Venole
Active member
Evvel İngiltere, akabinde Danimarka, İrlanda, Hollanda ve İspanya, son olarak da Amerika ve İsrail’den bildirilen çocuklarda “gizemli hepatit” hadiseleri, yeni bir global salgın mı geliyor telaşlarına yol açarken, Avrupa Hastalık Tedbire ve Denetim Merkezi (ECDC) ile Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) peş peşe açıklamalar yayınladı. İngiltere’de 8 çocuğa, “sebebi açıklanamayan akut hepatit niçiniyle” karaciğer nakli yapılmak zorunda kalındı. İlgili kurumlardan yapılan açıklamalarda, sarılık, ishal, kusma ve karın ağrısı şikayetleri ile hastaneye kaldırılan çocuklarda tespit edilen hepatitlerin kesin niçininin çabucak hemen bilinmediği, lakin geçirilmiş Kovid-19 enfeksiyonu tesiri olabileceği istikametinde de araştırmaların sürdürüldüğü kaydedildi. ECDC’nin açıklamasında, akut hepatit tespit edilen çocuklardaki yüksek karaciğer enzimi kıymetlerine dikkat çekildi, Kovid-19 aşılarıyla ilgili bir ilişki tespit edilemediği, tüm olaylarda Hepatit A, B, C, D ve E tipi virüs etkenlerine de rastlanmadığı açıklandı. Lakin İskoçya’dan bildirilen 13 olaydan 3’ünde Kovid-19 olumluluğu, ikisinde ise son 3 ay ortasında geçirilmiş Kovid-19 enfeksiyonu saptandığı belirtildi. 5’inde ise mevsimsel salgına niye olan adenovirüs olumluluğuna dikkat çekildi.
“SARILIK BELİRTİSİNDE KOVİD GEÇMİŞİ DE ARAŞTIRILMALI”
Virüslerin niye olabildiği hepatitler hakkında bilgi veren Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Prof. Dr. İlhan Varank Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Doç. Dr. Esra Polat, ishal, kusma, sarılık belirtileri olan ve karaciğer enzimlerinde yükseklik saptanan çocuk hastalarda, Kovid geçmişinin de araştırılması gerektiğini söylemiş oldu. Doç. Dr. Polat, hem Kovid’in kendisinin tıpkı vakitte bu aylarda çocuklarda çok sık görülen öteki viral enfeksiyonların kalıcı karaciğer hasarına yol açmadan tedavi edilebilmesi için ailelerin belirtilere karşı uyanık olması ve bilhassa sarılık belirtileri görüldüğü taktirde kesinlikle doktora başvurması gerektiğini kaydetti. Doç. Dr. Polat, “İngiltere’de son vakit içinderda sebebi belirlenmeyen, bilhassa sarılık belirtisiyle başvuran hepatit hadiselerinde artış görülmüş. sebebi bilinmeyen bu hadiseler İngiltere’de korkutucu hale geldi ve buna yönelik de araştırmalara devam ediliyor. Fakat çabucak hemen etkeni bilmiyorlar. Hepimizin bildiği üzere aslında sarılığa, daha doğrusu karaciğer iltihabına niye olabilecek bir sürü etken var. Viral enfeksiyonlar da bunların başında geliyor” dedi.
“VİRÜS ENFEKSİYONLARI KARACİĞER NAKLİNE KADAR GÖTÜREBİLİR”
Doç. Dr. Polat, viral enfeksyonlarda hepatit virüsleri haricinde, yani spesifik karaciğere tesiri olan virüsler dışında, hayli sayıda virüsün de karaciğer tutulumu yaparak sıradan karaciğer enfeksiyonundan (sıradan hepatitten) ileri evre kronik hepatite kadar gidebilen, hatta organ yetmezliğine niye olup karaciğer nakline kadar götürebilen bir surece niye olabildiğini kaydederek şunları söylemiş oldu: “Bu niçinlerden bir tanesi de Kovid-19 enfeksiyonu. Koronavirüs hayatımıza girdiğinden beri epey şey öğrendik. Bilhassa koronavirüs olaylarında karaciğer tutulumu da olduğunu gördük. 2020 Eylül’ün den itibaren de koronavirüs daha sonrasında gelişen farklı bir hastalıkla tanıştık. Bu da MIS-C enfeksiyonu yani multi inflamatuar sendrom. Çocuklarda görülen MIS-C, biroldukca hastada epeyce gürültülü seyretti. Bizim de burada takip ettiğimiz, ağır bakımda uzun müddetli tedavi verdiğimiz hastalarımız oldu. MIS-C enfeksiyonu sırasında daha fazla olmak üzere, Kovid enfeksiyonunda da karaciğer enzim bedellerinde bozukluklar tespit ettik. Lakin enfeksiyonun denetim altına alınmasıyla bir arada, bu hastaların da karaciğer bedellerinin toparlandığını gördük.”
