kunteper
Member
ANKARA – CHP, UYGUN Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi’nin güçlendirilmiş parlamenter sistem tekliflerini ortaklaştırmak için yürüttüğü çalışma 14 Aralık’ta yapılacak toplantıyla tamamlanacak.
Yaklaşık 70 günlük çalışmanın sonunda hazırlanan rapor genel liderler tarafınca incelenip ortak bir mutabakat metnine dönüşürse 6 başkan tarafınca kamuoyuna açıklanacak. Seçim daha sonrası parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koyacak bu açıklamanın takvimine başkanlar karar verecek.
CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, GÜZEL Parti Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Bahadır Fazilet, Saadet Partisi Seçim İşleri Lideri Bülent Kaya, Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp, Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Lideri Ayhan Sefer Üstün ile DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Mustafa Yeneroğlu’nun katıldığı parlamenter sistem çalışması eylül ayında başladı.
Eylül ayında iki görüşme yapan temsilciler ekim ayı başından itibaren TBMM’de bir ortaya gelerek belirlenen 5 ana mevzuda uzlaşı aradılar.
70 GÜNDE 5 BAŞLIKTA 100’E YAKIN UNSUR ELE ALINDI
Edinilen bilgiye göre 5 başlıkta 100’e yakın alt başlık yer alan çalışmada temel prensipleri içeren bir giriş kısmı olacak. Bu kısmı yasama, yürütme, yargı ve demokratik sistemin temel asılları kısımları izledi.
Çalışma, “Her mevzuda anlaşmadıkça hiç bir mevzuda anlaşmış değiliz” unsuru ile yürütüldü. Bu prensip kapsamında “orta yol” arayışları ile uzlaşma zorlandı.
CUMHURBAŞKANI 7 YILLIĞINA 1 KERE SEÇİLECEK, YÜRÜTME MECLİS’TEN ÇIKACAK
Tek tek ele alınan kısımlarda bugüne kadar tüm başlıklarda uzlaşı sağlandı. Çalışmanın “yürütme” ve “yasama” bahislerine ele alınan başlıklara göre tarafsız cumhurbaşkanı 7 yıllık müddetle 1 defa seçilecek, tekrar faal siyasete dönemeyecek.
Yürütme yetkisi Meclis’ten seçilecek başbakan ve belirleyeceği bakanlar şurasında olacak. Bakanlar, başbakan tarafınca belirlenecek, usulen cumhurbaşkanının bilgisine sunulacak. Cumhurbaşkanının geçmişte krizlere niye olan veto yetkisi olmayacak.
Hesap verebilir bir başbakan olması için Meclis kontrolü artacak. Bakanlar Şurası mecburî kimi durumlarda OHAL ilan edebilecek, lakin OHAL KHK’sı çıkarma yetkisi olmayacak.
Parlamenter sistemi güçlendirmek gayesiyle “Yapıcı güvensizlik oyu” getirilecek. Hükümet kurmak kolay, yıkmak güç olacak. Meclis’in nazaranv müddeti 5 yıl olacak. Seçim barajı yüzde 3’e çekilecek. Seçimlerde yüzde 1 üzeri oy alan partilere hazine yardımı yapılacak.
Torba yasa uygulamasına son verilecek. Meclis İçtüzüğü yenilenerek kurullar ötürüsıyla yasa yapma süreci güçlendirilecek.
HSK’YE NEŞTER, YARGIÇLARA COĞRAFİK TEMİNAT
Yargı başlığı altında uzlaşılan başlıklara bakılırsa HSK, Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti olarak ikiye ayrılacak.
Tarafsızlığı değer taşıyan Yargıçlar Kurulu’nda Adalet Bakanı ve müsteşar olmayacak. Lakin Savcılar Kurulu’na bakan ve müsteşar katılabilecek.
Hukukta silahların eşitliği prensibi gereği adliyelerde argüman ve savunma makamı eşit hale getirilecek. Mahkeme salonlarında savcı ve avukat birebir hizada bulunacak. AYM’ye ferdi müracaat yolu güçlendirilecek.
Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı kapsamında yargıçlara coğrafik teminat gelecek.
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ İÇİN ÖZEL DÜZENLEMELER
Çalışmayı yürüten temsilcilerin “torba bölüm” olarak nitelendirdiği “demokratik sistemin temel esasları” başlıklı 5. kısım “temel hak ve hürriyetler” ile “kamu yönetimi” olmak üzere 2 kısım halinde ele alındı.
