Venole
Active member
1.Kovid-19 enfeksiyonu
Imperial College London’da yapılan bir araştırmada; Kovid-19’un bilişsel (kognitif) tesirleri incelendi. Araştırmada; bu hastaların bir kısmında Kovid-19 enfeksiyon bulguları düzeldikten aylar daha sonra dahi devam edebilen dikkat, bellek ve odaklanma bozukluğu usulünde bir çeşit ‘zihin bulanıklığı’ tanımlandı. Yapılan IQ testlerinde ise hastaların Kovid-19 enfeksiyonu öncesine oranla yüzde 10’a varan kayıp yaşadığı gösterildi.
Bu tablo da kovid-19 geçiren hastaların kimilerinin beyinlerinin en az 10 yıl yaşlandığı manasına geliyor ve pandemi tedbirlerine sıkı sıkı bağlı kalmanın ehemmiyetini bir defa daha ortaya koyuyor.
2.Beyin damar hastalıkları
Kolesterol yüksekliği, kalp ritim ve kapak bozuklukları, yüksek kan basıncı (hipertansiyon) ve diyabetin niye olduğu beyin-damar hastalıkları, beyni yoran kıymetli hastalıklar içinde yer alıyor. Yeterli denetim edilemeyen şeker ve kan basıncı seviyeleri, kalp ritmini etkileyen durumlar ve damar sertliğine (ateroskleroz) niye olabilen kolesterol yükseklikleri, beynin kanlanmasını bozarak yavaş yahut ani gelişen beyin hasarına yol açabiliyor.
Ani gelişen olaylar çoklukla semptomatiktir, yani belirti verir. Lakin teşhis konularak tedavi edilebilse de birçok hastada beyin dokusunda önemli kalıcı hasar oluşuyor. Bilhassa denetim altında olmayan diyabet ve hipertansiyon üzere durumların niye olduğu küçük damar hastalıkları ise şayet beynin kritik alanlarını, mesela bellekle ilgili alanları etkilemediyse sıklıkla sessiz ve sinsi seyrediyor.
Küçük damarların etkilenmesi kararında görülen milimetrik hasarlar yıllar içerisinde birleşerek geniş bir alanın etkilenmesine niye olabiliyor ve bir çeşit bunama yahut parkinsonizm bulguları ortaya çıkarabiliyor.
3.Uyku bozuklukları
Uyku, beynin dinlendiği, çöplerini boşalttığı ve gücünü tazelediği bir müddetç. Uyku sırasında salgılanan hormonlar beyin ve ruh sıhhati için de büyük değer taşıyor. Ayrıyeten gün içerisinde beyinde üretilen olağandışı yapıdaki proteinler uyku sırasında beyinden temizleniyor. Uyku düzensizliği bu olağandışı proteinlerin birikerek Alzheimer hastalığına yol açan patolojik sürece katkıda olmasına yol açıyor. Bu niçinle uyku bozuklukları yalnızca beyni yoran değil hem de direkt Alzheimer hastalığıyla alakalı olabilen önemli klinik durumlardır.
4.Beslenme bozuklukları
Çoğunlukla beslenme eksikliği ile alakalı olan, fakat mide ve bağırsak hastalıkları kararında emilimin bozulması niçiniyle de görülebilen B1, B6, B12 ve D vitamini, folik asit üzere vitaminlerin yahut demir üzere değerli yapıların eksikliği hudut hücrelerinin işlevini bozuyor ve bu eksiklik uzun sürerse, beyinde kalıcı hasara yol açabiliyor.
Lakin epey sıradan tarama testleriyle teşhis konulabilen bu durumlar, en süratli ve kolay biçimde düzeltilebilen problemler içinde yer alıyor. Ayrıyeten son senelerda bilhassa genetiği değiştirilmiş buğday ve gibisi tahıllarda olağandan hayli daha yüksek ölçüde bulunan bir protein olan gluten yüklü beslenmenin beyinde kronik bir yangı, yani enflamasyon yaratarak baş ağrısı, depresyon, motivasyon bozuklukları, hatta Alzheimer ve Parkinson hastalıkları üzere nörodejeneratif süreçleri tetikleyebileceği gösterilmiştir.
5.Böbrek hastalıkları
Hudut hücrelerinde her saniye yüzlerce kimyasal tepki gerçekleşiyor. Bu kimyasal tepkilerin en kıymetli yapıtaşları içinde; sodyum, potasyum, klor ve magnezyum üzere elektrolitler yer alıyor. Beslenme yoluyla bu elektrolitlerin eksik yahut fazla alınmaları, yetersiz su içmek yahut kronik böbrek hastalıkları bedende elektrolit bozukluklarına yol açabiliyor.
