Venole
Active member
Teknoloji savaşlarının ön gösterimi mi? GÜLAY FAZİLETLİ
Teknoloji platformları, bilgi akışının kullanıldığı savaşlar olarak görülüyor. Google, Meta (Facebook), Twitter, Telegram ve başka kimi platformlar Avrupa Birliği, ABD, Ukraynalı ve Rus yetkililerin artan talepleri karşısında nasıl ilerleyecekleri konusunda karar vermeye çalışıyor.
Geçen hafta Ukrayna; Meta, Google ve Apple’a Rusya ortasındaki hizmetlerini kısıtlamaları talebinde bulundu. Facebook ve Google, Rus devlet medyasının platformlarındaki reklam satışını yasakladı. Google bununla birlikte Rusya’nın dezenformasyonuna karşı nasıl bir hal alacağı konusunda planlamalar yapıyor. Ukrayna Lider Yardımcısı ve Dijital Dönüşüm Bakanı Mykhalio Fedorov’un Elon Musk’a SpaceX’in Starlink uydularıyla Ukrayna’ya internet sağlaması talebine de Musk’tan olumlu cevap gelmişti.
Rusya ve Ukrayna’da yaygın olarak kullanılan iletileşme uygulaması Telegram, Rusya’yı yayılan yanlış bilgiler niçiniyle savaş kanallarını kapatmakla tehdit etti. Twitter ise hafta başında Rus devleti temaslı medya kuruluşlarından gönderilen postları etiketleyeceğini deklare etti. Facebook ve YouTube’un bir öteki yaptırımı da savaş propagandasını önlemek hedefiyle erişimi kısıtlamak. Apple ise Rusya’daki tüm satışlarını durdurdu. Çatışmalar ve tansiyon tırmandıkça şirketler ek adımlar atmak zorunda kalıyor. Geçen Pazar günü Google haritalar, insanların nerede toplandığının görünmesinin güvenlik riski oluşturması niçiniyle Ukrayna ortasındaki trafik ayrıntılarını görüntülemeyi durdurdu. Rusya devletinin hesaplarının askıya alınması için bir fazlaca ülkeden ismi geçen şirketlere büyük bir baskı olduğunu da söyleyelim.
MALİYETİ AĞIR OLABİLİR
Üstte ismi geçen teknoloji devleri ve oburlarının pazardaki hakimiyetleri, şahsi haklar konusundaki halleri, yanlış ayrıntıların yayılmasındaki rolleri fazlacaça tartışılıyordu.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali karşısında alacakları hal, son senelerda kendilerine yöneltilen suçlamalar karşısında kendilerini aklamak için bir fırsat olarak görülüyor.
Lakin bu o kadar da kolay değil. Atacakları yanlış bir adımın maliyeti ağır olabilir. Rusya’nın bu platformları büsbütün yasaklaması da kelam konusu. Bilgi ve hizmeti engellemek, Rusya’nın devlet propagandasına karşı, halkın bilgi almasını da zorlaştırabilir. Tedbirlerin yetersiz olduğunu tez edenler bir yanda, bir ülkeyi büsbütün izole etmenin oradaki halkın bilgi almasını engelleme tehlikesine vurgu yapanlar öteki yanda… Ukraynalı yetkililerin Rusya’yı genel olarak toplumsal medya hatta internetten yoksun bırakma davetleri bir direnişe de yol açtı. Putin’in ulusal haber medyası üstündeki denetimi karşısında Rus halkının Ukrayna’da olanlarla ilgili tek bilgi kaynağı bu platformlar.
RUSYA VE ÇİN, TEKNOLOJİ YATIRIMLARI İÇİN MİLYARLAR HARCIYOR
Rus hükümetinin de tıpkı şirketleri sıkıştırdığını belirtmekte yarar var. Facebook ve Twitter’a erişimi kısıyorlar, Google’a karşı aksiyonda bulunmakla tehdit ediyorlar.
Dünyadaki bütün irtibatı ellerinde tutmak isterken, memleketler arası bir krizin ortasında kalan bu şirketlerin vereceği her sonucun sorgulanacağı fazlaca açık.