2021 yılından itibaren literatürde, hiç bir solunumsal semptomu olmayan, yalnızca hepatit formunda ortaya çıkan Kovid-19 hadiselerine rastlandığına dikkat çeken Doç. Dr. Polat, “Çok az sayıda, sonlu olay çalışmaları var. En sonuncusu 4 olay üzerinden yapılmış. Hastaların hiç bir biçimde teneffüs semptomları yok. Yalnızca karaciğer enzim yüksekliği ile klinikleri ortaya çıkmış. Takiplerinde toparlanmaları fazlaca uzun vakit almamış fakat tahminen de bu bir başlangıç. Bilmiyoruz. Zira sonuçta iki yılı aşkın bir müddetdir bu virüsü hala tanıyoruz, öğreniyoruz. Şu anda bizim bu türlü gördüğümüz tespit ettiğimiz bir olayımız yok. Lakin şu hususta uyanık olmalıyız ki, teneffüs semptomları olmayan lakin mide bağırsak sistemine ilişkin birtakım semptomları olan, sarılığı olan, karaciğer bedellerinde yükselme tespit edilen hastaları kesinlikle Kovid açısından da taramamız gerekiyor” dedi.
“GÖZLERDE SARARMA, İSHAL, KUSMA var ise DOKTORA BAŞVURULMALI”
Ailelere de ihtarlarda bulunan Doç. Dr. Polat, “Özellikle ailelerden şunu istiyoruz. Lütfen enfeksiyonlar açısından uyanık olalım. Yalnızca sıradan burun akıntısı, boğaz ağrısı, öksürük değil, bir daha gastroenterite (sindirim sistemi enfeksiyonu) ilişkin olabilecek karın ağrısı, ishal, kusma üzere yakınmalarla bir arada, çocuklarının renklerine dikkat etsinler. Bilhassa gözlerde sararma ile başlayabilir bu tip enfeksiyonlar. Kesinlikle tabibe başvuruşunlar. Zira erken teşhis, her vakit bizim açımızdan değerli. Kovid pandemisi sırasında şunu gördük ki çocuklar aslında bu enfeksiyonu biraz daha yavaşça geçiriyorlar erişkinlerle kıyasladığımızda. Hatta birçok vakit farkına bile varmıyorlar bu vakitte test yapılmadıysa. Enfeksiyon geçirdiklerinden haberleri bile olmayabiliyor. Biz, (karaciğer semptomlarıyla gelen) hastaları değerlendirirken kesinlikle yakın geçmişe yönelik aile Kovid hikayesini sorgulamalıyız. Zira yakın vakitte geçirilmiş bir Kovid enfeksiyonu, açıklanamayan karaciğer enzim yüksekliklerinin, açıklanamayan sarılıkların etkeni olabiliyor.”
ÖBÜR VİRÜSLERİN YANI SIRA KOVİD DE KUŞKULU LİSTESİNE EKLENMELİ
Hepatitlerin aslında hayli fazla sebebi olduğunu, virüs enfeksiyonları haricinde bakteriyel enfeksiyonların da buna niye olabileceğini, fakat en sık Hepatit A, B, C, D ve E virüslerinin karaciğeri etkilediğini kaydeden Doç. Dr. Polat, bunlar dışında birtakım mevsimsel virüslerin de hepatite yol açabileceğini söylemiş oldu. Doç. Dr. Polat, şu ayrıntıları vererek kelamlarını noktaladı: “Viral ve bakteriyel casuslar başta olmak üzere bir epey etmen sıralayabiliriz. Lakin viral enfeksiyonları daha sık görüyoruz. Çocukluk yaş kümesinde Hepatit A’ya daha sık rastlıyoruz. Zira Hepatit A, karşımıza akut (ani) enfeksiyonla, epey gürültülü bir tablo ile çıkıp hastada epey önemli karaciğer enzim yüksekliğine, epeyce önemli sarılığa niye olabiliyor. Tedavilerle hasta kısa bir müddetde toparlıyor ancak az de olsa bu enfeksiyonların hayli süratli bir biçimde seyrettiğini, fazlaca fatal (ölümcül) sonuçlandığını da görmemiz mümkün. Bunun dışında bir daha sitomegalovirüs, (CMV), adenovirüs (ADV), Epstein-Barr Virüs (EBV) üzere üst teneffüs yolu enfeksiyonlarına da niye olabilen fakat hem de karaciğer enzimlerini de yükselten, karaciğer ve dalağı büyütebilen viral etkenler de karşımıza çıkabiliyor. Alarmda olmamız gereken bir durum var ki bu enfeksiyon etkenlerinin yanında, Kovid enfeksiyonunu da atlamamak. Koronavirüs açısından ayrıntılı anamnez (hasta öyküsü) almak ve hastaya gerekli testleri yapmak.”
