Venole
Active member
Sana, şarap ve kumar hakkında soru sorarlar De ki: Her ikisinde de büyük bir günah ve beşerler için bir kadro yararlar vardır Lakin her ikisinin de günahı yararından daha büyüktür bir daha sana yeterlilik yolunda ne harcayacaklarını sorarlar “İhtiyaç fazlasını” de Allah size âyetleri bu biçimde açıklar ki düşünesiniz (Bakara 2/219)
Az ölçüde alkolüninsan bedeninde rahatlama,sedasyon,neşelenme haz duygusu üzere ruhsal yararlı tesirleri bulunmasına karşın bir daha ruhsal berbat tesirleri ve aşağıda bahsedeceğimiz niçinlerden ötürü bedendeki her hücreye ziyanı vardır.
Alkol kimya endüstrisi için değerli bir çözücü olup insan organizmasına yabancı bir casustur. Alkol (C2H5OH) kullanması yahut alkol bağımlılığının bir epeyce ekonomik ve toplumsal boyutu bulunmaktadır.
Karaciğer bedene alınan şimdi tüm besin unsurlarını metabolize ederek bedende yararlı formlara dönüştürürken, bir kısmını ise suda çözünen hale dönüştürerek zararsızlaştırmaktadır. Kimyasal forma bulunan bir epeyce ilaç, toksin (aflatoksin, amanitin ) ve alkol ise insan organizmasına birer yabancı olup karaciğer tarafınca zararsız yahut en az ziyanlı hale getirilmektedir. Bedene alınan alkolün %5-15 lik bir kısmı tez ve idrarla dışarı atılıp geri kalanı karaciğer enzimlerince metabolize edilmektedir. Etilalkol olarak isimlendirilen ve halk içinde ispirto olarak da bilinen alkol bedenimizde güç de dönüşmektedir. Bu bakımdan bakıldığında alkolun canlı organizmaya faydası olduğu düşünülebilir! halbuki insan organizmasının bir bütün olarak düşünecek olursak hücrelerimizde onlarca hatta yüzlerce metabolik çevrimler meydana gelmektedir. Her bir çevrimde yaklaşık 10 enzim tarafınca katalizlendiğini düşünürsek binlerce enzim sistemi bulunmaktadır. Ve bu metabolik yollar hep birbiri ile ahenk ortasında ve zincirleme bir biçimde çalışmaktadır. bedene alınan alkolün büyük çoğunluğu karaciğer hücreleri tarafınca metabolize edilerek güce dönüşmektedir. Lakin insan organizmasında proteinler, şekerler ve yağların sindirimleri ve bu sindirimlerde rol alan enzimler, oluşan orta eserler ve açığa çıkan güç ölçüleri içinde da bir istikrar bulunmaktadır. Alkol kullanması bu dengeyi bozmaktadır. İstikrar bozulunca mesela dopa ve dopamin denen bebir daha sinyal taşıyan nörotransmtterajanlar üretilemez ve bir sarhoşluk hasıl olur. Bunun üzere protein metabolizması, yağ metabolizması bozulmaktadır.
Tüm canlı organizmalar çözücü olarak yalnızca suyu kullanmaktadır. Tabiatta suyun yerini tutacak hiç bir çözücü bulunmamaktadır. Suyun bir kadro fizikî ve kimyasal özellikleri onu canlılar için vazgeçilmez yapmaktadır. Alkol, hücre dış duvarlarınılarını (hüre bütünlüğünü sağlar) ve hücre ortasında bulunan bir fazlaca organelin membranını (Örn. mitokondri, ribozom, lizozom, edoplazmik retikulm) çarçabuk çözebilmek suretiyle 3d konformasyonunu (natural) değiştirmektedir. Canlılarda yer alan tüm biyokimyasal yapılar (membranlar, DNA, RNA, proteinler vs) sürekli iç boyutlu yapıları ile işlev gösterirler. Alkol ise natural yapının değişmesine niye olmaktadır. Aslında bunu bir örnekle gözlemleyebiliriz.
