdi, daha sonrasında tenkitlerini yenidendan sarf edebilirlerdi.
Darbe teşebbüsü öncesinde FETÖ’nün devletin çeşitli mevkilerine sızma sürecinin geçmişi bulunmaktaydı. İşin bu noktaya varabileceği kestirim edilebilir miydi?
Bu tip örgütlerin bir görünür, bir de görünmeyen yüzü bulunmaktadır. Bu örgütün, AK Parti iktidarı öncesinde de zımnî ve organize bir çalışma ortasında olduğu açıktır. Dini kisve altında olmaları ise fazlaca tehlikelidir. Dini kullanan bu örgüt ortasında beşerler aklını, fikrini bir kenara atıp birisine şartsız bir biçimde teslim oluyorlar. İyi-kötü, doğru-yanlış muhakemeleri kalmıyor. Dini kullanarak kendilerini saklamayı da başardılar. FETÖ akıllarını ve iradesini birisinin aklı ve iradesine teslim eden insanlardan müteşekkil epey tehlikeli bir yapıdır.
Bu süreçlerde FETÖ ortaya çıktığında ve deşifre olmaya başladığında AK Parti içerisinde tam bir mutabakat var mıydı, yoksa bir çatışma var mıydı?
2014 yılında ben bakılırsavi bırakmıştım, ancak arkadaşlarımız hal gösterme konusunda bir bütün oldu, bir ayrılık bulunmamaktaydı. Bu örgüte karşı parti ortasında rastgele bir sempati yoktu.
2021, İş Göçü Sözleşmesi’nin 60. Yılı. Bu mukavele 60 yıl ortasında büyük bir muvaffakiyet hikayesine dönüştü. Almanya’daki Türk insanlarının Almanya’nın refahına yaptıkları katkı sizce Almanya ve Avrupa tarafınca gereğince takdir edildi mi?
Bu mevzu epey geniş bir husus. Bu bahiste binlerce kitap, tez, kıssa bulunmaktadır. Birinci başta büyük acılar, trajediler yaşandı. Lakin bugün gelinen nokta memnuniyet vericidir. Türklerin büyük kısmı Alman vatandaşı oldu ve artık kalıcıdırlar. Yaşadıkları ülkeye hizmet etmek için samimi bir biçimde uğraşıyorlar, bir taraftan da anavatanlarıyla bağlarını koruma ediyorlar. Bu durum iki ülkenin iş birliğine de katkı yapacaktır. Türklerin Almanya ve Avrupa’yı sağlamlaştırdığıne inanıyorum. Avrupa kıymetlerinde çoğulculuk bulunmaktadır, çoğulculukta din, ırk ayrımı yapılamaz, burada tek değerli olan konu bütün insanların haklarına hürmet duymaktır. Türkler birinci başta fazlaca acemilik çekti, bunun Almanlara da yansıması olmuştur, ama gelinen noktada bu ilgi kazan-kazan durumuna dönüştü.
Almanya bunu takdir ediyor ve görüyor mu?
Bunu Almanlara sormak lazım, ancak Sayın Merkel bunu takdir ediyordu. Bir vakit içinder, Türkiye’nin fazlaca parlak senelerında Almanya’daki Türkler Türkiye’ye dönüş içerisindeydi. Merkel de bu duruma hayret edip üzüldüğünü bana söz ediyordu. Cumhurbaşkanları Sayın Wullf, Sayın Steinmeier bu hususun farkında olan, olumlu düşünen beşerler, kendilerini takdirle anmak gerekir. Bu dostluğa büyük hizmet ettiler, ancak doğal ki istismarcı tipler de her ülkede bulunmaktadır.
Türkiye’de 3.5 milyon Suriyeli yaşıyor. Onların entegrasyonuyla ilgili emsal badirelerle baş başayız. Türkiye bunun eforu içerisinde. Daha evvel Türklerin Almanya’da yaşadığı deneyimlerden bu beşerler için ne dersler çıkarılabilir?
Bundan en büyük dersi Alman hükümeti çıkarttı, zira Almanya da bir milyon Suriyeli aldı. Almanya’nın bir milyon Suriyeliyi alması, bizim dört milyon Suriyeli almamızdan daha kıymetli, zira ortak bir hudut, kültür, tarih yahut din yoktur. Almanya Suriyelileri Türklerle yaşanan birinci deneyimin bilakis hoş bir entegrasyona natürel tuttu, eğitti, sistemli bir biçimde Alman toplumuna entegre etmek için uğraştı. Bu niçinle en büyük dersi Almanya çıkardı. Türkiye’ye gelirsek, ülkemiz epey kısa bir müddetde büyük bir insanlık imtihanı verdi. Almanya’ya 60 senede beş milyon kişi giderken, Türkiye’ye iki senede dört milyon kişi geldi. Türkiye büyük bir muvaffakiyetle bu durumu yönetti. Bu durum muhalif partilerin istismarına açık bulunmasına karşın geçmiş seçim süreçlerinde ırkçılık yapılmadı, yabancı düşmanlığı yapılmadı ve herkes insani açıdan hususa yaklaştı. halbuki bu dört milyon insan Türkiye’ye güvenlik ve iktisat açısından büyük bir yük getirdi, ama buna karşın Türk hükümeti bu süreci epey başarılı bir biçimde yönetti ve bütün siyasi aktörler de bu hususta hükümete dayanak oldu.
2011 yılında Arap Baharı kapsamında bölgesi için Türkiye rol modeli olabilir demiştiniz. Hala görüşünüz tıpkı mı?
O gün için görüşüm doğruydu. Rol modelden fazla, bu biçimdeki reformist Türkiye Arap gençler için bir ilham kaynağı oldu. Türkiye’nin hükümetimiz eliyle insan hakları, demokrasi ve iktisat alanında kaydettiği büyük muvaffakiyetler ve atılımlar bölgedeki halklar tarafınca görülüyordu. Bu niçinle biroldukca Arap ülkesindeki aydınlar, gençler “Türkiye bunu yapıyor, biz niye bu kurallar altındayız, biz niye bunları yapamıyoruz?” dediler ve idarelerinden daha fazla şey talep etmeye başladılar.
Prestijiniz hala Almanya’da ve Türkiye’de devasa yükseklikte, sevilen bir isimsiniz. Etkin siyasete dönmeyi düşündünüz mü?
Türk siyasi geleneğinde cumhurbaşkanları tarafsız olmuştur. Anayasa gereği partisinden ayrılarak, yedi sene tarafsız Cumhurbaşkanlığı yapan bir ismin etkin, gündelik siyasetin içine girmesi sıkıntı oluyor, bu yüzden günlük siyasetin içine girmedim, ancak vakit zaman kıymetli konulardaki görüşlerimi halk ile paylaştım.
Sonbahardaki seçimlerde oluşacak Merkel daha sonrası yeni Alman hükümetinden Türkiye için beklentiniz nedir?
Öncelikle yeni Alman hükümetinin, Avrupa’da bir liderlik boşluğu bırakmaması gerekmektedir. Merkel’in yeri doldurulmalıdır. Liderlik konusunda bir boşluk olursa Avrupa için üzücü bir durum oluşacaktır. İkinci olarak, yeni Alman Hükümetinin Türk-Alman alakalarına değer vermesini, bu bağları hayli daha ileri götürmek için samimi bir uğraş içerisinde olmasını dilerim. Türkiye – Almanya yakın işbirliğinin her iki ülke için epey yararlı olacağına inanıyorum. Yeni hükümetin Sayın Merkel üzere popülist olmayan bir liderlik sergilemesini de istek ederim.