Elektrolit dengesizliği; unutkanlık, yorgunluk ve uyuklama halinden, anlamsız konuşma hatta komaya varabilen şuur bozukluklarına, felç gibisi kas gücü kaybına ve epileptik nöbet gibisi ataklara niye olabiliyor.
Ayrıyeten böbrek yetmezliğinde idrarla atılamayan toksik hususlar sirkülasyon yoluyla beyne ulaşarak direkt hasar verebiliyor. Bu hasar öteki metabolik bozukluklarda olduğu üzere beyin işlevlerinin direkt olarak etkilenmesi formunda olabiliyor.
Böbreklerin filtreleme nazaranvini yapamaması kararında böbrekten atılması gereken ilaçların kan seviyesinin hayli yükselmesi çok dozda ilaç almışçasına beyinde yan tesirlere niye olabiliyor. Örneğin kan sulandırıcı bir ilacın böbrekten atılamaması ve kanda çok doza ulaşması beyin ve başka organlarda kanamaya yol açabiliyor. Yaşlılıkta görülen böbrek bozukluklarının kıymetli bir kısmı yetersiz su içmeye bağlı olarak görülüyor.
6.Hareketsizlik gerilim
Beyni erken yaşlandıran bir diğer değerli etken ise; pandemide toplumsal izolasyon niçiniyle çoğumuzun kaygı yandığı; ‘hareketsizlik’. Kovid-19 pandemisindeki tedbirlere uyarak hiç konuttan çıkmayan, hareketsiz kalan ve ağır gerilim yaşayan yaşlı bireylerin Kovid-19 geçirmedikleri biçimde bilişsel yetilerinin beklenenden epeyce daha süratli bozulduğu belirtiliyor.
Bu da hareketsizliğin ve gerilimin beynin yaşlanması üstündeki olumsuz tesirlerini gösteriyor. Ayrıyeten gençlik senelerından itibaren kronik depresyon yaşayan bireylerin gerilim hormonlarının tesiri ile beyinlerinde bellek işlevlerinden sorumlu hipokampal alanlarda küçülme olabiliyor. Bu da yaşlılıkta demans riskini artırabiliyor.
Imperial College London’da yapılan bir araştırmada; Kovid-19’un bilişsel (kognitif) tesirleri incelendi. Araştırmada; bu hastaların bir kısmında Kovid-19 enfeksiyon bulguları düzeldikten aylar daha sonra dahi devam edebilen dikkat, bellek ve odaklanma bozukluğu usulünde bir çeşit ‘zihin bulanıklığı’ tanımlandı. Yapılan IQ testlerinde ise hastaların Kovid-19 enfeksiyonu öncesine oranla yüzde 10’a varan kayıp yaşadığı gösterildi.
Bu tablo da kovid-19 geçiren hastaların kimilerinin beyinlerinin en az 10 yıl yaşlandığı manasına geliyor ve pandemi tedbirlerine sıkı sıkı bağlı kalmanın ehemmiyetini bir defa daha ortaya koyuyor.
2.Beyin damar hastalıkları
Kolesterol yüksekliği, kalp ritim ve kapak bozuklukları, yüksek kan basıncı (hipertansiyon) ve diyabetin niye olduğu beyin-damar hastalıkları, beyni yoran kıymetli hastalıklar içinde yer alıyor. Yeterli denetim edilemeyen şeker ve kan basıncı seviyeleri, kalp ritmini etkileyen durumlar ve damar sertliğine (ateroskleroz) niye olabilen kolesterol yükseklikleri, beynin kanlanmasını bozarak yavaş yahut ani gelişen beyin hasarına yol açabiliyor.
Ani gelişen olaylar çoklukla semptomatiktir, yani belirti verir. Lakin teşhis konularak tedavi edilebilse de birçok hastada beyin dokusunda önemli kalıcı hasar oluşuyor. Bilhassa denetim altında olmayan diyabet ve hipertansiyon üzere durumların niye olduğu küçük damar hastalıkları ise şayet beynin kritik alanlarını, mesela bellekle ilgili alanları etkilemediyse sıklıkla sessiz ve sinsi seyrediyor.
Küçük damarların etkilenmesi kararında görülen milimetrik hasarlar yıllar içerisinde birleşerek geniş bir alanın etkilenmesine niye olabiliyor ve bir çeşit bunama yahut parkinsonizm bulguları ortaya çıkarabiliyor.