Elimize iki adet deney tüpü alalım ve her ikisine doğal bir protein olan yumurta akından eşit oranlarda kolaylım. Birinin üzerine su ve ötekinin üzerine alkol ek edelim ve tüpleri yavaşça bir şeklide elimizle alt üst edip karıştıralım. Alkol ek dilen tüp de bulunan proteinin beyaz çökelek oluşturduğunu ve su ek edilende hiç bir değişim olmadığını gözlemleriz. Burada kullanılacak alkolün yüzdesi hiç değerli değil. En derişik alkolden en seyreltik alkole kadar tıpkı etkiyi gözlemleriz. Burada ne oldu sanki. Proteinin doğal konformasyonu değiştiğinden protein artık suda çözünmeyip çökelek oluşturmaktadır.
Karaciğer de canlıyı korumak için alkolü metabolize etmek yani parçalamak suretiyle bedenden uzaklaştırmaya çalışmaktadır. Uzaklaştırırken de parçalanma eserleri güce dönüşmektedir, güç fazlalığı yağlanmaya, yağlanma fazlalığı kilo alımı ve kalp damar hastalıklarına, şeker hastalığına ve kansere niye olmaktadır. Ayrıyeten üstte da kelam edildiği üzere başka faal olması gereken bir epeyce metabolik yolun durmasına niye olmaktadır. Az ölçüde da olsa daima olarak alkol alınımında karaciğer kapasitesinin üzerinde çalıştığından dolayı karaciğer yapması gereken işleri ertelemekte ve bir daha istikrar bozulmaktadır. Karaciğerin detoksifikasyon sistemi bozulunca dışarıdan alınan bir epeyce ilaç ve toksik casusun da yıkılıp uzaklaştırılmasıgüçleşmekte ve bunlardan dolayı hür radikaller denen hücrede birikip hücre vefatına niye olanajanların çoğalmasına niye olmakta ve hücre ömrünü kısaltmaktadır . Ayrıyeten ve daha değerlisi özgür radikaller son derece etkin moleküller olup önlerine çıkan çabucak her molekül ile tepki verme yeteneğine sahiplerdir, ve gen mutasyonlalarına niye olmaktadırlar. Genlerin mutasyonu ise DNA nın denetimsiz çoğalmasına ve kansere niye olmaktadır. Sonuç olarak, hepatit, siroz, gastrit ve ülser, iştahsızlık, ishal, hudut sistemi belirtileri(ellerde titreme , hassasiyet vb) akciğer ve karaciğer kanserleri, prostat kanseri, melanoma, lenfoma, kalp damar hastalıkları (arteoroskleroziz, kalp yet , ani ölüm) üzere bir epeyce sayıda patalojik bozuklukların alkol kullanan kimselerde epey daha fazla meydana geldiğini gösteren binlerce bilimsel çalışma ve istatistik mevcuttur. Bu hastalıkların artması tedavi masraflarının artmasına ve ekonomik kayıplara niye olmaktadır. Alışılmış ki bunlar uzun vadede beklenenler kısa vadede kişinin şuur bozukluğu (sarhoşluk) halindeykenkendisi ve etrafına verdiği toplumsal ziyanlar kimizaman vefatla dahi sonuçlanabilmekte ve kişiyi sıklıkla yasal sorunlarla karşı karşıya bırakmaktadır. Kişi ne kadar denetimli olduğunu iddaa etse de sarhoşluğun olmadığı keyfin arttığı dönemlerdebile davranışsal bozuklukların arttığı bilimsel çevrelerce kabul görmüş ve toplumun hücresi olan aile yapısını da bozduğu gösterilmiştir.