Temel hak ve hürriyetler kısmında fikir ve tabir hürriyeti, toplantı ve şov yürüyüşü hakkı, basın özgürlüğü, çevresel haklar, bayan hakları, sivil toplumun güçlendirilmesi başlıkları ele alındı.
Basın özgürlüğü kısmında uzlaşılan bahislere nazaran, RTÜK’ün bakılırsavini bağımsız ve tarafsız olarak yerine getirebilmesi için yasal ve yapısal değişiklikler yapılacak. RTÜK’te çoğulcu yapı için üyeler TBMM tarafınca nitelikli sıklıkla seçilecek.
Basınla ilgili mevzuat AYM, AİHM içtihadı doğrultusunda bir daha düzenlenecek. Anadolu Ajansı bağımsızlık ve tarafsızlık asıllarına nazaran bir daha yapılandırılacak.
Keyfi akreditasyon kararları engellenecek. Basın kartları verilmesinde meslek kuruluşlarının belirleyici olması sağlanacak.
Medya sahipliği ve finansmanı şeffaf hale getirilecek. Basında inhisar ve kartel oluşmaması, medya kuruluşlarının denetlenmesi emeliyle Rekabet Kurumu’na resen inceleme yetkisi verilecek.
UZLAŞMAKTA ZORLANILAN HUSUSLARDA ORTA YOL ARAYIŞI
Temel haklar alanında bayan hak ve özgürlükleri konusu da çalışılan kıymetli başlıklardan oldu. Buna bakılırsa kız çocuklarının eğitime ulaşmasının önündeki tüm manilerin kaldırılması için çalışılacak.
Eğitim müfredatında ilkokul 5. sınıftan itibaren insan hakları ve bayan erkek eşitliği dersleri konulacak. Lakin 6 siyasi partinin bayan kotası ve İstanbul Mukavelesi konusunda farklı görüşleri bulunuyor.
Bayan kotası konusunda, “Adaletli bir çalışma ömrü için bayanların teminatlı çalışma, eşit işe eşit fiyat, iş özel ömür istikrarının kurulması istikametinde memleketler arası standartlar doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacak. Toplumun ve hayatın her alanında tüm karar alma sistemlerinde, kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak öncelikli bir devlet siyaseti haline getirilecek. Bu hususta yasal, yapısal düzenlemeler yapılacak” sözleri ile uzlaşma sağlandı.
Hazırlanan metinde İstanbul Mukavelesi tabiri de geçmedi, lakin, kimi çekinceler dikkate alınarak “Kadına yönelik şiddetle faal biçimde uğraş edilecektir. Şiddetin önlenmesi ismine milletlerarası mukaveleler ve ulusal mevzuattaki kararlar aktif biçimde uygulanacaktır” tabirine yer verildi.
Siyasi parti temsilcileri uzlaşma arayışını, “Masaya tahlil üretmek için oturuyorsan tahlil bulursun. Bunlar orta yol bulacağımız konular” değerlendirmesinde bulundu.
SON TOPLANTIDA KAMU İDARESİ ELE ALINDI: KAYYIMA SON VERİLECEK, MÜLAKAT KALKACAK
6 partinin sistem çalışmasının son toplantısında kamu idaresi kapsamında mahallî idareler üzerinde duruldu.
Edinilen bilgiye nazaran kamu kontrolünün şeffaflığı, hiç bir kurumun Sayıştay kontrolü haricinde kalmaması hususlarında anlaşıldı. Kamuda işe alımlarda yazılı imtihanın temel olması da uzlaşılan başlıklar içinde yer aldı.
Son görüşmede mahallî idarelerin güçlendirilmesi de özel olarak ele alındı. Buna nazaran merkezi yönetim ile mahallî idarelerin farklı partilerde olması durumunda yetkilerin kısıtlanmayacağı, merkezi yönetimin vesayet oluşturmayacağı bir sistem kurulacak.
Lokal idarelerin mali gelirlerinin artırılması, belediye hizmetlerinin daha faal ve verimli olması için gerekli mali yapı oluşturulacak. Merkezi yönetimin vesayet kurma yetkisi ortadan kaldırılacak.