“SARILIK BELİRTİSİNDE KOVİD GEÇMİŞİ DE ARAŞTIRILMALI”
Virüslerin niye olabildiği hepatitler hakkında bilgi veren Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Prof. Dr. İlhan Varank Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Doç. Dr. Esra Polat, ishal, kusma, sarılık belirtileri olan ve karaciğer enzimlerinde yükseklik saptanan çocuk hastalarda, Kovid geçmişinin de araştırılması gerektiğini söylemiş oldu. Doç. Dr. Polat, hem Kovid’in kendisinin tıpkı vakitte bu aylarda çocuklarda çok sık görülen öteki viral enfeksiyonların kalıcı karaciğer hasarına yol açmadan tedavi edilebilmesi için ailelerin belirtilere karşı uyanık olması ve bilhassa sarılık belirtileri görüldüğü taktirde kesinlikle doktora başvurması gerektiğini kaydetti. Doç. Dr. Polat, “İngiltere’de son vakit içinderda sebebi belirlenmeyen, bilhassa sarılık belirtisiyle başvuran hepatit hadiselerinde artış görülmüş. sebebi bilinmeyen bu hadiseler İngiltere’de korkutucu hale geldi ve buna yönelik de araştırmalara devam ediliyor. Fakat çabucak hemen etkeni bilmiyorlar. Hepimizin bildiği üzere aslında sarılığa, daha doğrusu karaciğer iltihabına niye olabilecek bir sürü etken var. Viral enfeksiyonlar da bunların başında geliyor” dedi.
“VİRÜS ENFEKSİYONLARI KARACİĞER NAKLİNE KADAR GÖTÜREBİLİR”
Doç. Dr. Polat, viral enfeksyonlarda hepatit virüsleri haricinde, yani spesifik karaciğere tesiri olan virüsler dışında, hayli sayıda virüsün de karaciğer tutulumu yaparak sıradan karaciğer enfeksiyonundan (sıradan hepatitten) ileri evre kronik hepatite kadar gidebilen, hatta organ yetmezliğine niye olup karaciğer nakline kadar götürebilen bir surece niye olabildiğini kaydederek şunları söylemiş oldu: “Bu niçinlerden bir tanesi de Kovid-19 enfeksiyonu. Koronavirüs hayatımıza girdiğinden beri epey şey öğrendik. Bilhassa koronavirüs olaylarında karaciğer tutulumu da olduğunu gördük. 2020 Eylül’ün den itibaren de koronavirüs daha sonrasında gelişen farklı bir hastalıkla tanıştık. Bu da MIS-C enfeksiyonu yani multi inflamatuar sendrom. Çocuklarda görülen MIS-C, biroldukca hastada epeyce gürültülü seyretti. Bizim de burada takip ettiğimiz, ağır bakımda uzun müddetli tedavi verdiğimiz hastalarımız oldu. MIS-C enfeksiyonu sırasında daha fazla olmak üzere, Kovid enfeksiyonunda da karaciğer enzim bedellerinde bozukluklar tespit ettik. Lakin enfeksiyonun denetim altına alınmasıyla bir arada, bu hastaların da karaciğer bedellerinin toparlandığını gördük.”