Bundan dolayı alkolü öteki bağımlılık yapan ilaçlar üzere psikiyatrik istikametten ele alacak olursak insanoğlunun, birtakım hususların kendi ruhsal durumunu değiştirdiğini ve süreksiz de olsa daha farklı hissetmesini sağladığını farkettiği günden bu yana, unsur bağımlılığı kıymetli bir biyopsikososyal sorun olarak ortaya çıkmıştır. Günümüze kadar bu unsurlardan kimileri kanunlar çerçevesinde özgür kullanım imkanı bulmuş, kimileri ise büsbütün engellenmesi mümkün olunamayan kanun dışı bir uğraş haline gelmiştir. Kültürler ve ülkeler içindeki farklara karşın nikotin, alkol ve kafein, kanunlar dahilinde kullanıma açıktır. Uçucu hususlar ve kimi ilaçlar da maksatları haricinde kullanılabilirken, başka birtakım hususların üretimi dahi yasaklanmıştır. Merkezi hudut sistemini tesir altına alan, davranışları, his ve fikirleri değiştirebilen unsur ne olursa olsun, bağımlılık derecesinde kullanması hiç bir toplumda kabul görmemektedir. Bu hususlar kullanım bozuklukları, berbata kullanım ve bağımlılık seviyesinde karşımıza çıkabilir. Mesleksel ve toplumsal faaliyetler aksar, unsurun kullanmasındaki denetim düzenekleri ortadan kalkar, kişi tüm gününü bu unsurları sağlama, kullanma, ve tesirlerinden kurtulma doğrultusunda harcar. Kullanılan doza tolerans gelişir, vakit, yer ve ölçü denetimi kaybolur, unsur kesildiğinde ya da azaltıldığında mahrumluk tablosu yaşanabilir. Kulanım bir sefere mahsus da olsa öbür mental bozukluklara yol açabilir. Dünya literatüründe, “bağımlılık” kavramının, davranışsal bir sendrom ve fizikî ya da fizyolojik bağımlılık diye iki sistem ortasında incelendiği de olmuştur. Fizyolojik bağımlılık, tolerans ve mahrumluk sendromu ile kendini gösteren nöron sistemlerindeki değişiklik olarak anılırken, davranışsal sendrom içine birfazlaca davranış örüntüsünü almıştır. Unsur bağımlılığının temel niteliği, husus kullanması ile iliş- kili değerli meseleler ortaya çıkmasına rağmen kullanmasın daima bir halde olduğunu gösteren bilişsel, davranışsal ve fizikî belirtilerin oluşmasıdır.
Bağımlılığa yatkın tipik bir kişilik yapısının tanımlanması mümkün olmamasına karşın makul birtakım ortak özelliklerin varlığını söylemek de mümkündür. Buözelliklerin belirlenmesinde, s
oyaçekim, merkezi hudut sisteminin genel yapısı, benlik gelişimi, çocuğun ortasında bulunduğu aile ve ortam, hala ortasında yaşadığı etraf ve bu etrafta üstlendiği roller kıymetlidir.
Alkol ve unsur berbata kullanımlarında, kalıtımın rolü çeşitli araştırmalarla gösterilmiştir. Tek yumurta ikizlerinde kardeşlerden birinde husus bağımlılığı var ise başkasında gelişme mümkünlüğü %78-80’e kadar yükselebilmektedir. Bu oran evlat edinilmişler üzerinde yapılan çalışmalarda da yüksektir. Bağımlı ebeveynler ile ya da bağımlı davranışlarının kabul gördüğü etraf ortasında büyüyen çocuklarda bağımlılık gelişme mümkünlüğü olağan popülasyona nazaran besbelli derecede farklılık göstermektedir. Alkol ve husus kullanmayan ailelerde de baskılı ya da gevşek, tutarsız eğitim biçimi, aile ortasındaki bağlantı bozukluğu, his alışverişinin olmaması, başka sıhhatsiz aile yapıları, çocuğun aileden uzaklaşması ve husus kullanan altkültürlerle tanışmasını kolaylaştırır. Oluşan kimi kişilik bozuklukları unsur bağımlılığı riskini arttırabilmektedir. Bilhassa antisosyal, borderline, paranoid tipteki kişilik bozukluklarında saldırganlık, şiddet, alkol ve unsur kullanmaya ve bağımlılık geliştirmeye yatkınlık gözlenebilir. Bağımlı bireylerde şayet bir genelleme yapmak gerekirse güvensizlik, bencillik, kolay palavra söyleyebilme, tahammül eşiğinde düşüklük, sabırsızlık, kendine sorun verebilecek durumlara dayanamama, riskli davranışları göze alma, plansız hareketler yapma, şahıslar ortası alakalarda sık sık sorun yaşama üzere ortak özellikler bulunabilir. Ruhsal çözümleme öğretisine bakılırsa ise bağımlılığa yatkınlık oral periyoda