İşin bir öteki boyutu daha var. Çabucak hepsi ABD’deki Silikon Vadisi’nin gücü olan bu şirketlerin Rusya’ya karşı tavrı bilhassa Çin’deki rakiplerin büyümesini hızlandırabilir.
Dünyanın epeyce büyük ölçüde ABD teknolojisine bağlı olduğu bir gerçek. Intel’in çipleri, Microsoft’un kodları, Google aramaları, Apple telefonlar birinci akla gelenler.
Bilhassa Rusya ve Çin ise kendi teknolojilerini geliştirmek için milyarlar harcıyor. Putin’in Batı’dan gelen teknolojiden kurtulmak için büyük efor gösterdiği de bir sır değil. Yani teknoloji yaptırımlarının son derece kuvvetli tesirleri olsa da uzun vadede kendilerini baltalaması mümkün.
Çin’in yeni çip teknolojisine yaptığı yatırımlar, Huawei’nin giderek yaygınlaşması, İran’daki ‘helal internet’ uygulamaları vs… Teknolojideki gidişatın dünyayı nasıl şekillendireceği hala büyük bir muamma!
HACKTİVİSTLER ORDUSU
Aslında yeni bir kavram olmasa da Rusya’nın Ukrayna işgali sırasında ‘hacktivizm’ kavramı da sıkça konuşulur oldu. Mykhalio Fedorov’un teşebbüsüyle Ukrayna için bir bilişim ordusu kuruldu. Ukrayna ve dünyadan dijital marifetleri olanlar Rusya’ya karşı siber cephede savaşa davet edildi. IT Army of Ukraine kümesine şimdiye kadar 280 bin yakın kişi katıldı. Siber ordunun birinci misyonu ortalarında devlet kurumları, bankalar ve büyük şirketlerin de bulunduğu yapılara DDoS hücumları yapmak. DDoS (Dağıtık Hizmet Engelleme) taarruzları erişilebilirliği amaç alıyor. Telegram aracılığıyla erişilebilen küme, potansiyel maksatlar ve hücumlar hakkında haberleşiyor. İnternet uzmanları hactivistleri potansiyel olarak fazlaca tehlikeli olan bir teknoloji savaşından uzak durmaya çağırsa da Ukrayna için siber uzayda uğraş etmeye kararlı olan bilgisayar korsanları ordusu giderek güçleniyor. Hudut Tanımayan Hackerler kümesinin kurucularından Clement Domingo, bilgisayar korsanlarından Rus sitelerinin güvenlik açıklarını belirlemeye çalışmaları ve bu ayrıntıları bilgi hırsızlığı ya da daha karmaşık aksiyonlar için kullanmaları konusunda talepler olduğunu söylüyor. Ukrayna yanlısı hacktivist kümelere karşı Rus casusların ‘hack back/ geri hackleme’ tehlikesi ise işin bir öteki boyutu.
Ukrayna yanlısı hacktivistler, dijital direnişlerini ekseriyetle kripto para üniteleriyle finanse ediyor.
Ukrayna sempatizanı hackerlar Ukrayna yanlısı içerikler göstermek için kimi TV kanallarına erişti. Bu kanallarda Ukrayna müzikleri çalındı, Rusya haricindeki haber kaynaklarından işgalle ilgili sansürsüz haberler gösterildi. Kremlin yanlısı birtakım web siteleri engellendi. Lakin şimdiye kadar yapılan akınlar Rusya’yı rahatsız etse de bir telaş oluşturmadı.
Bu akınlar gelecekteki ‘siber çatışmalar’ın bir ön gösterimi üzere. Uzmanlar ise bu siber ordu savaş sisine katkıda bulunabileceği konusunda uyarıyor. Üstelik yabana atılmayacak yetenekte Rus yanlısı hackerların olduğu da bir gerçek.