Lokal idarelere İçişleri Bakanı oluruyla kayyım atanması uygulamasına son verilecek. Belediye liderleri yalnızca misyonu ile ilgili kabahatlerde mahkeme tarafınca karar alındığında, hakkında bir kabahatle ilgili kesin karar olduğunda misyondan alınabilecek. Bu durumda da yerine belediye meclisinden yeni lider seçilecek.
3 BAŞLIK KALDI, 14 ARALIK’TA NOKTA KONULACAK
6 parti 14 Aralık’ta yapacağı son görüşmede üniversitelerin yapısı, siyasi etik ve BDDK, SPK, EPDK üzere üst konseylerin yapısını ele alacak.
Bu konularda da uzlaşma sağlandıktan daha sonra bugüne kadar yapılan görüşmeler sonucunda ortaya çıkan metin üzerinde redaksiyon yapılacak. bu biçimdece yaklaşık 70 gündür süren çalışma tamamlanmış olacak.
ORTAK AÇIKLAMA BEKLENİYOR, TAKVİME ÖNDERLER KARAR VERECEK
Hazırlanan rapor parti temsilcileri tarafınca genel liderlere sunulacak. Genel liderler 6 partinin hukuk liderinin çalışmasını inceledikten daha sonra ortak mutabakat metnine “olur” verirse bir arada açıklama yapılması bekleniyor.
Çalışma ortasında yer alan parti temsilcileri, 6 önderin bir ortada açıklama yapma planı için, “Bu olursa, 6 muhalefet partisi seçim daha sonrasına dair parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koymuş, bu geçişle ilgili kamuoyuna kelam vermiş olacak. Beklentimiz bu yönde” değerlendirmesi yapıyor.
Lakin bu açıklamanın vakti için bir takvim verilemiyor. Önderlerin tarihe siyaset gündemi, stratejisi ve programlarına bakılırsa karar vereceği söz ediliyor.
ALTILI MASA GEÇİŞ SÜRECİNİ DE ÇALIŞABİLİR
Parlamenter sistem teklifinde uzlaşma sağlandıktan daha sonra bu defa birebir takımın “geçiş süreci” olarak tabir edilen seçim daha sonrası planlamanın ortaya konulması için ek çalışma yapılması bekleniyor. Bu bahiste sonucu da önderler verecek.
Yaklaşık 70 günlük çalışmanın sonunda hazırlanan rapor genel liderler tarafınca incelenip ortak bir mutabakat metnine dönüşürse 6 başkan tarafınca kamuoyuna açıklanacak. Seçim daha sonrası parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koyacak bu açıklamanın takvimine başkanlar karar verecek.
CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, GÜZEL Parti Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Bahadır Fazilet, Saadet Partisi Seçim İşleri Lideri Bülent Kaya, Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp, Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Lideri Ayhan Sefer Üstün ile DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Mustafa Yeneroğlu’nun katıldığı parlamenter sistem çalışması eylül ayında başladı.
Eylül ayında iki görüşme yapan temsilciler ekim ayı başından itibaren TBMM’de bir ortaya gelerek belirlenen 5 ana mevzuda uzlaşı aradılar.
70 GÜNDE 5 BAŞLIKTA 100’E YAKIN UNSUR ELE ALINDI
Edinilen bilgiye göre 5 başlıkta 100’e yakın alt başlık yer alan çalışmada temel prensipleri içeren bir giriş kısmı olacak. Bu kısmı yasama, yürütme, yargı ve demokratik sistemin temel asılları kısımları izledi.
Çalışma, “Her mevzuda anlaşmadıkça hiç bir mevzuda anlaşmış değiliz” unsuru ile yürütüldü. Bu prensip kapsamında “orta yol” arayışları ile uzlaşma zorlandı.
CUMHURBAŞKANI 7 YILLIĞINA 1 KERE SEÇİLECEK, YÜRÜTME MECLİS’TEN ÇIKACAK
Tek tek ele alınan kısımlarda bugüne kadar tüm başlıklarda uzlaşı sağlandı. Çalışmanın “yürütme” ve “yasama” bahislerine ele alınan başlıklara göre tarafsız cumhurbaşkanı 7 yıllık müddetle 1 defa seçilecek, tekrar faal siyasete dönemeyecek.