saplanmadan kaynaklanır. Bu yapının esas özelliği çok duygusallık, karamsarlık, düşsel, gerçek dışı dizaynlar, açgözlülük, husus ve alkol kullanmasına yatkınlıktır. Bağımlılık yapan unsurlar 11 ana sınıfa ayrılırlar. Alkol, amfetaminler, kafein, kannabis, kokain, fensiklidin (PCP), halüsinojenler, inhalanlar, nikotin, opiyatlar, sedatif-hipnotik-anksiyolitikler, başka bağımlılık yapabilecek unsurların haricinde bu 11 ana kümesi oluştururlar. Bu hususlardan hangisinin insan hayatına daha evvel girdiği kesin olarak bilinmemektedir. Alkol, sedatif, hipnotik ve anksiyolitiklerle, kokain, amfetamin ve öteki sempatomimetikler emsal bağımlılık özellikleri gösterirler. Anestezikler, antikolinerjikler, antiparkinson ilaçlar, antikonvülzanlar, kortikosteroidler, antihipertansifler üzere ilaç ve birfazlaca toksik husus kümesine da bağımlılık geliştirilebilmektedir. Çeşitli kültürler ve mahallî bölgelerde de sayılamayacak kadar fazla husus, bağımlılık ya da berbata kullanım derecesinde tüketilebilmektedir. Beynimiz hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli birfazlaca alanı kapsar. Beyinsapı, beyincik, limbik sistem, diensefalon ve serebral korteks bunlardan bazılarıdır. Haz duygusu, insanın ömrünü sürdürme çabasında en çok güç aldığı hislerden birisidir. Şayet insan kendisine haz veren bir şey yaparsa beyin bu hareketi yinelama gereksinimini duyar. Yemek üzere hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli olan bir hareket, haz duyma ve bunu düzenleme konusunda özelleşmiş bir hücre kümesini beyinde aktif hale getirir. Bu hudut hücrelerinin değerli bir kısmı beyinsapının üst kısmı ventral tegmental alanda bulunur ve dopamin isimli nörotransmitteri kullanır. Dopamin barındıran bu hücreler haz konusundaki iletileri hudut lifleri beyin korteksteksi alaka ortasındadır. Bağımlılık yapan tüm ilaçlar bu haz devresini faal hale getirebilir. Unsur bağımlılığı beynin başka işlevsel alanlarının olduğu kadar haz merkezinin de değiştiği patolojik bir biyokimyasal süreçtir. Bu süreci anlayabilmek için hususların nörotransmisyon üzerine olan tesirlerini incelemek gerekmektedir. Beyin üzerine tesirli neredeyse tüm ilaç ve unsurlar tesirlerini nörotransmisyonu değiştirmek yoluyla yaparlar.
Sonuç olarak
yavaşça olaylarda kişi şuurlu ise kendi iradesi ile bu unsurlardan uzaklaşmalı gerekirse takviye alarak bunu başarmalıdır Fakat orta ve ağır birden fazla olayda bu dayanak gereklidir. Husus bağımlılığı tedavisi, bağımlının kullandığı unsura, kullanım mühletine, şahsi özelliklere, oluşabilen komplike durumlara bakılırsa değişiklik gösterir. Tedavi ortamının seçiminde bu mevzuda özelleşmiş makul bir tedavi programı olan tedavi üniteleri tercih edilmelidir. Biyopsikososyal temelleri olan ve kimi vakit hayat uzunluğu sürecek bir hastalık olan unsur bağımlılığı gerçekliği üzerine oturtulmuş bir tedavi programı seçilmelidir. Bu program, hastanın mahrumluk ve daha sonrasında devam eden maddesiz hayatına yönelik ilaç tedavilerini ve psikososyal bir güzelleştirme programını kapsamalıdır
Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve baht okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz Şeytan içki ve kumar yoluyla lakin ortanıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi, Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak ister Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi? (Maide, 5/90,91)
KAYNAKLAR
1. American Psyhiatric Association (1980) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3. Baskı (DSM- III), American Psyhiatric Association.
2. Castaneda R, Sussman N, Westreich L et al: A review of the effects of moderate alcohol intake on the treatment of anxiety and mood disorders. J Clin Psychiatry 1996; 57(5): 207-212.
3. Çelikkol A: Alkol kullanım bozuklukları ve tedavisi. Ege Psikiyatri Daima Yayınları, cilt 1, sayı 2, 1996.
4. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P: The abuse of alcohol and drugs. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P (ed.): Oxford Textbook of Psychiatry'de, 3.baskı, Oxforf University Press, Oxford, 1995. s.438-461
5. Hines LM, Rimm EB: Moderate alcohol consumption and coronary heart disease: a review. Postgrad Med J 2001; 77:747-
Az ölçüde alkolüninsan bedeninde rahatlama,sedasyon,neşelenme haz duygusu üzere ruhsal yararlı tesirleri bulunmasına karşın bir daha ruhsal berbat tesirleri ve aşağıda bahsedeceğimiz niçinlerden ötürü bedendeki her hücreye ziyanı vardır.
Alkol kimya endüstrisi için değerli bir çözücü olup insan organizmasına yabancı bir casustur. Alkol (C2H5OH) kullanması yahut alkol bağımlılığının bir epeyce ekonomik ve toplumsal boyutu bulunmaktadır.
Karaciğer bedene alınan şimdi tüm besin unsurlarını metabolize ederek bedende yararlı formlara dönüştürürken, bir kısmını ise suda çözünen hale dönüştürerek zararsızlaştırmaktadır. Kimyasal forma bulunan bir epeyce ilaç, toksin (aflatoksin, amanitin ) ve alkol ise insan organizmasına birer yabancı olup karaciğer tarafınca zararsız yahut en az ziyanlı hale getirilmektedir. Bedene alınan alkolün %5-15 lik bir kısmı tez ve idrarla dışarı atılıp geri kalanı karaciğer enzimlerince metabolize edilmektedir. Etilalkol olarak isimlendirilen ve halk içinde ispirto olarak da bilinen alkol bedenimizde güç de dönüşmektedir. Bu bakımdan bakıldığında alkolun canlı organizmaya faydası olduğu düşünülebilir! halbuki insan organizmasının bir bütün olarak düşünecek olursak hücrelerimizde onlarca hatta yüzlerce metabolik çevrimler meydana gelmektedir. Her bir çevrimde yaklaşık 10 enzim tarafınca katalizlendiğini düşünürsek binlerce enzim sistemi bulunmaktadır. Ve bu metabolik yollar hep birbiri ile ahenk ortasında ve zincirleme bir biçimde çalışmaktadır. bedene alınan alkolün büyük çoğunluğu karaciğer hücreleri tarafınca metabolize edilerek güce dönüşmektedir. Lakin insan organizmasında proteinler, şekerler ve yağların sindirimleri ve bu sindirimlerde rol alan enzimler, oluşan orta eserler ve açığa çıkan güç ölçüleri içinde da bir istikrar bulunmaktadır. Alkol kullanması bu dengeyi bozmaktadır. İstikrar bozulunca mesela dopa ve dopamin denen bebir daha sinyal taşıyan nörotransmtterajanlar üretilemez ve bir sarhoşluk hasıl olur. Bunun üzere protein metabolizması, yağ metabolizması bozulmaktadır.
Tüm canlı organizmalar çözücü olarak yalnızca suyu kullanmaktadır. Tabiatta suyun yerini tutacak hiç bir çözücü bulunmamaktadır. Suyun bir kadro fizikî ve kimyasal özellikleri onu canlılar için vazgeçilmez yapmaktadır. Alkol, hücre dış duvarlarınılarını (hüre bütünlüğünü sağlar) ve hücre ortasında bulunan bir fazlaca organelin membranını (Örn. mitokondri, ribozom, lizozom, edoplazmik retikulm) çarçabuk çözebilmek suretiyle 3d konformasyonunu (natural) değiştirmektedir. Canlılarda yer alan tüm biyokimyasal yapılar (membranlar, DNA, RNA, proteinler vs) sürekli iç boyutlu yapıları ile işlev gösterirler. Alkol ise natural yapının değişmesine niye olmaktadır. Aslında bunu bir örnekle gözlemleyebiliriz.
Elimize iki adet deney tüpü alalım ve her ikisine doğal bir protein olan yumurta akından eşit oranlarda kolaylım. Birinin üzerine su ve ötekinin üzerine alkol ek edelim ve tüpleri yavaşça bir şeklide elimizle alt üst edip karıştıralım. Alkol ek dilen tüp de bulunan proteinin beyaz çökelek oluşturduğunu ve su ek edilende hiç bir değişim olmadığını gözlemleriz. Burada kullanılacak alkolün yüzdesi hiç değerli değil. En derişik alkolden en seyreltik alkole kadar tıpkı etkiyi gözlemleriz. Burada ne oldu sanki. Proteinin doğal konformasyonu değiştiğinden protein artık suda çözünmeyip çökelek oluşturmaktadır.