Bunlar yeni gelişmeler fakat meraklısı için hactivizm ile ilgili birkaç cümle daha yazmak isterim. Electronic Disturbance Theatre, Electrohippies ve Hacktivismo üzere büyük kümeler 1990’ların sonlarında etkindi. O devirde Meksika’da Zapatista’yı desteklediler. Lakin bu kümeler içinde en tanınan olanı 2008 yılında Scientology Kilisesi’ni amaç alan, 2010 yılında Wikileaks dokümanlarını yayınlayan Anonymous. Memleketler arası biroldukca kümeye sahip olan Anonymous, 2012 yılındaki Arap Baharı protestolarında Mısır hükümetinin bir epeyce web sitesini kapatmıştı. Lakin kümenin birtakım akınları da epeyce tartışmalı. Örneğin kimi polislerin şahsi ayrıntılarını deşifre ettiklerinde o bireylerin ailelerini de riske attılar. Siyasi bir maksat yerine şahsi meydan okuma maksadıyla yapılan birtakım hareketler de hackerları tartışmalı bir pozisyona getirebiliyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde bir defa daha gündeme gelen teknoloji savaşları tahminen de yakın vadede füzelerden, tanklardan, silahlardan daha epeyce konuşulacak. Kim bilir…
METAVERSE’DE EĞİTİM Mİ?
Tanınan konumuz metaverse… Gelecekte eğitimin metaverse’te olacağına inananların sayısı gün geçtikçe artıyor. Metaverse üç bileşenden oluşuyor. Yapay zeka, artırılmış gerçeklik ve VR… Tüm bunlar yaygınlaşınca tahtalarla çevrili sınıflar, koşturan öğrenciler geçmişte mi kalacak? Yoksa M.Ö vakit içinderı öğrenirken metaverse evrenindeki gerçekliğe mi dalacaklar? Ya da tıp öğrencileri anotomiyi gerçekçi bir avatar üzerinde mi öğrenecekler? Karmaşık hususların yalnızca metinler ve formüller aracılığıyla değil pratik olarak da öğrenilmesi metaverse yardımıyla mümkün olabilir. Astrofizik öğrenmek, galaksileri daha yakın bir biçimde incelemek, farklı medeniyetlerin hayat şekillerinin ortasında yaşamak kulağa çarpıcı geliyor!
Pandemi birçok kişiyi konuttan çalışmaya mecbur etti, eğitimler online olarak devam etti. Dijital geçişin ayak sesleriydi tahminen de tüm bunlar.
Şimdilerde de dev teknoloji şirketleri avantaj elde etmek için metaverse üzerinde eğitimin planlamasını yapıyor. Örneğin Facebook Reality Laboratuvarları eğitim programlarına 150 milyon dolar yatırım yapıyor.
Gibisi bir yatırım da Microsoft’tan. Şirket Mesh’i 2021 yılında piyasaya sundu. Mesh aracılığıyla eğitim teknolojisi bölümü metaverse’ün benimsenmesini teşvik ediyor.
İddialara bakılırsa 2031 yılına kadar ‘teknolojik eğitim’ iki milyar dolarlık değerlemeye ulaşacak.
Metaverse üzerinde eğitimin özel gereksinimleri olan öğrenciler için kıymetli bir gelişme olacağı savunuluyor. Sanal gerçekliğin metaverse entegrasyonunun çocukların ömür hünerlerini geliştireceği de sav ediliyor. Öğretmenlerin de yükü bu türlü azalabilirmiş! Yapay zeka sayesinde öğrenen çocuklar, belli mevzuları daha kolay özümseyebilir deniyor. Ek olarak artırılmış gerçekliğin öğretmen yerine öğrencilere not vermesi de kelam konusu tabi… O denli ağlayayım hocaya, yalvarayım notumu artırırım falan yok yani!
Danışmanlık şirketi PwC’nin bir araştırması da dikkate paha. Araştırma Metaverse’teki sınıfların eğitimde dört kat süratli olduğunu, öğrencilerin bu sınıflardaki eğitimden daha sonra öğrendikleri hünerleri uygulama konusunda yüzde 275 daha emin olduklarını, öğrendiklerine olan duygusal bağlarının 3.75 kat daha fazla olduğunu ortaya koydu.