3.Uyku bozuklukları
Uyku, beynin dinlendiği, çöplerini boşalttığı ve gücünü tazelediği bir müddetç. Uyku sırasında salgılanan hormonlar beyin ve ruh sıhhati için de büyük değer taşıyor. Ayrıyeten gün içerisinde beyinde üretilen olağandışı yapıdaki proteinler uyku sırasında beyinden temizleniyor. Uyku düzensizliği bu olağandışı proteinlerin birikerek Alzheimer hastalığına yol açan patolojik sürece katkıda olmasına yol açıyor. Bu niçinle uyku bozuklukları yalnızca beyni yoran değil hem de direkt Alzheimer hastalığıyla alakalı olabilen önemli klinik durumlardır.
4.Beslenme bozuklukları
Çoğunlukla beslenme eksikliği ile alakalı olan, fakat mide ve bağırsak hastalıkları kararında emilimin bozulması niçiniyle de görülebilen B1, B6, B12 ve D vitamini, folik asit üzere vitaminlerin yahut demir üzere değerli yapıların eksikliği hudut hücrelerinin işlevini bozuyor ve bu eksiklik uzun sürerse, beyinde kalıcı hasara yol açabiliyor.
Lakin epey sıradan tarama testleriyle teşhis konulabilen bu durumlar, en süratli ve kolay biçimde düzeltilebilen problemler içinde yer alıyor. Ayrıyeten son senelerda bilhassa genetiği değiştirilmiş buğday ve gibisi tahıllarda olağandan hayli daha yüksek ölçüde bulunan bir protein olan gluten yüklü beslenmenin beyinde kronik bir yangı, yani enflamasyon yaratarak baş ağrısı, depresyon, motivasyon bozuklukları, hatta Alzheimer ve Parkinson hastalıkları üzere nörodejeneratif süreçleri tetikleyebileceği gösterilmiştir.
5.Böbrek hastalıkları
Hudut hücrelerinde her saniye yüzlerce kimyasal tepki gerçekleşiyor. Bu kimyasal tepkilerin en kıymetli yapıtaşları içinde; sodyum, potasyum, klor ve magnezyum üzere elektrolitler yer alıyor. Beslenme yoluyla bu elektrolitlerin eksik yahut fazla alınmaları, yetersiz su içmek yahut kronik böbrek hastalıkları bedende elektrolit bozukluklarına yol açabiliyor.
Elektrolit dengesizliği; unutkanlık, yorgunluk ve uyuklama halinden, anlamsız konuşma hatta komaya varabilen şuur bozukluklarına, felç gibisi kas gücü kaybına ve epileptik nöbet gibisi ataklara niye olabiliyor.
Ayrıyeten böbrek yetmezliğinde idrarla atılamayan toksik hususlar sirkülasyon yoluyla beyne ulaşarak direkt hasar verebiliyor. Bu hasar öteki metabolik bozukluklarda olduğu üzere beyin işlevlerinin direkt olarak etkilenmesi formunda olabiliyor.
Böbreklerin filtreleme nazaranvini yapamaması kararında böbrekten atılması gereken ilaçların kan seviyesinin hayli yükselmesi çok dozda ilaç almışçasına beyinde yan tesirlere niye olabiliyor. Örneğin kan sulandırıcı bir ilacın böbrekten atılamaması ve kanda çok doza ulaşması beyin ve başka organlarda kanamaya yol açabiliyor. Yaşlılıkta görülen böbrek bozukluklarının kıymetli bir kısmı yetersiz su içmeye bağlı olarak görülüyor.
6.Hareketsizlik gerilim
Beyni erken yaşlandıran bir diğer değerli etken ise; pandemide toplumsal izolasyon niçiniyle çoğumuzun kaygı yandığı; ‘hareketsizlik’. Kovid-19 pandemisindeki tedbirlere uyarak hiç konuttan çıkmayan, hareketsiz kalan ve ağır gerilim yaşayan yaşlı bireylerin Kovid-19 geçirmedikleri biçimde bilişsel yetilerinin beklenenden epeyce daha süratli bozulduğu belirtiliyor.
Bu da hareketsizliğin ve gerilimin beynin yaşlanması üstündeki olumsuz tesirlerini gösteriyor. Ayrıyeten gençlik senelerından itibaren kronik depresyon yaşayan bireylerin gerilim hormonlarının tesiri ile beyinlerinde bellek işlevlerinden sorumlu hipokampal alanlarda küçülme olabiliyor. Bu da yaşlılıkta demans riskini artırabiliyor.