Yürütme yetkisi Meclis’ten seçilecek başbakan ve belirleyeceği bakanlar şurasında olacak. Bakanlar, başbakan tarafınca belirlenecek, usulen cumhurbaşkanının bilgisine sunulacak. Cumhurbaşkanının geçmişte krizlere niye olan veto yetkisi olmayacak.
Hesap verebilir bir başbakan olması için Meclis kontrolü artacak. Bakanlar Şurası mecburî kimi durumlarda OHAL ilan edebilecek, lakin OHAL KHK’sı çıkarma yetkisi olmayacak.
Parlamenter sistemi güçlendirmek gayesiyle “Yapıcı güvensizlik oyu” getirilecek. Hükümet kurmak kolay, yıkmak güç olacak. Meclis’in nazaranv müddeti 5 yıl olacak. Seçim barajı yüzde 3’e çekilecek. Seçimlerde yüzde 1 üzeri oy alan partilere hazine yardımı yapılacak.
Torba yasa uygulamasına son verilecek. Meclis İçtüzüğü yenilenerek kurullar ötürüsıyla yasa yapma süreci güçlendirilecek.
HSK’YE NEŞTER, YARGIÇLARA COĞRAFİK TEMİNAT
Yargı başlığı altında uzlaşılan başlıklara bakılırsa HSK, Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti olarak ikiye ayrılacak.
Tarafsızlığı değer taşıyan Yargıçlar Kurulu’nda Adalet Bakanı ve müsteşar olmayacak. Lakin Savcılar Kurulu’na bakan ve müsteşar katılabilecek.
Hukukta silahların eşitliği prensibi gereği adliyelerde argüman ve savunma makamı eşit hale getirilecek. Mahkeme salonlarında savcı ve avukat birebir hizada bulunacak. AYM’ye ferdi müracaat yolu güçlendirilecek.
Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı kapsamında yargıçlara coğrafik teminat gelecek.
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ İÇİN ÖZEL DÜZENLEMELER
Çalışmayı yürüten temsilcilerin “torba bölüm” olarak nitelendirdiği “demokratik sistemin temel esasları” başlıklı 5. kısım “temel hak ve hürriyetler” ile “kamu yönetimi” olmak üzere 2 kısım halinde ele alındı.
Temel hak ve hürriyetler kısmında fikir ve tabir hürriyeti, toplantı ve şov yürüyüşü hakkı, basın özgürlüğü, çevresel haklar, bayan hakları, sivil toplumun güçlendirilmesi başlıkları ele alındı.
Basın özgürlüğü kısmında uzlaşılan bahislere nazaran, RTÜK’ün bakılırsavini bağımsız ve tarafsız olarak yerine getirebilmesi için yasal ve yapısal değişiklikler yapılacak. RTÜK’te çoğulcu yapı için üyeler TBMM tarafınca nitelikli sıklıkla seçilecek.
Basınla ilgili mevzuat AYM, AİHM içtihadı doğrultusunda bir daha düzenlenecek. Anadolu Ajansı bağımsızlık ve tarafsızlık asıllarına nazaran bir daha yapılandırılacak.
Keyfi akreditasyon kararları engellenecek. Basın kartları verilmesinde meslek kuruluşlarının belirleyici olması sağlanacak.
Medya sahipliği ve finansmanı şeffaf hale getirilecek. Basında inhisar ve kartel oluşmaması, medya kuruluşlarının denetlenmesi emeliyle Rekabet Kurumu’na resen inceleme yetkisi verilecek.
UZLAŞMAKTA ZORLANILAN HUSUSLARDA ORTA YOL ARAYIŞI
Temel haklar alanında bayan hak ve özgürlükleri konusu da çalışılan kıymetli başlıklardan oldu. Buna bakılırsa kız çocuklarının eğitime ulaşmasının önündeki tüm manilerin kaldırılması için çalışılacak.
Eğitim müfredatında ilkokul 5. sınıftan itibaren insan hakları ve bayan erkek eşitliği dersleri konulacak. Lakin 6 siyasi partinin bayan kotası ve İstanbul Mukavelesi konusunda farklı görüşleri bulunuyor.
Bayan kotası konusunda, “Adaletli bir çalışma ömrü için bayanların teminatlı çalışma, eşit işe eşit fiyat, iş özel ömür istikrarının kurulması istikametinde memleketler arası standartlar doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacak. Toplumun ve hayatın her alanında tüm karar alma sistemlerinde, kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak öncelikli bir devlet siyaseti haline getirilecek. Bu hususta yasal, yapısal düzenlemeler yapılacak” sözleri ile uzlaşma sağlandı.