Eğitimde çetin bir rekabet kesimi bekliyor… Gelişmeleri takipteyiz!
Teknoloji platformları, bilgi akışının kullanıldığı savaşlar olarak görülüyor. Google, Meta (Facebook), Twitter, Telegram ve başka kimi platformlar Avrupa Birliği, ABD, Ukraynalı ve Rus yetkililerin artan talepleri karşısında nasıl ilerleyecekleri konusunda karar vermeye çalışıyor.
Geçen hafta Ukrayna; Meta, Google ve Apple’a Rusya ortasındaki hizmetlerini kısıtlamaları talebinde bulundu. Facebook ve Google, Rus devlet medyasının platformlarındaki reklam satışını yasakladı. Google bununla birlikte Rusya’nın dezenformasyonuna karşı nasıl bir hal alacağı konusunda planlamalar yapıyor. Ukrayna Lider Yardımcısı ve Dijital Dönüşüm Bakanı Mykhalio Fedorov’un Elon Musk’a SpaceX’in Starlink uydularıyla Ukrayna’ya internet sağlaması talebine de Musk’tan olumlu cevap gelmişti.
Rusya ve Ukrayna’da yaygın olarak kullanılan iletileşme uygulaması Telegram, Rusya’yı yayılan yanlış bilgiler niçiniyle savaş kanallarını kapatmakla tehdit etti. Twitter ise hafta başında Rus devleti temaslı medya kuruluşlarından gönderilen postları etiketleyeceğini deklare etti. Facebook ve YouTube’un bir öteki yaptırımı da savaş propagandasını önlemek hedefiyle erişimi kısıtlamak. Apple ise Rusya’daki tüm satışlarını durdurdu. Çatışmalar ve tansiyon tırmandıkça şirketler ek adımlar atmak zorunda kalıyor. Geçen Pazar günü Google haritalar, insanların nerede toplandığının görünmesinin güvenlik riski oluşturması niçiniyle Ukrayna ortasındaki trafik ayrıntılarını görüntülemeyi durdurdu. Rusya devletinin hesaplarının askıya alınması için bir fazlaca ülkeden ismi geçen şirketlere büyük bir baskı olduğunu da söyleyelim.
MALİYETİ AĞIR OLABİLİR
Üstte ismi geçen teknoloji devleri ve oburlarının pazardaki hakimiyetleri, şahsi haklar konusundaki halleri, yanlış ayrıntıların yayılmasındaki rolleri fazlacaça tartışılıyordu.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali karşısında alacakları hal, son senelerda kendilerine yöneltilen suçlamalar karşısında kendilerini aklamak için bir fırsat olarak görülüyor.
Lakin bu o kadar da kolay değil. Atacakları yanlış bir adımın maliyeti ağır olabilir. Rusya’nın bu platformları büsbütün yasaklaması da kelam konusu. Bilgi ve hizmeti engellemek, Rusya’nın devlet propagandasına karşı, halkın bilgi almasını da zorlaştırabilir. Tedbirlerin yetersiz olduğunu tez edenler bir yanda, bir ülkeyi büsbütün izole etmenin oradaki halkın bilgi almasını engelleme tehlikesine vurgu yapanlar öteki yanda… Ukraynalı yetkililerin Rusya’yı genel olarak toplumsal medya hatta internetten yoksun bırakma davetleri bir direnişe de yol açtı. Putin’in ulusal haber medyası üstündeki denetimi karşısında Rus halkının Ukrayna’da olanlarla ilgili tek bilgi kaynağı bu platformlar.
RUSYA VE ÇİN, TEKNOLOJİ YATIRIMLARI İÇİN MİLYARLAR HARCIYOR
Rus hükümetinin de tıpkı şirketleri sıkıştırdığını belirtmekte yarar var. Facebook ve Twitter’a erişimi kısıyorlar, Google’a karşı aksiyonda bulunmakla tehdit ediyorlar.
Dünyadaki bütün irtibatı ellerinde tutmak isterken, memleketler arası bir krizin ortasında kalan bu şirketlerin vereceği her sonucun sorgulanacağı fazlaca açık.