Karaciğer de canlıyı korumak için alkolü metabolize etmek yani parçalamak suretiyle bedenden uzaklaştırmaya çalışmaktadır. Uzaklaştırırken de parçalanma eserleri güce dönüşmektedir, güç fazlalığı yağlanmaya, yağlanma fazlalığı kilo alımı ve kalp damar hastalıklarına, şeker hastalığına ve kansere niye olmaktadır. Ayrıyeten üstte da kelam edildiği üzere başka faal olması gereken bir epeyce metabolik yolun durmasına niye olmaktadır. Az ölçüde da olsa daima olarak alkol alınımında karaciğer kapasitesinin üzerinde çalıştığından dolayı karaciğer yapması gereken işleri ertelemekte ve bir daha istikrar bozulmaktadır. Karaciğerin detoksifikasyon sistemi bozulunca dışarıdan alınan bir epeyce ilaç ve toksik casusun da yıkılıp uzaklaştırılmasıgüçleşmekte ve bunlardan dolayı hür radikaller denen hücrede birikip hücre vefatına niye olanajanların çoğalmasına niye olmakta ve hücre ömrünü kısaltmaktadır . Ayrıyeten ve daha değerlisi özgür radikaller son derece etkin moleküller olup önlerine çıkan çabucak her molekül ile tepki verme yeteneğine sahiplerdir, ve gen mutasyonlalarına niye olmaktadırlar. Genlerin mutasyonu ise DNA nın denetimsiz çoğalmasına ve kansere niye olmaktadır. Sonuç olarak, hepatit, siroz, gastrit ve ülser, iştahsızlık, ishal, hudut sistemi belirtileri(ellerde titreme , hassasiyet vb) akciğer ve karaciğer kanserleri, prostat kanseri, melanoma, lenfoma, kalp damar hastalıkları (arteoroskleroziz, kalp yet , ani ölüm) üzere bir epeyce sayıda patalojik bozuklukların alkol kullanan kimselerde epey daha fazla meydana geldiğini gösteren binlerce bilimsel çalışma ve istatistik mevcuttur. Bu hastalıkların artması tedavi masraflarının artmasına ve ekonomik kayıplara niye olmaktadır. Alışılmış ki bunlar uzun vadede beklenenler kısa vadede kişinin şuur bozukluğu (sarhoşluk) halindeykenkendisi ve etrafına verdiği toplumsal ziyanlar kimizaman vefatla dahi sonuçlanabilmekte ve kişiyi sıklıkla yasal sorunlarla karşı karşıya bırakmaktadır. Kişi ne kadar denetimli olduğunu iddaa etse de sarhoşluğun olmadığı keyfin arttığı dönemlerdebile davranışsal bozuklukların arttığı bilimsel çevrelerce kabul görmüş ve toplumun hücresi olan aile yapısını da bozduğu gösterilmiştir.