Hazırlanan metinde İstanbul Mukavelesi tabiri de geçmedi, lakin, kimi çekinceler dikkate alınarak “Kadına yönelik şiddetle faal biçimde uğraş edilecektir. Şiddetin önlenmesi ismine milletlerarası mukaveleler ve ulusal mevzuattaki kararlar aktif biçimde uygulanacaktır” tabirine yer verildi.
Siyasi parti temsilcileri uzlaşma arayışını, “Masaya tahlil üretmek için oturuyorsan tahlil bulursun. Bunlar orta yol bulacağımız konular” değerlendirmesinde bulundu.
SON TOPLANTIDA KAMU İDARESİ ELE ALINDI: KAYYIMA SON VERİLECEK, MÜLAKAT KALKACAK
6 partinin sistem çalışmasının son toplantısında kamu idaresi kapsamında mahallî idareler üzerinde duruldu.
Edinilen bilgiye nazaran kamu kontrolünün şeffaflığı, hiç bir kurumun Sayıştay kontrolü haricinde kalmaması hususlarında anlaşıldı. Kamuda işe alımlarda yazılı imtihanın temel olması da uzlaşılan başlıklar içinde yer aldı.
Son görüşmede mahallî idarelerin güçlendirilmesi de özel olarak ele alındı. Buna nazaran merkezi yönetim ile mahallî idarelerin farklı partilerde olması durumunda yetkilerin kısıtlanmayacağı, merkezi yönetimin vesayet oluşturmayacağı bir sistem kurulacak.
Lokal idarelerin mali gelirlerinin artırılması, belediye hizmetlerinin daha faal ve verimli olması için gerekli mali yapı oluşturulacak. Merkezi yönetimin vesayet kurma yetkisi ortadan kaldırılacak.
Lokal idarelere İçişleri Bakanı oluruyla kayyım atanması uygulamasına son verilecek. Belediye liderleri yalnızca misyonu ile ilgili kabahatlerde mahkeme tarafınca karar alındığında, hakkında bir kabahatle ilgili kesin karar olduğunda misyondan alınabilecek. Bu durumda da yerine belediye meclisinden yeni lider seçilecek.
3 BAŞLIK KALDI, 14 ARALIK’TA NOKTA KONULACAK
6 parti 14 Aralık’ta yapacağı son görüşmede üniversitelerin yapısı, siyasi etik ve BDDK, SPK, EPDK üzere üst konseylerin yapısını ele alacak.
Bu konularda da uzlaşma sağlandıktan daha sonra bugüne kadar yapılan görüşmeler sonucunda ortaya çıkan metin üzerinde redaksiyon yapılacak. bu biçimdece yaklaşık 70 gündür süren çalışma tamamlanmış olacak.
ORTAK AÇIKLAMA BEKLENİYOR, TAKVİME ÖNDERLER KARAR VERECEK
Hazırlanan rapor parti temsilcileri tarafınca genel liderlere sunulacak. Genel liderler 6 partinin hukuk liderinin çalışmasını inceledikten daha sonra ortak mutabakat metnine “olur” verirse bir arada açıklama yapılması bekleniyor.
Çalışma ortasında yer alan parti temsilcileri, 6 önderin bir ortada açıklama yapma planı için, “Bu olursa, 6 muhalefet partisi seçim daha sonrasına dair parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koymuş, bu geçişle ilgili kamuoyuna kelam vermiş olacak. Beklentimiz bu yönde” değerlendirmesi yapıyor.
Lakin bu açıklamanın vakti için bir takvim verilemiyor. Önderlerin tarihe siyaset gündemi, stratejisi ve programlarına bakılırsa karar vereceği söz ediliyor.
ALTILI MASA GEÇİŞ SÜRECİNİ DE ÇALIŞABİLİR
Parlamenter sistem teklifinde uzlaşma sağlandıktan daha sonra bu defa birebir takımın “geçiş süreci” olarak tabir edilen seçim daha sonrası planlamanın ortaya konulması için ek çalışma yapılması bekleniyor. Bu bahiste sonucu da önderler verecek.