İşin bir öteki boyutu daha var. Çabucak hepsi ABD’deki Silikon Vadisi’nin gücü olan bu şirketlerin Rusya’ya karşı tavrı bilhassa Çin’deki rakiplerin büyümesini hızlandırabilir.
Dünyanın epeyce büyük ölçüde ABD teknolojisine bağlı olduğu bir gerçek. Intel’in çipleri, Microsoft’un kodları, Google aramaları, Apple telefonlar birinci akla gelenler.
Bilhassa Rusya ve Çin ise kendi teknolojilerini geliştirmek için milyarlar harcıyor. Putin’in Batı’dan gelen teknolojiden kurtulmak için büyük efor gösterdiği de bir sır değil. Yani teknoloji yaptırımlarının son derece kuvvetli tesirleri olsa da uzun vadede kendilerini baltalaması mümkün.
Çin’in yeni çip teknolojisine yaptığı yatırımlar, Huawei’nin giderek yaygınlaşması, İran’daki ‘helal internet’ uygulamaları vs… Teknolojideki gidişatın dünyayı nasıl şekillendireceği hala büyük bir muamma!
HACKTİVİSTLER ORDUSU
Aslında yeni bir kavram olmasa da Rusya’nın Ukrayna işgali sırasında ‘hacktivizm’ kavramı da sıkça konuşulur oldu. Mykhalio Fedorov’un teşebbüsüyle Ukrayna için bir bilişim ordusu kuruldu. Ukrayna ve dünyadan dijital marifetleri olanlar Rusya’ya karşı siber cephede savaşa davet edildi. IT Army of Ukraine kümesine şimdiye kadar 280 bin yakın kişi katıldı. Siber ordunun birinci misyonu ortalarında devlet kurumları, bankalar ve büyük şirketlerin de bulunduğu yapılara DDoS hücumları yapmak. DDoS (Dağıtık Hizmet Engelleme) taarruzları erişilebilirliği amaç alıyor. Telegram aracılığıyla erişilebilen küme, potansiyel maksatlar ve hücumlar hakkında haberleşiyor. İnternet uzmanları hactivistleri potansiyel olarak fazlaca tehlikeli olan bir teknoloji savaşından uzak durmaya çağırsa da Ukrayna için siber uzayda uğraş etmeye kararlı olan bilgisayar korsanları ordusu giderek güçleniyor. Hudut Tanımayan Hackerler kümesinin kurucularından Clement Domingo, bilgisayar korsanlarından Rus sitelerinin güvenlik açıklarını belirlemeye çalışmaları ve bu ayrıntıları bilgi hırsızlığı ya da daha karmaşık aksiyonlar için kullanmaları konusunda talepler olduğunu söylüyor. Ukrayna yanlısı hacktivist kümelere karşı Rus casusların ‘hack back/ geri hackleme’ tehlikesi ise işin bir öteki boyutu.
Ukrayna yanlısı hacktivistler, dijital direnişlerini ekseriyetle kripto para üniteleriyle finanse ediyor.
Ukrayna sempatizanı hackerlar Ukrayna yanlısı içerikler göstermek için kimi TV kanallarına erişti. Bu kanallarda Ukrayna müzikleri çalındı, Rusya haricindeki haber kaynaklarından işgalle ilgili sansürsüz haberler gösterildi. Kremlin yanlısı birtakım web siteleri engellendi. Lakin şimdiye kadar yapılan akınlar Rusya’yı rahatsız etse de bir telaş oluşturmadı.
Bu akınlar gelecekteki ‘siber çatışmalar’ın bir ön gösterimi üzere. Uzmanlar ise bu siber ordu savaş sisine katkıda bulunabileceği konusunda uyarıyor. Üstelik yabana atılmayacak yetenekte Rus yanlısı hackerların olduğu da bir gerçek.