Bundan dolayı alkolü öteki bağımlılık yapan ilaçlar üzere psikiyatrik istikametten ele alacak olursak insanoğlunun, birtakım hususların kendi ruhsal durumunu değiştirdiğini ve süreksiz de olsa daha farklı hissetmesini sağladığını farkettiği günden bu yana, unsur bağımlılığı kıymetli bir biyopsikososyal sorun olarak ortaya çıkmıştır. Günümüze kadar bu unsurlardan kimileri kanunlar çerçevesinde özgür kullanım imkanı bulmuş, kimileri ise büsbütün engellenmesi mümkün olunamayan kanun dışı bir uğraş haline gelmiştir. Kültürler ve ülkeler içindeki farklara karşın nikotin, alkol ve kafein, kanunlar dahilinde kullanıma açıktır. Uçucu hususlar ve kimi ilaçlar da maksatları haricinde kullanılabilirken, başka birtakım hususların üretimi dahi yasaklanmıştır. Merkezi hudut sistemini tesir altına alan, davranışları, his ve fikirleri değiştirebilen unsur ne olursa olsun, bağımlılık derecesinde kullanması hiç bir toplumda kabul görmemektedir. Bu hususlar kullanım bozuklukları, berbata kullanım ve bağımlılık seviyesinde karşımıza çıkabilir. Mesleksel ve toplumsal faaliyetler aksar, unsurun kullanmasındaki denetim düzenekleri ortadan kalkar, kişi tüm gününü bu unsurları sağlama, kullanma, ve tesirlerinden kurtulma doğrultusunda harcar. Kullanılan doza tolerans gelişir, vakit, yer ve ölçü denetimi kaybolur, unsur kesildiğinde ya da azaltıldığında mahrumluk tablosu yaşanabilir. Kulanım bir sefere mahsus da olsa öbür mental bozukluklara yol açabilir. Dünya literatüründe, “bağımlılık” kavramının, davranışsal bir sendrom ve fizikî ya da fizyolojik bağımlılık diye iki sistem ortasında incelendiği de olmuştur. Fizyolojik bağımlılık, tolerans ve mahrumluk sendromu ile kendini gösteren nöron sistemlerindeki değişiklik olarak anılırken, davranışsal sendrom içine birfazlaca davranış örüntüsünü almıştır. Unsur bağımlılığının temel niteliği, husus kullanması ile iliş- kili değerli meseleler ortaya çıkmasına rağmen kullanmasın daima bir halde olduğunu gösteren bilişsel, davranışsal ve fizikî belirtilerin oluşmasıdır.
Bağımlılığa yatkın tipik bir kişilik yapısının tanımlanması mümkün olmamasına karşın makul birtakım ortak özelliklerin varlığını söylemek de mümkündür. Buözelliklerin belirlenmesinde, s
oyaçekim, merkezi hudut sisteminin genel yapısı, benlik gelişimi, çocuğun ortasında bulunduğu aile ve ortam, hala ortasında yaşadığı etraf ve bu etrafta üstlendiği roller kıymetlidir.
Alkol ve unsur berbata kullanımlarında, kalıtımın rolü çeşitli araştırmalarla gösterilmiştir. Tek yumurta ikizlerinde kardeşlerden birinde husus bağımlılığı var ise başkasında gelişme mümkünlüğü %78-80’e kadar yükselebilmektedir. Bu oran evlat edinilmişler üzerinde yapılan çalışmalarda da yüksektir. Bağımlı ebeveynler ile ya da bağımlı davranışlarının kabul gördüğü etraf ortasında büyüyen çocuklarda bağımlılık gelişme mümkünlüğü olağan popülasyona nazaran besbelli derecede farklılık göstermektedir. Alkol ve husus kullanmayan ailelerde de baskılı ya da gevşek, tutarsız eğitim biçimi, aile ortasındaki bağlantı bozukluğu, his alışverişinin olmaması, başka sıhhatsiz aile yapıları, çocuğun aileden uzaklaşması ve husus kullanan altkültürlerle tanışmasını kolaylaştırır. Oluşan kimi kişilik bozuklukları unsur bağımlılığı riskini arttırabilmektedir. Bilhassa antisosyal, borderline, paranoid tipteki kişilik bozukluklarında saldırganlık, şiddet, alkol ve unsur kullanmaya ve bağımlılık geliştirmeye yatkınlık gözlenebilir. Bağımlı bireylerde şayet bir genelleme yapmak gerekirse güvensizlik, bencillik, kolay palavra söyleyebilme, tahammül eşiğinde düşüklük, sabırsızlık, kendine sorun verebilecek durumlara dayanamama, riskli davranışları göze alma, plansız hareketler yapma, şahıslar ortası alakalarda sık sık sorun yaşama üzere ortak özellikler bulunabilir. Ruhsal çözümleme öğretisine bakılırsa ise bağımlılığa yatkınlık oral periyoda saplanmadan kaynaklanır. Bu yapının esas özelliği çok duygusallık, karamsarlık, düşsel, gerçek dışı dizaynlar, açgözlülük, husus ve alkol kullanmasına yatkınlıktır. Bağımlılık