2021 yılından itibaren literatürde, hiç bir solunumsal semptomu olmayan, yalnızca hepatit formunda ortaya çıkan Kovid-19 hadiselerine rastlandığına dikkat çeken Doç. Dr. Polat, “Çok az sayıda, sonlu olay çalışmaları var. En sonuncusu 4 olay üzerinden yapılmış. Hastaların hiç bir biçimde teneffüs semptomları yok. Yalnızca karaciğer enzim yüksekliği ile klinikleri ortaya çıkmış. Takiplerinde toparlanmaları fazlaca uzun vakit almamış fakat tahminen de bu bir başlangıç. Bilmiyoruz. Zira sonuçta iki yılı aşkın bir müddetdir bu virüsü hala tanıyoruz, öğreniyoruz. Şu anda bizim bu türlü gördüğümüz tespit ettiğimiz bir olayımız yok. Lakin şu hususta uyanık olmalıyız ki, teneffüs semptomları olmayan lakin mide bağırsak sistemine ilişkin birtakım semptomları olan, sarılığı olan, karaciğer bedellerinde yükselme tespit edilen hastaları kesinlikle Kovid açısından da taramamız gerekiyor” dedi.
“GÖZLERDE SARARMA, İSHAL, KUSMA var ise DOKTORA BAŞVURULMALI”
Ailelere de ihtarlarda bulunan Doç. Dr. Polat, “Özellikle ailelerden şunu istiyoruz. Lütfen enfeksiyonlar açısından uyanık olalım. Yalnızca sıradan burun akıntısı, boğaz ağrısı, öksürük değil, bir daha gastroenterite (sindirim sistemi enfeksiyonu) ilişkin olabilecek karın ağrısı, ishal, kusma üzere yakınmalarla bir arada, çocuklarının renklerine dikkat etsinler. Bilhassa gözlerde sararma ile başlayabilir bu tip enfeksiyonlar. Kesinlikle tabibe başvuruşunlar. Zira erken teşhis, her vakit bizim açımızdan değerli. Kovid pandemisi sırasında şunu gördük ki çocuklar aslında bu enfeksiyonu biraz daha yavaşça geçiriyorlar erişkinlerle kıyasladığımızda. Hatta birçok vakit farkına bile varmıyorlar bu vakitte test yapılmadıysa. Enfeksiyon geçirdiklerinden haberleri bile olmayabiliyor. Biz, (karaciğer semptomlarıyla gelen) hastaları değerlendirirken kesinlikle yakın geçmişe yönelik aile Kovid hikayesini sorgulamalıyız. Zira yakın vakitte geçirilmiş bir Kovid enfeksiyonu, açıklanamayan karaciğer enzim yüksekliklerinin, açıklanamayan sarılıkların etkeni olabiliyor.”
ÖBÜR VİRÜSLERİN YANI SIRA KOVİD DE KUŞKULU LİSTESİNE EKLENMELİ
Hepatitlerin aslında hayli fazla sebebi olduğunu, virüs enfeksiyonları haricinde bakteriyel enfeksiyonların da buna niye olabileceğini, fakat en sık Hepatit A, B, C, D ve E virüslerinin karaciğeri etkilediğini kaydeden Doç. Dr. Polat, bunlar dışında birtakım mevsimsel virüslerin de hepatite yol açabileceğini söylemiş oldu. Doç. Dr. Polat, şu ayrıntıları vererek kelamlarını noktaladı: “Viral ve bakteriyel casuslar başta olmak üzere bir epey etmen sıralayabiliriz. Lakin viral enfeksiyonları daha sık görüyoruz. Çocukluk yaş kümesinde Hepatit A’ya daha sık rastlıyoruz. Zira Hepatit A, karşımıza akut (ani) enfeksiyonla, epey gürültülü bir tablo ile çıkıp hastada epey önemli karaciğer enzim yüksekliğine, epeyce önemli sarılığa niye olabiliyor. Tedavilerle hasta kısa bir müddetde toparlıyor ancak az de olsa bu enfeksiyonların hayli süratli bir biçimde seyrettiğini, fazlaca fatal (ölümcül) sonuçlandığını da görmemiz mümkün. Bunun dışında bir daha sitomegalovirüs, (CMV), adenovirüs (ADV), Epstein-Barr Virüs (EBV) üzere üst teneffüs yolu enfeksiyonlarına da niye olabilen fakat hem de karaciğer enzimlerini de yükselten, karaciğer ve dalağı büyütebilen viral etkenler de karşımıza çıkabiliyor. Alarmda olmamız gereken bir durum var ki bu enfeksiyon etkenlerinin yanında, Kovid enfeksiyonunu da atlamamak. Koronavirüs açısından ayrıntılı anamnez (hasta öyküsü) almak ve hastaya gerekli testleri yapmak.”