Bunlar yeni gelişmeler fakat meraklısı için hactivizm ile ilgili birkaç cümle daha yazmak isterim. Electronic Disturbance Theatre, Electrohippies ve Hacktivismo üzere büyük kümeler 1990’ların sonlarında etkindi. O devirde Meksika’da Zapatista’yı desteklediler. Lakin bu kümeler içinde en tanınan olanı 2008 yılında Scientology Kilisesi’ni amaç alan, 2010 yılında Wikileaks dokümanlarını yayınlayan Anonymous. Memleketler arası biroldukca kümeye sahip olan Anonymous, 2012 yılındaki Arap Baharı protestolarında Mısır hükümetinin bir epeyce web sitesini kapatmıştı. Lakin kümenin birtakım akınları da epeyce tartışmalı. Örneğin kimi polislerin şahsi ayrıntılarını deşifre ettiklerinde o bireylerin ailelerini de riske attılar. Siyasi bir maksat yerine şahsi meydan okuma maksadıyla yapılan birtakım hareketler de hackerları tartışmalı bir pozisyona getirebiliyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde bir defa daha gündeme gelen teknoloji savaşları tahminen de yakın vadede füzelerden, tanklardan, silahlardan daha epeyce konuşulacak. Kim bilir…
METAVERSE’DE EĞİTİM Mİ?
Tanınan konumuz metaverse… Gelecekte eğitimin metaverse’te olacağına inananların sayısı gün geçtikçe artıyor. Metaverse üç bileşenden oluşuyor. Yapay zeka, artırılmış gerçeklik ve VR… Tüm bunlar yaygınlaşınca tahtalarla çevrili sınıflar, koşturan öğrenciler geçmişte mi kalacak? Yoksa M.Ö vakit içinderı öğrenirken metaverse evrenindeki gerçekliğe mi dalacaklar? Ya da tıp öğrencileri anotomiyi gerçekçi bir avatar üzerinde mi öğrenecekler? Karmaşık hususların yalnızca metinler ve formüller aracılığıyla değil pratik olarak da öğrenilmesi metaverse yardımıyla mümkün olabilir. Astrofizik öğrenmek, galaksileri daha yakın bir biçimde incelemek, farklı medeniyetlerin hayat şekillerinin ortasında yaşamak kulağa çarpıcı geliyor!
Pandemi birçok kişiyi konuttan çalışmaya mecbur etti, eğitimler online olarak devam etti. Dijital geçişin ayak sesleriydi tahminen de tüm bunlar.
Şimdilerde de dev teknoloji şirketleri avantaj elde etmek için metaverse üzerinde eğitimin planlamasını yapıyor. Örneğin Facebook Reality Laboratuvarları eğitim programlarına 150 milyon dolar yatırım yapıyor.
Gibisi bir yatırım da Microsoft’tan. Şirket Mesh’i 2021 yılında piyasaya sundu. Mesh aracılığıyla eğitim teknolojisi bölümü metaverse’ün benimsenmesini teşvik ediyor.
İddialara bakılırsa 2031 yılına kadar ‘teknolojik eğitim’ iki milyar dolarlık değerlemeye ulaşacak.
Metaverse üzerinde eğitimin özel gereksinimleri olan öğrenciler için kıymetli bir gelişme olacağı savunuluyor. Sanal gerçekliğin metaverse entegrasyonunun çocukların ömür hünerlerini geliştireceği de sav ediliyor. Öğretmenlerin de yükü bu türlü azalabilirmiş! Yapay zeka sayesinde öğrenen çocuklar, belli mevzuları daha kolay özümseyebilir deniyor. Ek olarak artırılmış gerçekliğin öğretmen yerine öğrencilere not vermesi de kelam konusu tabi… O denli ağlayayım hocaya, yalvarayım notumu artırırım falan yok yani!
Danışmanlık şirketi PwC’nin bir araştırması da dikkate paha. Araştırma Metaverse’teki sınıfların eğitimde dört kat süratli olduğunu, öğrencilerin bu sınıflardaki eğitimden daha sonra öğrendikleri hünerleri uygulama konusunda yüzde 275 daha emin olduklarını, öğrendiklerine olan duygusal bağlarının 3.75 kat daha fazla olduğunu ortaya koydu.
Eğitimde çetin bir rekabet kesimi bekliyor… Gelişmeleri takipteyiz!