yapan unsurlar 11 ana sınıfa ayrılırlar. Alkol, amfetaminler, kafein, kannabis, kokain, fensiklidin (PCP), halüsinojenler, inhalanlar, nikotin, opiyatlar, sedatif-hipnotik-anksiyolitikler, başka bağımlılık yapabilecek unsurların haricinde bu 11 ana kümesi oluştururlar. Bu hususlardan hangisinin insan hayatına daha evvel girdiği kesin olarak bilinmemektedir. Alkol, sedatif, hipnotik ve anksiyolitiklerle, kokain, amfetamin ve öteki sempatomimetikler emsal bağımlılık özellikleri gösterirler. Anestezikler, antikolinerjikler, antiparkinson ilaçlar, antikonvülzanlar, kortikosteroidler, antihipertansifler üzere ilaç ve birfazlaca toksik husus kümesine da bağımlılık geliştirilebilmektedir. Çeşitli kültürler ve mahallî bölgelerde de sayılamayacak kadar fazla husus, bağımlılık ya da berbata kullanım derecesinde tüketilebilmektedir. Beynimiz hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli birfazlaca alanı kapsar. Beyinsapı, beyincik, limbik sistem, diensefalon ve serebral korteks bunlardan bazılarıdır. Haz duygusu, insanın ömrünü sürdürme çabasında en çok güç aldığı hislerden birisidir. Şayet insan kendisine haz veren bir şey yaparsa beyin bu hareketi yinelama gereksinimini duyar. Yemek üzere hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli olan bir hareket, haz duyma ve bunu düzenleme konusunda özelleşmiş bir hücre kümesini beyinde aktif hale getirir. Bu hudut hücrelerinin değerli bir kısmı beyinsapının üst kısmı ventral tegmental alanda bulunur ve dopamin isimli nörotransmitteri kullanır. Dopamin barındıran bu hücreler haz konusundaki iletileri hudut lifleri beyin korteksteksi alaka ortasındadır. Bağımlılık yapan tüm ilaçlar bu haz devresini faal hale getirebilir. Unsur bağımlılığı beynin başka işlevsel alanlarının olduğu kadar haz merkezinin de değiştiği patolojik bir biyokimyasal süreçtir. Bu süreci anlayabilmek için hususların nörotransmisyon üzerine olan tesirlerini incelemek gerekmektedir. Beyin üzerine tesirli neredeyse tüm ilaç ve unsurlar tesirlerini nörotransmisyonu değiştirmek yoluyla yaparlar.
Sonuç olarak
yavaşça olaylarda kişi şuurlu ise kendi iradesi ile bu unsurlardan uzaklaşmalı gerekirse takviye alarak bunu başarmalıdır Fakat orta ve ağır birden fazla olayda bu dayanak gereklidir. Husus bağımlılığı tedavisi, bağımlının kullandığı unsura, kullanım mühletine, şahsi özelliklere, oluşabilen komplike durumlara bakılırsa değişiklik gösterir. Tedavi ortamının seçiminde bu mevzuda özelleşmiş makul bir tedavi programı olan tedavi üniteleri tercih edilmelidir. Biyopsikososyal temelleri olan ve kimi vakit hayat uzunluğu sürecek bir hastalık olan unsur bağımlılığı gerçekliği üzerine oturtulmuş bir tedavi programı seçilmelidir. Bu program, hastanın mahrumluk ve daha sonrasında devam eden maddesiz hayatına yönelik ilaç tedavilerini ve psikososyal bir güzelleştirme programını kapsamalıdır
Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve baht okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz Şeytan içki ve kumar yoluyla lakin ortanıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi, Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak ister Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi? (Maide, 5/90,91)
KAYNAKLAR
1. American Psyhiatric Association (1980) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3. Baskı (DSM- III), American Psyhiatric Association.
2. Castaneda R, Sussman N, Westreich L et al: A review of the effects of moderate alcohol intake on the treatment of anxiety and mood disorders. J Clin Psychiatry 1996; 57(5): 207-212.
3. Çelikkol A: Alkol kullanım bozuklukları ve tedavisi. Ege Psikiyatri Daima Yayınları, cilt 1, sayı 2, 1996.
4. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P: The abuse of alcohol and drugs. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P (ed.): Oxford Textbook of Psychiatry'de, 3.baskı, Oxforf University Press, Oxford, 1995. s.438-461
5. Hines LM, Rimm EB: Moderate alcohol consumption and coronary heart disease: a review. Postgrad Med J 2001; 77:747-